monse
Apparence
Etimolodjeye 1
[candjî]Tayon-bodje gayel * « mandia » (sinse ?), dandjreus racuzinåve avou l' gayelike escôswès « mart » et l' (viye biesse sins valixhance); mot cité dins l’ FEW 6/1 155b.
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /mõs/ /moːs/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /mõs/
- Ricepeures : nén rcepåve
Addjectif
[candjî]singulî | pluriyal | |
---|---|---|
omrin | - | |
femrin padrî | monse | monses |
femrin padvant | monse | monsès |
monse femrin
- (mot d’ årtisse des biesses) (mot des cinsîs) k' on n' sait rawè plinne, tot djåzant d' ene vatche.
- C’ esteut-st ene viye vatche (…) ene bén bråve biesse, k’ aveut bén fwait s’ bouye, dinant s’ vea tos ls ans (…) Mins, ki voloz vs ! Tot a s’ fén; elle esteût monse asteure et Gusse l’ aveut volou rmete å martchand — Jean-Pierre Dumont, Tot tournant les pådjes (fråze rifondowe).
- C' est ene monse vatche — Motî d’ Bastogne (fråze rifondowe).
- I n' avént ddja waire di vatches, ey ene esteut plinne et l' ôte esteut monse.
- Il a vindou ene vatche, formodowe dandjreus, ene monse kécfeye — Auguste Laloux (fråze rifondowe).
Ratourneures
[candjî]- aler monse: ni pus poleur toryî.
- Dinltins, les vatches avént fwin, elle alént monse èn an so deus — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
Sinonimeye
[candjî]- vude
- infrudjante (noûmot)
- brouhagne
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
monse | monses |
monse femrin
- vatche k' on n' sait rawè plinne.
- Nos n' avans waire yeu d' tchance dins les biesses ciste anêye ci: ns avans dvou vinde deus monses.
- Dj' avans vindou ene monse po 60.000 francs — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
Ratournaedjes
[candjî]vatche k' on n' sait pus awè plinne
- Francès : vache stérile, vache de réforme, vache réformée (nén ratournåve direk e francès)
Sourdants
[candjî]Racuzinaedjes etimolodjikes: RO-et1 a «mârţógă»
Etimolodjeye 2
[candjî]Tayon-bodje latén « monstrum » (adviertixhmint des diès, sacwè foû-naturel).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /mõs/ /moːs/ (minme prononçaedje cåzu pattavå)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /mõs/
- Ricepeures : nén rcepåve
Sustantif
[candjî]singulî | pluriyal |
---|---|
monse | monses |
monse omrin
- (no d’ tolu) nouzome biesse ki fwait sogne.
- Li monse esteut la: c' esteut ene masse di cråxhe tote plinne d' ouys, di boutches et d' bourlotes, avou des bresses ki sbritchént ene miete shuvant si idêye — Jean-François Brackman (fråze rifondowe).
- Li Bon Diu n' a d' keure di nos priyires … i nos toune li cou, awè !… Li monse nos tént a gougne … — Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 7 (fråze rifondowe).
- djin u biesse ki fwait des målès keures.
- Ci sereut l' coirbå, li monse, a-z acabler — Pierre-Joseph Dosimont (fråze rifondowe).
- L' Estat, c' est l' pus edjalé d' tos les froeds monses; froedmint, i vos conte des mintes — José Schoovaerts, ratournant Nietsche (fråze rifondowe).
- (mot d’ årtisse des biesses) djonne d' aclevåve biesse ki skepeye foirt anormå.
- Ele n' a sepou veler tote seule, ca l' vea, c' esteut on monse — Båze di dnêyes di l’ Årdene nonnrece (fråze rifondowe).
-
monse magneus d' djins
-
monse ås deus tiesses (vea)
-
monse riployî (vea)
Parintaedje
[candjî]monstriveus (noûmot)
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]nouzome biesse ki fwait sogne
- Francès : naissance tératologique (nén ratournåve direk e francès)
Omofoneye possibe
[candjî]Categoreyes :
- Mots do walon
- Walon
- Mots do walon vinant do gayel
- Mots do walon do minme sourdant k' on mot do gayelike escôswès
- Årtikes avou ene flotche dins l' modele parintaedje
- Mots ki s' prononcèt parey cåzu totavå
- Mots do walon d' on seu pî
- Addjectifs do walon
- Addjectifs ås cénk cognes ortografikes
- Motlî do walon po les årtisses (des biesses)
- Motlî do walon po les cinsîs
- Mots ki sont dins l' motî d' Bive
- Mots ki l' rifondowe est dins l' motî d' Bive
- Sustantifs do walon
- Mots do walon nén ratournåves mot po mot e francès
- Mots do walon vinant do latén
- Motlî do walon po les nos d' tolu