Ісакіеўскі сабор

Праваслаўны сабор
Ісакіеўскі сабор
Сабор прападобнага Ісакія Далмацкага
Ісакіеўскі сабор на заходзе
59°56′03,44″ пн. ш. 30°18′24″ у. д.
Краіна	Расія
Горад	г. Санкт-Пецярбург, Ісакіеўская плошча
Канфесія	Праваслаўе
Епархія	Санкт-Пецярбургская
Тып будынка	Сабор, храм
Архітэктурны стыль	Позні класіцызм
Архітэктар	А. Манферан
Першае згадванне	1818
Дата заснавання	1818
Будаўніцтва	1819 — 1858 гады.
Рэліквіі і святыні	Шанаваны спіс Ціхвінскай іконы Маці Божай.
Статус	Аб’ект культурнай спадчыны РФ № 7810033000
Вышыня	101,5 м
Матэрыял	цэгла
Стан	Працуе
Сайт	cathedral.ru
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ісакіеўскі сабо́р (афіцыйная назва: сабор прэпадобнага Ісакія Далмацкага) — самы буйны праваслаўны храм г. Санкт-Пецярбурга. Размешчаны на Ісакіеўскай плошчы. Мае статус музея; зарэгістраваны ў чэрвені 1991 года царкоўная абшчына мае магчымасць здзяйсняць набажэнства па асобых днях з дазволу дырэкцыі музея. Асвечаны ў імя прападобнага Ісакія Далмацкага, ушанаванага Пятром I святога, паколькі імператар нарадзіўся ў дзень яго памяці — 30 мая па юліянскім календары.

Пабудаваны ў 1818—1858 гады па праекце архітэктара Агюста Манферана; будаўніцтва курыраваў імператар Мікалай I, старшынёй камісіі пабудовы быў Карл Апэрман.

Урачыстае асвячэнне 30 мая (11 чэрвеня) 1858 года новага кафедральнага сабора здзейсніў мітрапаліт Наўгародскі, Санкт-Пецярбургскі, Эстляндскі і Фінляндскі Рыгор (Постнікаў).

Тварэнне Манферана — чацвёрты па ліку храм у гонар Ісакія Далмацкага, пабудаваны ў Санкт-Пецярбургу.

Вышыня — 101,5 м, унутраная плошча — больш за 4 000 м².

Гісторыя

Першая Ісакаўская царква

Першая Ісакаўская царква. Літаграфія з малюнка А. Манферана. 1845

Да 1706 года на Адміралцейскіх верфях працавала больш за 10 тысяч чалавек, але цэркваў, куды маглі б яны хадзіць, не было. Каб вырашыць гэтую праблему, Пётр I аддаў загад знайсці падыходнае памяшканне для будучай царквы. Быў абраны будынак вялікага чарцёжнага свірна, размешчанага з заходняга боку Адміралцейства на адлегласці 15-20 м ад канала (які праходзіць вакол Адміралцейства) і ў 40-50 м ад берага Нявы.

Будаўніцтва як першай, так і наступных Ісакіеўскіх цэркваў вялося за кошт казны. Першы храм быў узведзены на грошы, выдзеленыя на будаўніцтва Адміралцейства пад кіраўніцтвам графа Ф. М. Апраксіна, для ўзвядзення шпіля царквы быў запрошаны галандскі архітэктар Х. ван Болас.

Першы драўляны храм, названы Ісакіеўскай царквой, быў асвечаны ў 1707 годзе. Яго прастата тыповая для першых пабудоў Пецярбурга пятроўскага перыяду. Гэта быў зруб з круглага бярвення даўжынёй да 18 м, шырынёй 9 м і вышынёй да даху 4-4,5 м. Знешнія сцены былі абабіты гарызантальнымі дошкамі шырынёй да 20 см. Каб забяспечыць добры сход снегу і дажджу, дах меў вугал нахілу не менш за 45 градусаў. Яго таксама зрабілі драўляным і пакрылі воданепранікальным воска-бітумным саставам чорна-карычневага колеру, якім тады смалілі дно караблёў.

У 1709 годзе Пётр I распарадзіўся аб правядзенні рэстаўрацыйных работ у царкве. Гэта рашэнне было абумоўлена жаданнем палепшыць выгляд самой царквы, а таксама вырашыць шэраг праблем, якія ўзніклі па ходзе эксплуатацыі (адзначалася, што ў царкве стала сыра і холадна, што прыводзіла да разбурэння драўляных канструкцый).

Гэтая сціплая царква гуляла ролю адной з галоўных у горадзе, тут 19 лютага (1 сакавіка) 1712 года пабраліся шлюбам Пётр I і Кацярына Аляксееўна. У паходным журнале ёсць запіс за гэты дзень:

У новым годзе, які ўжо не даваў чакання нягод, Пётр I абвянчаўся з Кацярынай Аляксееўнай 19-га, у аўторак, на ўсяедным тыдні. Вянчанне яго вялікасці здзейснена раніцай у Ісакіеўскім саборы. У 10 гадзін раніцы высокашлюбныя пры залпах з бастыёнаў Петрапаўлаўскай і Адміралцейскай крэпасцяў уступілі ў свой зімовы дом.

З 1723 года, па імператарскім указе, толькі ў Ісакіеўскім храме маглі прыносіць прысягу маракі Балтыйскага флоту і служачыя Адміралцейства.

