Ôornbêestn
| Ôornbêestn | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 'n Ôornbêeste uut de Westlikke Ghats, Indië | |||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||
| |||||||||
| Orde | |||||||||
| Dermaptera De Geer, 1773 |
D' ôornbêestn of ôorworms vormn d' insektn-orde Dermaptera en ze wordn gevoenn deur hêel Amerika, Afrika, Euroazje, Australië en Niew Zêeland. Mêt oengevêer 2000 sôortn[1] in 12 famieljes, zyn ze zydre êen van de klindre insektnordn. Oornbêestn ên typiesch cerci, e poar nypers of e sôorte tange ip undre achtrlyf, en vliezige vleugls die gevoedn zyn oendre de korte vôorvleugls, vandoa de weetnschaplikke noame Dermaptera of velvleuglign. Sommigte groepn zyn klêene parazietn ip zoogbêestn en ze missn die typiesche nypers. Ôornbêestn moakn weinig gebruuk van undre vermoogn vo te vliegn.
Ôornbêestn leevn mêest 's nachts en ze steekn undre weg in klêene, wakke oltn binst den dag. 's Nachts schietn z' in aksje, undre voednd mê alle sôortn insektn en plantn. Schoa an bloarn, blommn en verschillnde têeltn wordt toegeschreevn an d' ôornbêestn, in 't byzoendre de geweune ôornbêeste (Forficula auricularia).
Oornbêestn ên vuuf vervelliengn in 't joar voa da ze vulwassn wordn. Veele ôornbêestn-sôortn vertôonn broedzorge, tgêen nie geweune is by d' insektn. De wuuvetjes zorgn vor undre eiers, en zeifs ozze uutgekommn zyn lik nymfn, goan ze deure mê te woakn oovre undre ofstammliengn toe an de twidde vervellienge. Ot de nymfn vervelln begunn de geslachtlikke verschilln uut te kommn, lik de grotte van de nyprs.
Sommigte verstêende ôornbêestn ôorn by d' uutgestorvn oendrordn Archidermaptera of Eodermaptera, den êestn uut 't Loate Trias en de lastn uut 't Middn-Jura. Veele ordn van insektn zoen dichte stoan by d' ôornbêestn, mo verzeekrs de Grylloblattaria (Notoptera) 't dichtste.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Dermaptera van Wikimedia Commons. |
Verwyziengn
[bewerkn | brontekst bewerken]<references>