Archeaidd

Archeaidd
Enghraifft o'r canlynol	eon, eonothem
Rhan o	Cyn-Gambriaidd, Graddfa Cronostratigraffig Fyd-eang Safonol (Daeargronolegol) ICS
Dechreuwyd	c. Mileniwm 4001. CC
Daeth i ben	Mileniwm 2501. CC
Rhagflaenwyd gan	Hadeaidd
Olynwyd gan	Proterosöig
Yn cynnwys	Neoarchean, Mesoarchean, Paleoarchean, Eoarchean
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Israniad y linell-amser ddaearegol yw'r Archeaidd (neu Archaean) sy'n un o eonau'r Cyn-Gambriaidd. Ceir 4 eon, gyda phob un yn ymestyn am ysbaid o dros 500 miliwn o flynyddoedd. Digwyddodd yr Archeaidd rhwng 4,000 a 2,500 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP) h.y. 4 - 2.5 biliwn CP, yn dilyn yr eon Hadean a gan ragflaenu'r Proterosöig.

Yn ystod yr Archeaidd, roedd crwst y Ddaear, a'i haenau o greigiau gwahanol, newydd eu ffurfio, a olygai fod tymheredd y Ddaear ychydig yn is nag yn yr Hadean. Golygai hyn y gallai cyfandiroedd gael eu ffurfio.^[1] Er nad yw gwyddonwyr yn gwbwl sicr, credir erbyn hyn i fywyd syml: un gell efallai gael ei ffurfio tua diwedd yr Hadean neu efallai ar gychwyn yr Archaean.

Cyn-Gambriaidd
Hadeaidd	Archeaidd	Proterosöig	Ffanerosöig

Geirdarddiad

Daw'r gair Archeaidd o'r Hen Roeg Αρχή (Arkhē), sef "cychwyn, tarddiad". Fe'i bathwyd yn 1872, gan olygu "o'r cyfnod cynharaf (yn ddaearegol)." Y rheswm am hyn yw fod yr Hadean a'r Archaean yn un yr adeg honno.

Cyfeiriadau

↑ "International Chronostratigraphic Chart v.2013/01" (PDF). International Commission on Stratigraphy. Ionawr 2013. Cyrchwyd 6 Ebrill 2013. Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)

[ICS2013-1] "International Chronostratigraphic Chart v.2013/01" (PDF). International Commission on Stratigraphy. Ionawr 2013. Cyrchwyd 6 Ebrill 2013. Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)

[1]