Μετάβαση στο περιεχόμενο

Μάατ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μάατ
Η Μάατ ήταν και η θεά και η προσωποποίηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Το φτερό της από στρουθοκάμηλο αντιπροσωπεύει την αλήθεια.
ΣύμβολαΦτερό στρουθοκαμήλου
Σύζυγος-οιΘωθ (σε κάποιες αναφορές)
ΓονείςΡα
Commons page Σχετικά πολυμέσα
wikidata (π)

Η Μάατ ή Μα’ατ ή Μαάτ [1] αναφέρεται στις αρχαίες Αιγυπτιακές έννοιες της αλήθειας, ισορροπίας, τάξης, αρμονίας, νόμου, ηθικής και δικαιοσύνης. Η Μάατ επίσης ήταν η θεά που προσωποποιούσε όλες αυτές τις έννοιες, και επίσης ρύθμιζε τα αστέρια, τις εποχές, και τις ενέργειες των ενεργειών των θνητών και των θεοτήτων που έφεραν την τάξη από το χάος τη στιγμή της δημιουργίας. Το ιδεολογικό της αντίθετο ήταν το Ισφέτ, που σήμαινε την αδικία, το χάος, τη βία ή το κακό.

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η παλιότερες σωζόμενες αναφορές που δείχνουν ότι η Μάατ είναι ο κανόνας για τη φύση και την κοινωνία, σε αυτόν τον κόσμο και τον άλλο, έχουν καταγραφεί κατά το Παλαιό Βασίλειο, και συγκεκριμένα, λεπτομερή παραδείγματα έχουν βρεθεί στα Κείμενα των Πυραμίδων του Ουνίς (περ. 2375 - 2345 π.Χ.)[2].

Αργότερα, όταν οι περισσότερες θεές «ζευγαρώθηκαν» με μία αρσενική εκδοχή, το αντίστοιχο της Μάατ ήταν ο Θωθ, καθώς οι ιδιότητές τους ήταν παρόμοιες. Σε άλλες αναφορές, ο Θωθ είχε ζευγαρωθεί με τη Σεσχάτ, τη θεά της γραφής και της γνώσης, η οποία ήταν λιγότερο γνωστή θεότητα.

Μετά από τον ρόλο της στη δημιουργία και τη συνεχή αποτροπή της επιστροφής του σύμπαντος στο χάος, ο κύριος ρόλος της στην αρχαία αιγυπτιακή θρησκεία είχε να κάνει με το Ζύγισμα της Καρδιάς (βλ. παρακάτων) που γινόταν στο Ντουάτ[3]. Το φτερό της ήταν το μέτρο το οποίο καθόριζε αν οι ψυχές των νεκρών θα περνούσαν στην άλλη ζωή με επιτυχία.

Οι Φαραώ συχνά απεικονίζονταν με τα σύμβολα της Μάατ για να τονιστεί ο ρόλος τους στην τήρηση των νόμων και της δικαιοσύνης[4].

Ως αρχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φτερωτή Μάατ.

Η Μάατ αντιπροσωπεύει τις δεοντολογικές και ηθικές αρχές που κάθε Αιγύπτιος έπρεπε να τηρεί στην καθημερινή του ζωή. Έπρεπε να ενεργούν με τιμή και αλήθεια στους τρόπους τους που αφορούσαν την οικογένεια, την κοινότητα, το έθνος, το περιβάλλον και τους θεούς[5].

Η Μάατ ως αρχή διαμορφώθηκε για να ανταποκριθεί στις πολύπλοκες ανάγκες του ανερχόμενου Αιγυπτιακού κράτους το οποίο περιελάμβανε διαφορετικούς λαούς και άτομα με συγκρουόμενα συμφέροντα[6]. Η ανάπτυξη τέτοιων κανόνων είχαν σκοπό να αποτρέψουν κοινωνικές αναταραχές και έγιναν η βάση των αιγυπτιακών νόμων. Από τις πρώιμες περιόδους ήδη, ο βασιλιάς περιέγραφε τον εαυτό του ως ο «Κύριος της Μάατ».

