Groot Gat

Die Groot Gat

Die Groot Gat is 'n diamantmyn in Kimberley, Suid-Afrika, tegnies was dit die Kimberleymyn. Die Groot Gat was eers bekend as Colesbergkoppie, maar die koppie is geleidelik weggedelf en is nou die grootste gat in die wêreld wat met pik en graaf gemaak is. Die gat het 'n omvang van 1 600 meter, 'n diepte van 215 meter, 'n deursnee van 460 meter en 'n oppervlak van twaalf hektaar. In die tydperk tussen 1871 en 1914 is 2 722 kilogram of 14,5 miljoen karaat diamante gemyn en 25 miljoen ton aarde en gesteente verwyder. In 1914 was die grond van diamante uitgeput, die delwers het na ander plekke getrek en die Groot Gat was voortaan aan die elemente blootgestel. Die myn was in die besit van De Beers toe dit gesluit is.

Die Groot Gat is nou 'n gewilde toeriste-aantrekking. Daar is 'n gedeelte van die "ou dorp" afgekamp en dit word goed in stand gehou om die erfenis te bewaar. Daar is ook 'n mynmuseum wat goeie insigte kan lewer in die lewe van 'n Kimberleymyner en wat destyds aangegaan het.

Die ontstaan

Altesame 430 kleims is afgepen. Die delwers het net een doel voor oë gehad en dit was om die blink klippies, wat hul snelle rykdom sou besorg, in die hande te kry. Elke man het koorsagtig met pik en graaf op sy kleim aan die werk gespring en so vinnig moontlik gegrawe. Maar binnekort het die grootste chaos geheers. Die kleims was spoedig vyf, tien of vyftien meter diep, maar het begin instort omdat die wande tussen die kleims as gevolg van die grawery dunner begin word het.

Om toegang tot elke kleim te verseker en die gevaar van instortings te bekamp het die Regering veertien paaie tussendeur die gegrawery uitgehou. Dit het egter weinig gehelp. Die gate wat aan die kante van en onder die paaie gegrawe is het dit uiters onveilig gemaak en die groot verkeer daarop het verdere rotsstortings veroorsaak wat die lewe van mens en dier geëis het. Toe die paaiestelsel in 1872 tot niet gaan het die delwers 'n ander plan bedink om hul gruis uit die gate te kry.

Ruwe windasse is buitekant om die myn gebou en die gruis is met staalkabels na buite gehys. Binne 'n ommesientjie het die myn soos een groot spinnerak gelyk. In daardie stadium was die myn reeds byna 300 meter lank en 180 meter breed, terwyl die diepte tussen 25 en 30 meter gewissel het. Groter probleme het nou begin opduik. Dit het al hoe duurder geword om die kleims te ontgin namate die myn dieper geword het. In hul soektog na diamante het die delwers nou ook ondergrondse tonnels begin grawe.

So het dit gebeur dat die delwers mekaar letterlik ondergrawe het met die gevolg dat een persoon se tonne dikwels op die van 'n ander ingestort het. Ernstige ongelukke was aan die orde van die dag. Die rotsstortings het in omvang toegeneem. ʼn Hele paar stortings van meer as 'n kwartmiljoen ton rots het voorgekom, terwyl een van 140 000 kubieke meter rots 'n keer werk in die Groot Gat vir ses maande vertraag het. Dikwels het dit ook gebeur dat delwers mekaar se kleimgrense oorskry het wat tot hewige geskille gelei het. Die delwers het begin om sindikate te vorm, maar daar was meer probleme as wat bestaande maatskappytjies kon oplos.

Cecil John Rhodes

Benewens al hierdie probleme was daar nog die probleem van oorbemarking. Aangesien elke maatskappy en delwer soveel diamante uitgegrawe het as wat hulle kon, het die aanbod die vraag heeltemal oortref en die prys van diamante het gevaarlik gedaal - in so 'n mate dat dit in een stadium gelyk het of die hele diamantbedryf in duie sou stort. Met verloop van tyd het dit duidelik geword dat daar net een oplossing was: een groot maatskappy wat die hele delwery en die bemarking van die diamante kon beheer.

Die man wat verantwoordelik was vir die stigting van so 'n maatskappy was Cecil John Rhodes. Hy en sy vriende het die belange van die delwers en kleiner maatskappye in die Kimberley-myn begin uitkoop en na veel onderhandeling daarin geslaag om Barney Barnato, wie se maatskappy die grootste deel van die myn beheer het, oor te haal om sy maatskappy met die toe reeds gestigte De Beers-maatskappy te verenig. So het die De Beers Consolidated Mines, Ltd. dan in 1888 tot stand gekom. Nou kon een maatskappy die myn beheer en bewerk.

Grondstortings het egter nog steeds voorgekom. Duisende rande is bestee om die wande van die reuse-gat te verstewig, maar sonder veel sukses. Daar was net een oplossing vir hierdie probleem, nl. die oop delwery moes gestaak en ʼn skag gegrawe word. Dit is dan ook gedoen, en die skag het 'n diepte van byna 1 200 meter bereik. Die De Beers-maatskappy het tot in 1914 met die delwery voortgegaan, toe dit om ekonomiese redes gestaak is.

In die 43 jaar van sy bestaan is daar uit die gat byna 21 000 000 ton gruis gehaal, wat sowat drie ton diamante gelewer bet. Vandag is die gat 'n toeriste-attraksie. Die bek is sowat 360 meter in deursnee en die gat ook sowat 360 meter diep.

Fotogalery

• 
  Die Groot Gat met Kimberley se stadshorison in die agtergrond
• 
  'n Bordjie by die Groot Gat wat lees: "Indien alle diamante wat by die Kimberleymyn ontgin is versamel word, sal dit drie koekepanne soos hierdie kan vul".
• 
  Uitkykdek oor die Groot Gat
• 
  Die Groot Gat-museum
• 
  Historiese lokomotief by die Groot Gat-museum

Bronne

• KENNIS, 1980, ISBN 0798108258, volume 3, bl. 473

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Groot Gat.
• (en) Amptelike webwerf