Diwylliant Ecwador

Diwylliant America Ladin
Yn ôl gwlad neu diriogaeth Yr Ariannin Bolifia Brasil Ciwba Colombia Costa Rica Gweriniaeth Dominica Ecwador El Salfador Feneswela Guadeloupe Guyane Gwatemala Haiti Hondwras Martinique Mecsico Nicaragwa Panama Paragwâi Periw Puerto Rico Tsile Wrwgwái
Diwylliant gwerin Crefydd werin Llên gwerin
Llên Boom latinoamericano Creacionismo Indianismo Indigenismo Modernismo Realaeth hudol
Cerddoriaeth a dawns Bossa nova Merengue Salsa Samba Tango
Celf a phensaernïaeth Avant-garde Muralismo
Ffilm a theledu Telenovela Tercer Cine
America Ladin Diwylliant Sbaeneg Diwylliant Portiwgaleg Diwylliant Ffrangeg

Cynnyrch o draddodiadau brodorol, Sbaenaidd, ac Affricanaidd y bobl a dylanwadau rhanbarthol cryf yw diwylliant Ecwador. Mae'r mestisos (pobl o dras gymysg Ewropeaidd a brodorol) yn cyfri am ryw 80% o'r boblogaeth, ac mae'r lleiafrifoedd ethnig yn cynnwys brodorion (siaradwyr Quechua yn bennaf), gwynion, duon, a mylatos (pobl o dras gymysg Ewropeaidd ac Affricanaidd). Gellir rhannu'r wlad yn 12 o ranbarthau diwylliannol, o leiaf: cymunedau mestiso y gogledd; brodorion Quechua y gogledd; mestisos yr ucheldiroedd yn y canolbarth; y Quechua yn y canolbarth; trigolion y brifddinas Quito; dinas festiso Cuenca; dinas festiso Loja; y Quechua yn y de; pobl dduon Esmeraldas; diwylliant cymysg mestiso a mylato yr arfordir; brodorion Shuar ger blaenddyfroedd Afon Marañón; a'r Quechua yn y rhanbarth Amasonaidd. Mae ambell rhan o'r wlad yn hynod o gymysg o ran ei phoblogaeth a'i diwylliant, er enghraifft Santo Domingo de los Colorados a'r Oriente yn y gogledd-ddwyrain. Diwylliant mestisos yr ucheldiroedd yn y canolbarth sydd fel arfer yn cael lle blaenllaw yn genedlaethol, ac yn fwyfwy cysylltir hunaniaeth y rheiny â diwylliant dinesig Quito, yn aml mewn cyferbyniad â diwylliant cymysg mestisos a mylatos yr arfordir a dinas Guayaquil.

Celf

La Virgen alada del Apocalípsis gan Miguel de Santiago, esiampl o baentio la escuela Quiteña.

Yn ystod y cyfnod trefedigaethol, roedd Real Audiencia de Quito yn ganolfan i draddodiad o baentwyr a cherflunwyr a elwir la escuela Quiteña (Ysgol Quito), yn eu plith Miguel de Santiago (1620/33–1706), Isabel de Santiago (1660au–1714), Bernardo de Legarda (tua 1700–73), Caspicara (tua 1723–96), a Vicente Albán (blodeuai 1767–96). Datblygodd arddull y mudiad celf hwn o ganlyniad i gymysgu'r diwylliant Sbaenaidd a chymdeithas frodorol y wlad, gan gyfuno elfennau baróc a rococo a themâu Catholig â phortreadau'r Byd Newydd megis gwisgoedd lleol a golygfeydd yr Andes. Mae arlunwyr Ecwadoraidd o hyd yn atgynhyrchu ac yn dynwared campweithiau la escuela Quiteña. Yn yr 20g, derbyniodd y paentiwr Oswaldo Guayasamín (1919–99) glod am ei bortreadau ciwbyddol o bobloedd frodorol Ecwador.

Mae cymunedau brodorol a mestizo ar draws Ecwador yn arbenigo mewn gwahanol grefftau gwerin: sachau o linion agafe ger Riobamba a Salcedo, cerfio coed yn Ibarra, gwaith lledr yn Cotacachi, tapestrïau gwlân yn Otavalo, Doctor Miguel Egas, a Salasaca, carpedi yn Guano, a hetiau Panama yn Monte Cristi a ger Cuenca.

Cerddoriaeth a dawns

Mae traddodiadau cerddoriaeth werin Ecwador yn cynnwys yumbo a sanjuanito yn yr ucheldiroedd, a pasillo yn yr iseldiroedd. Ceir traddodiadau sydd yn cyfuno elfennau brodorol ac Affricanaidd yn y rhanbarth Amasonaidd, yr ucheldiroedd, a'r arfordir. Dylanwadir ar gerddoriaeth gyfoes Ecwador gan cumbia o Golombia a salsa o'r Caribî.

Llenyddiaeth

Prif: Llên Ecwador

Prif lenor Ecwador yn ystod y cyfnod trefedigaethol oedd Eugenio Espejo (1747–95), a oedd hefyd yn feddyg, cyfreithiwr, ac ymgyrchydd dros annibyniaeth. Fe'i ystyrir yn arloeswr newyddiaduraeth yn Ecwador ac yn ddychanwr ac ysgrifwr polemig o fri. Un o'r rhyddieithwyr gwychaf yn holl lên America Ladin yn y 19g oedd Juan Montalvo (1832–89), sydd yn nodedig am ei erthyglau a phamffledi rhyddfrydol tanbaid. Cyflwynwyd realaeth i lên Ecwador gan Luis A. Martínez (1869–1909) gyda'i nofel A la Costa (1904).

Prif gyfraniad Ecwador at y mudiad indigenismo yn hanner cyntaf yr 20g oedd y nofel Huasipungo (1934) gan Jorge Icaza (1906–78), sydd yn ymwneud â brwydr y bobloedd frodorol yn erbyn y tirfeddianwyr yn yr Andes. Yn y 1930au a'r 1940au daeth criw o lenorion ifainc o'r enw Grŵp Guayaquil i'r amlwg. Bu'r pump awdur hwn – Joaquín Gallegos Lara (1909–47), Enrique Gil Gilbert (1912–73), Demetrio Aguilera Malta (1909–81), José de la Cuadra (1903–41), ac Alfredo Pareja Diezcanseco (1908–93) – yn ysgrifennu am fywydau'r montuvio (y bobl o dras gymysg frodorol, Affricanaidd, ac Ewropeaidd) o ranbarth yr arfordir, a hynny gydag agweddau o realaeth gymdeithasol.