Η σημασία της Μάατ αναπτύχθηκε σε τέτοιο βαθμό που περιελάμβανε όλες τις πλευρές της ύπαρξης, συμπεριλαμβανομένης της βασικής ισορροπίας του σύμπαντος, τη σχέση των στοιχείων που το αποτελούν, τον κύκλο των εποχών, τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων, την τήρηση θρησκευτικών τύπων, και την τιμιότητα και ειλικρίνεια στις κοινωνικές συναναστροφές[6].

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν βαθιά πεποίθηση στην ιερότητα και ενότητα του σύμπαντος. Η κοσμική αρμονία επιτυγχανόταν με την ορθή τήρηση της δημόσιας ζωής και των τελετουργικών. Κάθε διατάραξη αυτής της αρμονίας μπορεί να είχε συνέπειες για το άτομο αλλά και για το κράτος. Ένας ασεβής βασιλιάς μπορούσε να επιφέρει λιμό, και η βλασφημία μπορούσε να επιφέρει τύφλωση στο άτομο[7]. Σε αντίθεση με την ευταξία που εκφράζει η έννοια της Μάατ είναι η έννοια του Ισφέτ: χάος, ψεύδη, και βία[8].

Εκτός από τη σημασία της Μάατ, πολλές άλλες αρχές ήταν πολύ σημαντικές στον αρχαίο αιγυπτιακό νόμο, όπως η σημασία της τήρησης της παράδοσης σε αντίθεση με την αλλαγή, η σημασία του ρητορικού λόγου, και η σημασία της αμεροληψίας και της "δίκαιας ενέργειας". Σε ένα κείμενο του Μέσου Βασιλείου (2062 – περ. 1664 π.Χ.) ο Δημιουργός λέει «Έφτιαξα κάθε άνθρωπο όπως το διπλανό του». Η Μάατ επέτασσε τον πλούσιο να βοηθάει το λιγότερο τυχερό αντί να τον εκμεταλλεύεται,κάτι που αντηχεί και στις διατυπώσεις των κειμένων των πυραμίδων: Maat called the rich to help the less fortunate rather than exploit them, echoed in tomb declarations: «Έθρεψα τους πεινασμένους και έντυσα τους γυμνούς» και «Ήμουν σύζυγος για τη χήρα και πατέρας για το ορφανό»[9].

Για το αιγυπτιακό τρόπο σκέψης, η Μάατ συνέδεε όλα τα πράγματα μαζί σε μια άτρωτη ενότητα: το σύμπαν, τον φυσικό κόσμο, το κράτος και το άτομο θεωρούνταν όλα μέρη της ευρύτερης τάξης που γεννούσε η Μάατ.

Ένα απόσπασμα από τις Διδαχές του Πταχοτέπ παρουσιάζει τη Μάατ ως εξής:

Η Μάατ είναι καλή και η αξία της διαρκεί.
Δεν έχει διαταραχθεί από τη μέρα της δημιουργία της,
ενώ όποιος παραβιάζει την τάξη της τιμωρείται.
Στέκεται σαν μονοπάτι μπροστά ακόμα και σε εκείνον που δεν ξέρει τίποτα.
Η αδικία ακόμα δεν τόλμησε να εμφανιστεί.
Είναι αλήθεια ότι το κακό μπορεί φέρει πλούτο, αλλά η δύναμη της αλήθειας είναι αυτή που διαρκεί.
Κάποιος μπορεί να πει: «Είναι η ιδιότητα του πατέρα μου.»[10]

Ο νόμος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Μάατ φορώντας το φτερό της αλήθειας.

Υπάρχει λίγη σωζόμενη λογοτεχνία που περιγράφει την πρακτική του αρχαίου Αιγυπτιακού νόμου. Η Μάατ ήταν το πνεύμα με το οποίο εφαρμοζόταν η δικαιοσύνη παρά η λεπτομερής περιγραφή των κανονιστικών λεπτομερειών του νόμου. Αντιπροσώπευε τις κανονικές και βασικές αξίες που αποτελούσαν το υπόβαθρο της δικαιοσύνης που έπρεπε να εφαρμοστεί στο πνεύμα της αλήθειας και του δικαίου. Από την Πέμπτη Δυναστεία (περ. 2510–2370 π.Χ.) και μετά, ο Βεζίρης, που ήταν υπεύθυνος για τη δικαιοσύνη, αποκαλούνταν Ιερέας της Μάατ και σε μετέπειτα περιόδους οι δικαστές φορούσαν εικόνες της Μάατ[11].

