Veduta
Veduta (İtalyanca "görünüm", İtalyancada çoğulu "vedute")[1] bir şehir manzarasının ileri derecede detaylı ve genelde büyük ölçülerde resim ya da gravür olarak çizilmiş görüntüsünden oluşan peyzaj türü. Veduta ressamlarına İtalyancada vedustisti denir.
Kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu manzara resmi türünün kökeni, Flandre kökenli olup İtalya'da çalışan Paul Bril gibi ressamların 16. yüzyılda vedutalara dayanıyordu.[2] 17. yüzyılda Hollandalı ressamlar, şehirlerin ve çeşitli yerlerin tanınabilecek kesinlikte detaylar içeren manzara resimlerini çizdi. Bu resimlerin önemli örneklerinden biri Johannes Vermeer'in Delft Manzarası tablosuydu. Gentli mimar, teknik ressam ve gravürcü Lieven Cruyl 17. yüzyılda Roma'da yaşadığı dönemde veduta türünün gelişimine büyük katkı sağladı. Cruyl’un çizimleri şehir manzaralarının topografik detaylarını ansıtıyordu.[3]
-
Bracciano Manzarası, Paul Bril, (1620'lerin ilk yarısı)
-
Delft Manzarası, Johannes Vermeer (1660-61)
-
18 Roma Manzarası serisi, Lieven Cruyl (1665)
18. yüzyıl
[değiştir | kaynağı değiştir]17. yüzyılın sonlarında ve 18. yüzyılın başlarında, Gaspard Dughet gibi Roma'da yaşayan Fransız ressamların klasik tarzdaki manzara resimleri yerine, Flandreli Jan Frans van Bloemen gibi ressamların daha gerçekçi betimlemelere sahip manzara resimlerinin ortaya çıkması veduta türünün gelişimini sağladı.[4] 18. yüzyılda, Roma Forumu ve Venedik'teki Büyük Kanal, İngiliz soylularının Grand Tour olarak adlandırılan büyük ölçekli turistik Avrupa seyahatlerinin vazgeçilmez durakları hâline gelince, turistlere satılmak üzere bu yerleri gösteren vedutalar üretilmeye başladı. Yüzyılın ortalarında Venedik veduta ressamlarının merkezi olarak anılmaya başladı. Türün önde gelen uygulayıcıları Canal (Canaletto) ve Guardi (Francesco Guardi) aileleriydi.[2] Bu ressamların bazıları diğer büyük Avrupa şehirlerinde de çalıştı. Örneğin Canaletto Londra'nın, yeğeni Bernardo Bellotto ise Dresden ve Varşova'nın vedutalarını yaptı.
Aynı yüzyılda İtalya'nın farklı yerlerinde de veduta türünün özgün çeşitlemeleri ortaya çıktı. Giovanni Paolo Pannini, harabelerin vedutalarını çizen ilk ressamdı. Roma'da çalışan ve burada Vanvitelli adıyla bilinen Hollandalı Gaspar van Wittel gibi ressamlar, şehir manzaralarının ve anıtların topoğrafik kesinlikteki betimlerimini içeren, aynı zamanda insan ve hayvan figürlerini ikincil unsurlar olarak kullanan veduta esatta türünü geliştirdi.[5] İş birliği yaptığı ressamlardan Hendrik Frans van Lint ise 18. yüzyılın ilk yarısının öncü veduta ressamlarından biri oldu.[6] Sonraki yıllarda Pannnini, capriccio, vedute ideate ya da veduta di fantasia olarak adlandırılan, hayalî yerlerin vedutalarını çizmeye başladı.[5] Vedute ideate türünün önde gelen gravürcülerinden Giambattista Piranesi'nin Vedute di Roma serisi birçok defa basıldı.
-
Piazza Navona, Gaspar van Wittel, (1699)
-
Büyük Kanal'ın Girişi, Canaletto (yak. 1730)
-
Elbe'nin Sağ Kıyısından Dresden, Bernardo Bellotto (1747)
-
Antik Roma Kalıntıları, Giovanni Paolo Pannini (1725-50)
-
Cannaregio Kanalı Manzarası, Francesco Guardi (1775-80)
19. yüzyıl
[değiştir | kaynağı değiştir]19. yüzyılın sonlarına doğru talep, şehir manzaralarının bire bir çizimleri yerine "izlenimlere" dayanan ve önceleri tablo olarak, sonraları ise fotoğraf olarak üretilen panoramalara kaydı. Bu dönemde Venedik'te Çek kökenli Antonietta Brandeis, Perulu Federico del Campo, İspanyol ressamlar Martín Rico y Ortega, Mariano Fortuny, Antonio Reyna Manescau and Rafael Senet gibi yabancı sanatçılardan oluşan büyük bir topluluk bulunuyordu. Bu ressamlar uluslararası sanat pazarında Venedik manzaralarına gösterilen büyük ilgiden yararlandılar ve neredeyse sadece bu türde resimler yaptılar. Özellikle İngiliz turistlerin Federico del Campo resimlerine ilgisi öyle yoğundu ki ressam aynı tabloları defalarca tekrar çizdi.[7] Bu durum, aynı şehir manzarasını çok ufak değişikliklerle tekrar tekrar çizen Reyna Manescau için de geçerliydi.[8]
-
Büyük Kanal ve Piazza San Marco, Antonio Reyna Manescau, (yak. 1890)
-
Palazzo Cavalli-Franchetti, Federico del Campo (1890)
-
Palazzo Cavalli ve Palazzo Barbaro, Martín Rico y Ortega (1894)
-
Piazzetta, Antonietta Brandeis (tarih bilinmiyor)
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ İtalyanca asıll bu kelime Türkçe kaynaklarda tekil olarak "veduta", çoğul olarak "vedutalar" şeklinde geçmektedir.
Rona, Zeynep (2008). "Veduta". Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 3. İstanbul: YEM Yayın. s. 1582. ISBN 978-9944-757-09-6.
"Veduta". Sanat Terimleri ve Kavramları Sözlüğü. İstanbul: Redhouse. 2011. s. 491. ISBN 978-605-4119-08-0. - ^ a b Rona, Zeynep (2008). "Veduta". Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. 3. İstanbul: YEM Yayın. s. 1582. ISBN 978-9944-757-09-6.
- ^ "Lieven Cruyl's veduti (or city views)". 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2020.
- ^ Christine van Mulders and Alain Jacobs. "Bloemen, van." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press. Web. 5 Dec. 2014
- ^ a b Rudolf Wittkower, Art and architecture in Italy: 1600-1750, Penguin Books, 1980, p. 501
- ^ Edgar Peters Bowron, Joseph J. Rishel, Art in Rome in the Eighteenth Century, Philadelphia Museum of Art; Museum of Fine Arts, Houston, 2000, p. 236-237
- ^ Federico del Campo, Peruvian, Gondolas by the Doge's Palace, Venice 31 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at Sotheby's
- ^ "Museo Carmen Thyssen Málaga". www.carmenthyssenmalaga.org (İspanyolca). 20 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018.
