Melen (liv)
| Melen | |
|---|---|
 | |
 Bukit war pep liv da welout e god HTML
| |
| Skalfad tredanwarellek | |
| Trohed | 575 – 585 nm |
| Talm | 521 – 512 THz |
| Bonekadur | |
| |
| HTML | #ffff00 / #ff0 |
| sRGB | (255, 255, 0) |
| CMYK | (0, 0, 100, 0) |
| HSV | (60, 100, 100) |
|
| |
| |
| Ur c'huzh-heol melen | |
Melen a reer eus al liv gweladus a zo etre gwer 0000 hag orañjez 0000 er skalfad gwelus, adalek an trohed 575 nm betek an trohed 585 nm. Orañjez eo al liv diwezhañ a weler pa vez hiroc'h an trohed eget 585 nm, o tont eus an danruz, ha gwer eo an hini kentañ war-du an uslimestra, pa vez an trohed berroc'h eget 575 nm.
- "Melen glan" a reer eus al liv melen eo 580 nm e drohed : 0000.
| Ar skalfad gwelus | ||
|---|---|---|
| USLIMESTRA |  |
DANRUZ |
Unan eus al livioù diazez eo ar melen el liverezh a-gevret gant ar glaz hag ar ruz, kouls hag er moullerezh hervez An hiniizhiad CMYK, a-gevret gant ar cyan, ar magenta hag an du. Ul liv eilrenk eo avat e skrammoù ar skinwel ha re an urzhiateerioù, ma vez diskwelet dre veskañ ruz ha gwer.
Meur a arliv melen a weler an natur : plant, loened, melen ur vi... hag ar mel evel-just, alese anv al liv. An heol a weler melen a-wezhioù, pa vez gwariet ar skinoù berroc'h (adalek ar gwer betek an uslimestra).
Yezh
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Gerdarzh
Eus ar predeneg *melino hag ar galianeg *melinos, "mel", e teu ar ger. Er geriadur Catholicon (moullet e 1499) emañ :
Kement hag "a-liv gant ar safron (Crocus sativus)", "melen", "alaouret" e talvez ar ger latin crŏcĕus[1].
- Arlivioù
- Melegan : a-liv gant ar mel.
- Melen-aour : a-liv gant an aour 0000.
- Melenc'hlas : melen hag a denn war ar gwer 0000.
- Melendu : okr melen 0000.
- Melenrous : rous-gwenn, pa gomzer eus liv ul loen-kezeg 0000.
- Melenruz : orañjez.
- Melenwenn : rous sklaer, pa gomzer eus liv ur marc'h 0000.
Istor
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An okr melen a veze implijet ken abred hag er Ragistor evit livañ mougevioù, evel ma weler e mougev Las Caus (– 17 300 vloaz). Adalek Nevezoavezh ar Maen (– 8 000) e voe lakaet an aour da vetal prizius, en abeg ma ne vergl ket ha ma'z eo mezelladus hag orjalus ; a-feur ma'c'h aed war-du an Henamzer e teuas e liv da vezañ prizet ivez.
En Henegipt e veze lakaet al liv melen par d'an aour, a oa liv an heol, an doueoù hag ar faraoned ; setu perak e kaver kalz livadurioù melen er bezioù.
An Henromaned a implije ar melen evit skeudenniñ an aour, hag an okr melen evit taolenniñ kroc'hen an dud. Liv ar maouezed dimezet ha hini ar baotred pezhell e oa ar melen a-fet dilhad. Bri a veze douget d'an dud o fennad blev melegan.
Er Grennamzer e troas ar melen a liv nobl ha drant, a-drugarez d'an ardamezouriezh (ma reer aour anezhañ). Ar gristenien ne reont ket gant al liv melen en o lidoù, peogwir n'emañ ket ar Bibl ; gant an aour avat e reont sof-kont, abalamour ma'z eo arouez ar galloud hag ar binvidigezh. E dibenn ar Grennamzer e tougent bri d'an aour bepred, hogen er vuhez pemdez e lakajont ar melen da liv ar c'hoantegezh (ur pec'hed marvel), ar warizi, ar gevierezh hag ar pilpouzerezh[2] Da heul prosez Jan Hus e 1415, man erruas gwisket e melen, hag e eskumunugenn e voe lakaet da velen ar c'haouerien, an douellerien, ar drubarded, ar grenerien, hag all ; da liv ar Yuzevien e voe lakaet ivez, alese ar steredenn velen a ranke ar Yuzevien dougen da vare an Trede Reich.
Betek bremañ e pad ar sell-se war al liv e meur a yezh en Europa. Er geriadurioù, hini An Here en o zouez, e vez berroc'h ar pennad a-zivout ar melen eget an hini diwar-benn ar ruz.
En natur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- Loened
-
Centropyge heraldi
-
Eurema andersonii
-
Misumena vatia
-
Phyllobates terribilis
-
Serinus canaria
- Mein
-
Safirenn
-
- Plant
-
-
-
-
Russula claroflava
-
Levrlennadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- (fr) Pastoureau, Michel. Jaune – Histoire d'une couleur. Paris : Éditions du Seuil, 2019 (ISBN 978-2-7578-9941-0)
Notennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (la) (fr) Geriadur Gaffiot (1934).
- ↑ Pastoureau 2019, p. 104.
| ||||||||
| ||||||||
|