Αργότερα λόγιοι και φιλόσοφοι θα αφομοίωναν επίσης έννοιες από το «Σεμπαΐτ», τοπικό σώμα λογοτεχνικής σοφίας. Αυτά τα πνευματικά κείμενα είχαν να κάνουν με κοινές κοινωνικές ή επαγγελματικές καταστάσεις και πώς ήταν καλύτερο να επιλυθεί ή να αντιμετωπιστεί η καθεμία από αυτές στο πνεύμα της Μάατ. Ήταν πολύ πρακτικές συμβουλές, και πολύ σχετικές με την κάθε μία συγκεκριμένη περίπτωση, και έτσι από αυτά τα κείμενα μπορούν να εξαχθούν λίγοι συγκεκριμένοι, σαφείς και γενικοί κανόνες[12].

Κατά την Ελληνική Πτολεμαϊκή περίοδο της Αιγυπτιακής ιστορίας, ο Ελληνικός νόμος συνυπήρχε παράλληλα με τον Αιγυπτιακό νόμο. Ο Αιγυπτιακός νόμος παρουσίαζε τα δικαιώματα των γυναικών οι οποίες είχαν δικαίωμα να δρουν αυτόνομα από τους άντρες και επίσης δικαίωμα σε προσωπική ιδιοκτησία και με τον καιρό αυτό επηρέασε τις πιο περιοριστικές συμβάσεις των Ελλήνων και των Ρωμαίων[13]. Όταν ο έλεγχος της Αιγύπτου πέρασε στους Ρωμαίους, το Ρωμαϊκό νομικό σύστημα που ίσχυε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επιβλήθηκε και στην Αίγυπτο.

Γραφείς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γραφείς κατείχαν θέσεις με κύρος στην αρχαία αιγυπτιακή κοινωνία λόγω της σημασίας τους στη μετάδοση θρησκευτικών, πολιτικών, και οικονομικών πληροφοριών που αφορούσαν το εμπόριο[14].

Ο Θωθ ήταν ο προστάτης των γραφέων, ο οποίος περιγραφόταν ως «αυτός που αποκαλύπτει τη Μάατ και σταθμίζει τη Μάατ, που αγαπάει τη Μάατ και χαρίζει τη Μάατ σε αυτόν που ενεργεί τη Μάατ [που ενεργεί ορθά]»[15]. Σε κείμενα όπως οι Διδαχές του Αμενεμοπέ ο γραφέας προτρέπεται να ακολουθεί τις αρχές τις Μάατ και στην προσωπική του ζωή και στη δουλειά του[16]. Οι παραινέσεις για να ζήσει κανείς σύμφωνα με τις αρχές της Μάατ είναι τέτοιες, που τέτοια διδακτικά κείμενα έχουν περιγραφεί ως "Λογοτεχνία της Μάατ"[17].

Ως θεά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
U5
a		 tC10
ήH6
ήU5
D36		 X1Y1
Z1 Z1 Z1 Z1
ήU1Aa11
X1		 C10
ήC10
ήU5
D42		 X1
Y1
Z2		 I12
ήU5
D42
X1		 H6C10Y1Z3
ήH6X1
H8		 C10
Μα’ατ[18][19] σε ιερογλυφικά

Η Μάατ ήταν η θεότητα της αρμονίας, της δικαιοσύνης, και της αλήθειας που αναπαριστάνονταν ως νεαρή γυναίκα[20], σε καθιστή ή όρθια στάση κρατώντας το Σκήπτρο ουάς, το σύμβολο της εξουσίας, στο ένα χέρι, και το ανκχ, το σύμβολο της αιώνιας ζωής, στο άλλο. Κάποιες φορές απεικονίζεται με φτερά σε κάθε χέρι ή με ένα φτερό στρουθοκαμήλου στο κεφάλι της[19]. Το νόημα αυτού του συμβόλου δεν είναι βέβαιο, αν και ο ο θεός Σου, που σε κάποιους μύθους είναι ο αδελφός της Μάατ, φοράει επίσης αυτό το φτερό[21]. Οι αναπαραστάσεις της Μάατ ως θεάς καταγράφονται από τα μέσα του Παλαιού Βασιλείου (περ. 2680 με 2190 π.Χ.)[22]

