Marranos
D Marranos, dütsch Marrane, si Jude gsi, wo im 15. und 16. Johrhundert z Schbanie und z Portugal zwangsdauft worde si oder us Angst vor Verfolgig und Mord zum Christedum konwertiert häi. Au de schbanische Muslime wo zwangsdauft worde si, sait mä mänggisch eso.
Etimologii
[ändere | Quälltäxt bearbeite]S Wort chunnt wohrschinlig vom spanische Wort marrano, Sau, wo vom Arabische محرّم muharram, verbote, schdammt, wil Säüfleisch für d Muslime verbote isch. Uf Hebräisch sait mä de zwangsdaufte hiberische Jude Anussim (אנוסים), was 'Zwungnigi' bedütet. Hischdorisch isch Marrano es Schimpfwort gsi, wo mä as Säüniggel chönnt übersetze, hützudag het s die jüdisch Konnotation im Schbanische nüme.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Es het in dr iberische Gschicht scho immer Jude gee, wo zum Chrischtedum oder zum Islam überdräte si, so het s scho im 7. Johrhundert än Erzbischof gha, dr Julian vo Toledo, und au im 14. Johrhundert dr Erzbischof Paul vo Burgos (1351–1435), wo freiwillig und us Überzügig Chrischde worde si. Aber vom 13. Johrhundert a isch dr Druck uf d Jude, wo vom Volk und vo dr Chille usgangen isch, schderker worde, aber zerscht hai d König d Jude no beschützt. Im Johr 1391 het dr Archidiakon vo Ecija, dr Ferrand Martinez, dr Pöbel ufghetzt, bis es zu Pogrom in Sevilla, Ecija, Carmona, Córdoba, Toledo, Barcelona und vile andre Schdedt cho isch. Mä schetzt ass 200'000 Jude sich hai lo daufe für zum ihr Läbe z rette. Dene conversos (Bekehrte) het mä au 'Neui Chrischde' gsait. Wil aber vili von ene nur us Angscht vor Verfolgig konwertiert hai, hän si witerhi am enä Deil vo ihre jüdische Draditione feschtghalte. D Schbanier hai dene Judíos Escondidos gsait, die verschdeckte Jude. Die 'Neue Chrischde' si de Antisemite villicht no meh verhasst gsi as die, wo Jude bliibe sin, wil si immer vermuetet hai, ass daas eigentlig verschdeckti Jude, Marranos, siige. 1449 isch z Toledo ä neui Verfolgig usbroche, wo au gege d conversos grichtet gsi isch. Wo sich die brobiert hai z wehre under dr Aafüehrig vom Juan de la Cibdad, si si gfange gno und an de Füess ufghänggt worde. Noch däm Pogrom isch es Gsetz iigfüehrt worde, nodäm 'Neui Chrischde' nüm chönne in dr Verwaltig schaffe. 1467 isch z Toledo s Quardier vo de 'Neue Chrischde' azündet worde, und vili drvo si im Füür umcho. 1473 isch ä neui Wälle vo Pogrom vo Cordoba us dur ganz Schbanie grollt, und s het Schdedt ge wie Carmona, wo alli 'Neue Chrischde' ermordet worde si.
Im Johr 1478 isch die Schbanisch Inquisition iigsetzt worde vom Ferdinand vo Aragon und dr Isabella vo Kaschtilie – z Portugal git s d Inquisition erscht sit 1536 – und d Jude si vo de conversos drennt worde und hai müesse in Ghetto läbe, aber s het mänggisch immer no Kontakt gä zwüschenä. 1492 het dr Ferdinand II. vo Aragon s letscht maurische Königriich, Granada, eroberet, und im gliiche Johr isch dr Erlass vom Alhambra veröffentligt worde, wo all Jude befohle het, Schbanie bis zum Juli vo dam Johr z verloh. A Deil vo de Jude si nach Portugal zoge, wo si non ä baar Johr as Jude hai chönne läbe, bis ä königlige Erlass alli Jude zu Chrischde erklärt het, und wil ihri Uusreis hüfig vo dr Regierig ummöglig gmacht worden isch, hai si as Marranos afo läbe, üsserlig as Chrischde und im Gheime as Jude.
In dr Folg hai die Neue Chrischde zum gröschde Deil äntwäder die iberisch Halbinsle verlo odr sich mit 'Alte Chrischde' vermischt, aber bis hüt git s chliini Gmeinde vo Marranos in Portugal.
Quelle
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- dtv-Lexikon, Deutscher Taschenbuchverlag 1970, Band 12, S.89
- Dan Cohn-Sherbok, Judaism: History, Belief, and Practice, Routledge 2003, ISBN 0415236606
- Naomi E. Pasachoff, Robert J. Littman, Concise History of the Jewish People, Rowman & Littlefield 2005, ISBN 074254365X, S. 148–152