Другая Ісакіеўская царква

Другая Ісакіеўская царква, у камені, была закладзена ў 1717 годзе, паколькі першая да таго часу ўжо абвятшала. 6 (17) жніўня 1717 года Пётр I уласнаручна заклаў першы камень у падмурак новай царквы ў імя Ісака Далмацкага. Другая Ісакіеўская царква будавалася ў стылі «пятроўскага барока» па праекце бачнага дойліда пятроўскай эпохі Георг Іаган Матарнові, які знаходзіўся на службе ў Пецярбургу з 1714. Пасля яго скону ў 1721 годзе будаўніцтва ўзначаліў М. Ф. Гербель. Да гэтага часу ўжо былі выкананы падмуркі. Захавалася данясенне ў канцылярыю ад будынкаў каменных спраў майстра Якава Неўпакоева: «Па смерці архітэктара Матарнові даручана кіраўніцтва пабудовы архітэктару Гербелю, які не паказвае, што рабіць, і ў будоўлі прыпынак». Гербель узвёў царкоўныя скляпенні, але, пасля таго, як яны з-за няўдалых праектных рашэнняў трэснулі, кіраўніцтва будаўніцтвам было перададзена Гаэтана Кіяверы. Царкву дабудоўваў каменных спраў майстар Якаў Неўпакоеў. Завяршалі аздабленне спачатку Кіяверы (1725—1726), а потым Міхаіл Зямцоў (1728).

Царква, пабудаваная ў 1727 годзе, была трохнефнай, з бакавымі прытворамі і, упершыню ў Расіі, мела ў плане форму лацінскага крыжа. Тынковыя фасады былі амаль пазбаўленыя дэкору, бакавыя прытворы чляніліся пілястрамі з капітэлямі, іх франтоны ўпрыгожвалі карнізы лаканічнага профілю. Сцены бакавых фасадаў чляніліся падвойнымі лапаткамі у чвэрць цэглы, размешчанымі паміж арачнымі вокнамі. Вокны былі зашклёныя люстраным Ямбургскім шклом — мясцовы завод працаваў з тых часоў, калі гэтыя землі належалі Швецыі. Пад вокнамі, гэтак жа, як і пад вокнамі Кунсткамеры і палаца царыцы Праскоўі Фёдараўны, Гербель зладзіў нішы. Апсіда, прытворы, бакавыя нефы мелі скляпеністыя цагляныя перакрыцці. «Васьмерык на чацверыку», пастаўлены на перакрыжаванні скляпенняў, вянчаў васьмігранны купал з зоркай. Шпіль на званіцы і купал былі пабудаваныя па праекце ван Болеса ў 1724 годзе. Вальмавы дах з гарызантальным заломам быў пакрыты жалезам па цёсу. Даўжыня ў плане складала 28 сажняў (60,5 м). Шырыня ад паўднёвых дзвярэй да паўночных — 15 сажняў (32,4 м), у іншых месцах — 9,5 сажняў (20,5 м).

Па абліччы яна нагадвала Петрапаўлаўскі сабор. Гэта падабенства яшчэ больш узмацнялася дзякуючы стройнай званіцы з гадзіннікам-курантамі, прывезеным Пятром I з Амстэрдама разам з гадзіннікам для Петрапаўлаўскага сабора. Вышыня шпіля званіцы амаль роўная вышыні шпіля вежы Адміралцейства.

Званіца мела ў вышыню 12 сажань і 2 аршына (27.4 м), шпіль — 6 сажань (13 м). Купал і шпіль званіцы былі ўвянчаныя меднымі пазалочанымі крыжамі вышынёй у 7 футаў 8 цаляў і шырынёй 5 футаў. Скляпенні царквы былі драўляныя. Фасады паміж вокнаў былі ўпрыгожаны пілястрамі.

І. П. Зарудны для царквы быў зроблены разьбяны пазалочаны іканастас, падобны іканастасу ў Петрапаўлаўскім саборы.

Царква была пабудавана на беразе Нявы, там, дзе цяпер стаіць Медны коннік. Месца было абрана відавочна няўдала, вада, размываючы бераг, уздзейнічала на падмурак, руйнуючы мур. Да таго ж у маі 1735 года ўдар маланкі выклікаў пажар ў царкве і яна сур’ёзна пацярпела.

Літаратура

• Ісакіеўскі сабор // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. — С. 328. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0130-3 (т. 7).
• Бутиков Г. П., Хвостова Г. А. Исаакиевский собор. — Л.: Лениздат, 1974.
• Морозова А. А. Н. Ф. Гербель. Городской архитектор Санкт-Петербурга. 1719—1724 гг. — СПб.: Стройиздат, 2004. — 223 с. — ISBN 5-87897-106-2.
• Ротач А. Л., Чеканова О. А. Огюст Монферран. — Л., 1990.
• Серафимов В., Фомин М. Описание Исаакиевского собора в С.-Петербурге, составленное по официальным документам. — СПб., 1865.
• Толмачёва Н. Ю. Исаакиевский Собор: структурно-исторический анализ архитектурного памятника : дисс. ... канд. искусствоведения : 17.00.09. — СПб., 2004. — 243 с.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ісакіеўскі сабор
• Афіцыйны сайт музея-помніка «Ісакіеўскі сабор»
• Вэб-камера Ісакіеўская плошча з гукам
• Сферычная панарама «Ісакіеўскі сабор» на v360.ru Архівавана 26 красавіка 2013.