Ο θεός-ήλιος Ρα προήρθε από το αρχέγονο λόφο της δημιουργίας μόνο μετά που τοποθέτησε την κόρη του Μάατ στη θέση του Ισφέτ (χάος). Οι βασιλιάδες κληρονόμησαν το καθήκον να εξασφαλίσουν ότι η Μάατ θα παρέμεινε στη θέση της αυτοί με τον Ρα λέγονταν ότι "ζούσαν στη Μάατ", με τον Ακενατόν (βασιλεία 1372-1355 π.Χ.) ειδικά να τονίζει αυτή την έννοια σε τέτοιο βαθμό που, σημειώνει ο Αιγυπτιολόγος John Ray, οι σύγχρονοι του βασιλιά είδαν τη στάση του ως αδιαλλαξία και φανατισμό[23]. Κάποιοι βασιλιάδες ενσωμάτωσαν το όνομα της Μάατ στο όνομά τους, αναφερόμενοι ως Κύριοι της Μάατ[24] ή Meri-Maat (Αγαπημένος της Μάατ).

Η Μάατ είχε ως θεά κεντρικό ρόλο στην τελετή του Ζυγίσματος της Καρδίας.

Ναοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα παλιότερα στοιχεία για ναούς αφιερωμένους στη Μάατ προέρχονται από το Νέο Βασίλειο (περ. 1569 με 1081 π.Χ.), παρά τη μεγάλη σημασία που είχε η Μάατ. Ο Αμενχοτέπ Γ΄ έδωσε εντολή για ένα ναό στο συγκρότημα του Καρνάκ, ενώ ενδείξεις από κείμενα υποδεικνύουν ότι υπήρχαν και άλλοι ναοί της Μάατ στη Μέμφιδα και το Ντέιρ ελ Μεντίνα[25]. Ο ναός της Μάατ στο Καρνάκ χρησιμοποιούνταν επίσης από δικαστήρια για τις ληστείες στους βασιλικούς τάφους κατά τη βασιλεία του Ραμσή ΙΑ΄ [21].

Η μεταθανάτια ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Ζύγισμα της Καρδιάς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο Ντουάτ, τον αιγυπτιακό Κάτω Κόσμο, πιστευόταν ότι ζυγίζονταν οι καρδιές των νεκρών με το "Φτερό της Μάατ", που αντιπροσώπευε την έννοια της Μάατ στην Αίθουσα των Δύο Αληθειών. Αυτός είναι ο λόγος γιατί η καρδιά αφηνόταν μέσα στη μούμια ενώ τα άλλα όργανα αφαιρούνταν, καθώς η καρδιά (που ονομαζόταν "ιμπ") θεωρούνταν ως μέρος και έδρα της ψυχής. Αν η καρδιά ήταν ελαφρότερη ή ίδια με το φτερό της Μάατ, ο νεκρός είχε έντιμη ζωή και θα μετέβαινε στον Αιγυπτιακό παράδεισο (Ααρού). Ο Όσιρις θεωρούνταν ο φύλακας των πυλών του Ααρού μετά την ενσωμάτωση του στο αιγυπτιακό πάνθεον αντικαθιστώντας τον Άνουβι στην παράδοση της Ογδοάδας. Αν η καρδιά ήταν βαρύτερη από το φτερό, την καταβρόχθιζε η θεότητα τέρας Αμμούτ και ο κάτοχός της καταδικαζόταν να παραμείνει αιωνίως στο Ντουάτ και να αποκλειστεί από τη μακάρια ζωή των Πεδίων των Καλαμώνων (άλλη ονομασία του Ααρού)[26].

Το Ζύγισμα της Καρδιάς, που απεικονίζεται σε πάπυρο στο Βιβλίο των Νεκρών ή σε σκηνές σε τάφους, δείχνει τον Άνουβι να επιβλέπει το ζύγισμα και τη λεοντόμορφη θεότητα τέρας Αμμούτ καθιστή να περιμένει το αποτέλεσμα, ώστε να καταβροχθίσει τις καρδιές αυτών που αποτύγχαναν. Στη μία πλευρά της οριζόντιας επιφάνειας της ζυγαριάς απεικονίζονταν η καρδιά κάθετη και στην άλλη πλευρά επίσης κάθετα το φτερό. Άλλες παραδίνουν ότι ο Άνουβις έφερνε την καρδιά μπροστά στον Όσιρι ο οποίος πραγματοποιούσε το ζύγισμα. Ενώ η καρδιά ζυγιζόταν ο νεκρός απήγγειλε τις 42 Αρνητικές Ομολογίες καθώς οι Κριτές της Μάατ παρακολουθούσαν[26].

Στα ταφικά κείμενα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ζύγισμα της Καρδιάς από το Βιβλίο των Νεκρών σε πάπυρο.

Οι Αιγύπτιοι συχνά θάβονταν με ταφικά κείμενα για να είναι εφοδιασμένοι για την άλλη ζωή, όπως επέτασσαν οι αρχαίες αιγυπτιακές ταφικές πρακτικές. Αυτά τα κείμενα είχαν σκοπό να αποτελέσουν οδηγό για το νεκρό της μεταθανάτιας ζωής, και το πιο γνωστό από αυτά είναι το Βιβλίο των Νεκρών, με τον Πάπυρο του Άνι ως έναν από τους πιο γνωστούς. Οι γραμμές αυτών των κειμένων συχνά αποκαλούνταν συλλογικά οι "Σαράντα Δύο Δηλώσεις Αγνότητας"[27]. Οι δηλώσεις αυτές διέφεραν κάπως από τάφο σε τάφο καθώς σχετισμένες με το άτομο του τάφου, και έτσι δεν μπορούν να θεωρηθούν επίσημη κανονική περιγραφή της Μάατ. Αντίθετα, φαίνεται να εκφράζουν τις προσωπικές πρακτικές του ιδιοκτήτη του τάφου που είχε κατά τη διάρκεια της ζωής του προκειμένου να ικανοποιήσει τη Μάατ, καθώς και λέξεις άφεσης για παραπτώματα και λάθη που έκανε κατά τη διάρκεια της ζωής του, που με αυτόν τον τρόπο δήλωνε ότι δεν τα διέπραξε, και με τη μαγική ιδιότητα των λέξεων τα λάθη και παραπτώματα αυτά να διαγράφονταν διά παντός στο «αρχείο» του στη μεταθανάτια ζωή. Πολλές γραμμές είναι παρόμοιες, και πάντως, σχηματίζουν μια πολύ ενιαία εικόνα της Μάατ[27].

Η ακόλουθη μετάφραση είναι του Γουόλις Μπατζ[27].

42 Αρνητικές Ομολογίες (Πάπυρος του Άνι)

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

From the Πάπυρο του Άνι.

  1. Δεν έχω διαπράξει αμαρτία
  2. Δεν έχω διαπράξει ληστεία με βία
  3. Δεν έχω κλέψει
  4. Δεν έχω σκοτώσει άντρα και γυναίκα
  5. Δεν έχω κλέψει σιτηρά
  6. Δεν έχω σφετεριστεί προσφορές
  7. Δεν έχω κλέψει την ιδιοκτησία των θεών
  8. Δεν έχω προφέρει ψεύδη
  9. Δεν έχω αποσπάσει τροφή
  10. Δεν έχω προφέρει βρισιές
  11. Δεν έχω διαπράξει μοιχεία
  12. Δεν έχω κάνει κάποιον να κλάψει
  13. Δεν έχω φάει την καρδιά [Δεν έχω πενθήσει άσκοπα, ή ένοιωσα τύψη συνείδησης]
  14. Δεν έχω επιτεθεί σε άνθρωπο
  15. Δεν είμαι άνθρωπος της απάτης
  16. Δεν έχω κλέψει καλλιεργήσιμη γη
  17. Δεν έχω κρυφακούσει
  18. Δεν έχω σκοτώσει [κανέναν άνθρωπο]
  19. Δεν έχω εξοργιστεί χωρίς λόγο
  20. Δεν έχω εκμαυλίσει τη γυναίκα κανενός άντρα
  21. Δεν έχω εκμαυλίσει τη γυναίκα κανενός άντρα (ίδια πρόταση απευθυνόμενη σε άλλη θεότητα)
  22. Δεν έχω μιανθεί
  23. Δεν έχω τρομοκρατήσει κανέναν
  24. Δεν έχω παραβιάσει [τον νόμο]
  25. Δεν έχω εξαγριωθεί
  26. Δεν έκλεισα τα αφτιά μου στα λόγια της αλήθειας
  27. Δεν έχω βλασφημήσει
  28. Δεν είμαι άνθρωπος της βίας
  29. Δεν είμαι υποκινητής ταραχής (ή δεν διαταράσσω την ειρήνη)
  30. Δεν ενήργησα (ή έκρινα) με βιασύνη
  31. Δεν ήμουν υπερφίαλος στα πράγματα
  32. Δεν πολλαπλασίαζα τα λόγια μου μιλώντας (δεν είχα πολυλογία στα λόγια μου)
  33. Δεν αδίκησα κανέναν, δεν έκανα κανένα κακό
  34. Δεν έκανα μάγια εναντίον του βασιλιά (ή βλαστήμησα εναντίον του βασιλιά )
  35. Δεν σταμάτησα ποτέ [τη ροή του] νερό[ού]
  36. Δεν ύψωσα ποτέ τη φωνή μου (μιλώντας υπεροπτικά, ή με θυμό)
  37. Δεν έβρισα (ή βλαστήμησα) τον Θεό
  38. Δεν ενήργησα με κακόβουλη οργή
  39. Δεν έκλεψα το ψωμί των θεών
  40. Δεν έκλεψα τα ψωμιά της προσφοράς στους νεκρούς
  41. Δεν άρπαξα ψωμί από παιδί, ούτε μεταχειρίστηκα με περιφρόνηση τον θεό της πόλης μου
  42. Δεν σκότωσα ζώο από τα κοπάδια που ανήκουν στον θεό[28][29]

Κριτές της Μάατ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περαιτέρω πληροφορίες: Κριτές της Μάατ

Οι Κριτές της Μάατ είναι οι 42 θεότητες που απαριθμούνται στον Πάπυρο του Νεμπσενί[30] στους οποίους ο νεκρός κάνει τις Αρνητικές Ομολογίες[31]. Αντιπροσωπεύουν τους 42 Νομούς της Αιγύπτου, και αποκαλούνται "οι κρυμμένοι θεοί της Μάατ, που τρέφονται από τη Μάατ κατά τα χρόνια της ζωής τους", δηλαδή είναι ελάσσονες θεότητες που δικαιούνται προσφορών [27]. Καθώς ο νεκρός ακολουθεί τη φόρμουλα των Αρνητικών Ομολογιών, απευθύνεται σε κάθε θεό κατά πρόσωπο και αναφέρει τον νομό στον οποίο αυτός είναι προστάτης, για να τονίσει την ενότητα των νομών της Αιγύπτου[30]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Allen, James P. Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs (στα Αγγλικά). Cambridge University Press. σελ. 147. ISBN 9781139917094. 
  2. ↑ Siegfried Morenz (1973). Egyptian Religion: Siegried Morenz. σελ. 273. ISBN 978-0-8014-8029-4. 
  3. ↑ Budge. The Gods of the Egyptians Vol. 1 p. 418.
  4. ↑ Henrietta McCall (Ιανουαρίου 1990). Mesopotamian myths. University of Texas Press. σελ. 46. ISBN 0-292-72076-9. 
  5. ↑ Denise Martin (2008). Maat and order in African Cosmology: A Conceptual Tool for Understanding Indigenous Knowledge. σελ. 951. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Norman Rufus Colin Cohn (1993). Cosmos, Chaos and the World to Come: The Ancient Roots of Apocalyptic Faith. σελ. 9. ISBN 978-0-300-05598-6. 
  7. ↑ John Romer, "Testament", pp. 41-42, Guild Publishing, 1988.
  8. ↑ "Religion and Cultural Memory: Ten Studies", Jan Assmann, Translated by Rodney Livingstone, p. 34, Stanford University Press, 2006, (ISBN 0-8047-4523-4).
  9. ↑ James P. Allen (2000). Middle Egyptian: An Introduction to the Language and Culture of Hieroglyphs. σελ. 116. ISBN 978-0-521-77483-3. 
  10. ↑ Frankfort, Henri. Ancient Egyptian Religion. σελ. 62. 
  11. ↑ Siegfried Morenz (1973). Egyptian Religion: Siegried Morenz. σελίδες 117–125. ISBN 978-0-8014-8029-4. 
  12. ↑ Roland Murphy (2012). The Interpretation of Old Testament Wisdom Literature. 
  13. ↑ Anton Powell (1995). The Greek World. Psychology Press. σελ. 303. ISBN 978-0-415-17042-0. 
  14. ↑ Black, p. 130
  15. ↑ Black, p. 131
  16. ↑ Black, p. 132
  17. ↑ Black, p. 157
  18. ↑ Hieroglyphs can be found in (Collier and Manley pp. 27, 29, 154)
  19. ↑ 19,0 19,1 Budge The Gods of the Egyptians Vol. 1 p. 416
  20. ↑ Robert A. Armour (2001). Gods and Myths of Ancient Egypt. American University in Cairo Press. ISBN 978-977-424-669-2. 
  21. ↑ 21,0 21,1 "The Oxford Encyclopedia of Ancient Egypt" Vol. 2 p. 320
  22. ↑ "The Oxford Essential Guide to Egyptian Mythology", Edited by Donald B. Redford, p. 190, Berkeley, 2003, (ISBN 0-425-19096-X)
  23. ↑ "Reflections on Osiris", John D. Ray, p. 64, Profile books,2002, (ISBN 186197 490 6): Μια επιγραφή της Χατσεψούτ αναφέρει «"Έκανα να λάμψει η αλήθεια που αυτός [ο Άμμων-Ρα] αγάπησε, [εγώ] γνωρίζω ότι έζησε με την αλήθεια [Μάατ]. Είναι το ψωμί μου, τρέφομαι από τη λάμψη του"» (Breasted Records, V2, p. 123)
  24. ↑ Barry J. Kemp (2005). 100 hieroglyphs: think like an Egyptian. ISBN 1-86207-658-8. 
  25. ↑ "The Essential Guide to Egyptian Mythology:The Oxford Guide", p. 190, Berkeley Reference, 2003, (ISBN 0-425-19096-X)
  26. ↑ 26,0 26,1 «Death in Ancient Egypt: Weighing the Heart». British Museum. British Museum. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2014. 
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 «The Papyrus of Ani». 
  28. ↑ The Book of the Dead. Gramercy. 23 Ιανουαρίου 1995. σελίδες 576–582. ISBN 978-0-517-12283-9. 
  29. ↑ Sir Ernest Alfred Wallis Budge (1913). The Papyrus of Ani: A Reproduction in Facsimile, Edited, with Hieroglyphic Transcript, Translation, and Introduction. Medici Society. σελίδες 576–582. Image of p. 576 & p. 577 & p. 578 & p. 579 & p. 580 & p. 581 & p. 582 at Google Books 
  30. ↑ 30,0 30,1 «Papyrus of Nebseni». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2014. 
  31. ↑ Budge The Gods of the Egyptians Vol. 1 pp. 418-20

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Black, James Roger. "The Instruction of Amenemope: A Critical Edition and Commentary--Prolegomenon and Prologue", Dissertation University of Wisconsin-Madison, 2002 [1]
  • Budge, E. A. Wallis. The Egyptian Book of the Dead: (The Papyrus of Ani) Egyptian Text Transliteration and Translation. New York: Dover Publications, 1967. Originally published in 1895.
  • Budge, E. A. Wallis. The Gods of the Egyptians: Studies in Egyptian Mythology — Volume 1. New York: Dover Publications, 1969. Originally published in 1904.
  • Collier, Mark and Manly, Bill. How to Read Egyptian Hieroglyphs: Revised Edition. Berkeley: University of California Press, 1998.
  • Faulkner, Raymond. The Egyptian Book of the Dead. San Francisco: Chronicle Books, 1994. (ISBN 0-8118-6489-8)
  • Mancini, Anna. Maat Revealed: Philosophy of Justice in Ancient Egypt. New York: Buenos Books America, 2004.
  • Strudwick, Helen. (2006). The Encyclopedia of Ancient Egypt. Singapore: De Agostini UK.
  • Journey through the afterlife, Ancient Egyptian Book of the Dead edited by John H. Taylor (the British Museum Press 2010. London (ISBN 0-7141-1989-X))
  • Assmann, Jan (1990). Ma'at: Gerechtigkeit und Unsterblichkeit im Alten Ägypten (in German). C.H. Beck Verlag. (ISBN 3406346677).
  • Menu, Bernadette (2005). Maât: L'ordre juste du monde (in French). Editions Michalon. (ISBN 2841862836).
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μάατ&oldid=10847986"