Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ορφέας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ορφέας (αποσαφήνιση).
Ορφέας
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ὀρφεύς (Αρχαία Ελληνικά)
Συνθήκες θανάτουΛυντσάρισμα
ΕθνικότηταΈλληνες
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
ποιητής
μουσικός[2]
Οικογένεια
ΣύζυγοςΕυρυδίκη
Αργιόπη
ΓονείςΟίαγρος και Καλλιόπη
ΑδέλφιαΛίνος
ΣυγγενείςΡήσος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, ο Ορφέας ήταν κύριος εκπρόσωπος της τραγουδιστικής τέχνης, της λύρας (Ορφικά–Αργοναυτικά[3]), ενώ σε άλλες περιπτώσεις της φόρμιγγας. Είχε βαρύνουσα σημασία στη θρησκευτική ιστορία της Ελλάδας. Η μυθική φιγούρα του Ορφέα ήταν ελληνικής προέλευσης και θεωρείται από πολλούς σύγχρονους ερευνητές ότι καταγόταν από τη Μακεδονία[4] και, πιο συγκεκριμένα, από την Πιερία[5]. Μόνο που η παραπάνω θέση προσκρούει στα δεδομένα που παραθέτουν αρχαίες πήγες. Στα Ορφικά–Αργοναυτικά ο Ιάσονας, προσφωνώντας τον Ορφέα, αναφέρει: Ορφέα, αγαπημένε γιε της Καλλιόπης και του Οιάγρου, που στη Βιστονία βασιλεύει στους πολυπρόβατους Κίκονες, χαίρε, αφού φτάνω για πρώτη φορά στις σπηλιές του Αίμου και στα ρέματα του Στρυμόνα κοντά στα απόκρημνα φαράγγια της Ροδόπης[6]

Στον Απολλώνιο Ρόδιο αναφέρονται τα εξής: Ας θυμηθούμε τον Ορφέα, αυτόν που, κατά την παράδοση, γέννησε στη Θράκη, στην κορυφή της Πιμπληίδας, η Καλλιόπη σαν ενώθηκε με τον Οίαγρο.[7]

Είναι λοιπόν σαφές πως την περίοδο του Ορφέα η Βιστονική Θράκη[8] κάλυπτε πολύ μεγαλύτερο εδαφικό εύρος. Είναι πιθανό να ξεκινούσε από την Πιερία και εκτεινόταν μέχρι τη χερσόνησο του Άθω.[9],στον Αίμο και κατέληγε στο Βόσπορο [10].

Γεννήθηκε στην Πιερία, στην πόλη Πίμπλεια[11], κοντά στον Όλυμπο[12][13] και ήταν βασιλιάς των Κικόνων[14]. Ο μυθιστοριογράφος Κόνων γράφει ότι ήταν και Βασιλιάς των Μακεδόνων[15]. Αντλώντας πληροφορίες από τα Ορφικά–Αργοναυτικά, ο Ορφέας, μετά την αναζήτηση της Ευρυδίκης στον Άδη[16], ταξίδευσε στη Μέμφιδα όπου περιηγήθηκε στις ιερές πόλεις του Άπη και συνέθεσε τον «Ιερόν Λόγον» και, έπειτα, κατευθύνθηκε στη Λιβύη [17].

Σε προχωρημένη ηλικία συμμετέχει στην Αργοναυτική εκστρατεία[18], όπως αναφέρει ο ίδιος στα Ορφικά. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που λαμβάνει χώρα ανάμεσα στον Ορφέα και τον Κένταυρο Χείρωνα, όταν οι Αργοναύτες τον επισκέπτονται στη σπήλια του μετά την παράκληση του Πηλέα για να αποχαιρετήσει τον γιο του, Αχιλλέα. Εκεί ο Χείρων τους υποδέχτηκε εγκάρδια και «όταν η ψυχή χόρτασε φαγί και πιοτό»[19], οι Μινύες τους κάλεσαν να συναγωνιστούν στο τραγούδι, μα όταν ο Ορφέας από σεβασμό στο πρόσωπο του Χείρωνα αρνήθηκε, τότε ο Χείρων πήρε τη λύρα που κρατούσε ο Αχιλλέας και την προσέφερε στον Ορφέα.

Έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις και ήδη από την αρχαιότητα υπήρχε διάσταση απόψεων σχετικά με τα αίτια που οδήγησαν στο θάνατό του. Η επικρατέστερη είναι ότι θανατώθηκε βίαια απ' τις Μαινάδες, κοντά στον ποταμό Ενιπέα. Ο τάφος του βρισκόταν και αυτός κοντά στον Όλυμπο στα Λείβηθρα τα οποία ήταν και γενέτειρά του[20][21].

Θεώρηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα Ορφέας δε συναντάται ούτε στον Όμηρο ούτε στον Ησίοδο, αλλά ήταν γνωστό την εποχή του Ιβύκου (περ. 530 π.Χ.)και στον Πρισκιανό το Λυδό[22] στο έργο De nominatiuo at genetiuo casus, αναφέρεται χαρακτηριστικά : Ορφεύς Όρφης et Όρφην. Επίσης μαθαίνουμε πως στη μετώπη του θησαυρού των Σικυώνιων, υπήρχε επιγραφή με το όνομα : Όρφας[22]. Ο Πίνδαρος (522-442 π.Χ) αναφέρεται σ’αυτόν ως "ο πατέρας των τραγουδιών". Μία αναπαράσταση από τον Πολύγνωτο[23] (5ος αιώνας π.Χ.) του είχε δώσει εμφάνιση Έλληνα χωρίς Θρακικά ρούχα η τον "φρυγικό σκούφο".Αναπαραστάσεις[24] του Ορφέα ξεκινούν το 460 π.Χ. ως Έλληνα και μόνο αργότερα αποκτά Θρακικά χαρακτηριστικά και αυτά όχι συνεχώς.Ιστορίες για αυτόν κυκλοφορούσαν πιθανόν και πιο νωρίς απ τον 6ο αιώνα π.χ. αλλά έγινε "μόδα"[25] να του δίνονται Θρακικές ρίζες την εποχή των Μηδικών. Το ιστορικό του Ορφέα ήταν απόλυτα Ελληνικό αλλά συνδεόταν με νομαδικές φυλές όπως πολλοί ιεροί άνδρες του είδους του από τους Έλληνες[26][27].

Από τον 6ο αιώνα π.Χ., ο Ορφέας θεωρήθηκε ένας από τους βασικούς ποιητές και μουσικούς της αρχαιότητας, και ο εφευρέτης ή αυτός που τελειοποίησε τη λύρα και τα τύμπανα. Με τη δύναμη της μουσικής του και του τραγουδιού του μπορούσε να γοητεύσει τα άγρια ζώα, να διεγείρει τα δέντρα και τους βράχους σε χορό, ακόμα και να σταματήσει τη ροή των ποταμών. Ως ένας από τους πρωτεργάτες του πολιτισμού, θεωρείται πως δίδαξε στην ανθρωπότητα τις τέχνες της φαρμακευτικής, της γραφής και της γεωργίας. Στενά συνδεδεμένος με τη θρησκευτική ζωή, ο Ορφέας ήταν οιωνοσκόπος και μάντης. Εξασκούσε μαγικές τέχνες, ιδιαίτερα την αστρολογία, ίδρυσε ή κατέστησε προσβάσιμα πολλά σημαντικά μυστήρια, όπως αυτά του Απόλλωνα και του Θρακικού θεού Διονύσου. Καθιέρωσε τελετουργικά, δημόσια και ιδιωτικά και υπαγόρευσε αρχικές και εξαγνιστικές τελετουργίες.

Παρνασσός: εκεί ο Ορφέας έζησε με τη μητέρα του Καλλιόπη, η οποία τον δίδαξε τον τρόπο συγγραφής λυρικών στίχων. Το μέρος όπου ο Απόλλωνας του έδωσε και τον δίδαξε να παίζει τη Χρυσή λύρα.Άορνον: αυτοκτόνησε εδώ.ΌλυμποςΠιερία: το μέρος όπου γεννήθηκεΛέσβος: εδώ παρασύρθηκε το κεφάλι του και χτίστηκε ναός-μαντείο προς τιμήν του. Η λύρα του μεταφέρθηκε από τις Μούσες στον ουρανό και έγινε αστερισμός.Λείβηθρα: ο τάφος τουΚίκονες: ήταν ο Βασιλιάς τους.
Η ζωή του Ορφέα
Περάστε με τον δρομέα πάνω από τα επιμέρους σημεία
για περισσότερες πληροφορίες και κάνετε κλικ.

Ετυμολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έχουν προταθεί πολλές ετυμολογίες για το όνομα Ορφέας. Μια πιθανή πρόταση είναι πως προέρχεται από την Ελληνική λέξη ορφανός. Ο Ορφέας λοιπόν μπορεί να είναι σημασιολογικά εγγύς του γοάω, δηλαδή θρηνώ, τραγουδώ άγρια, μαγεύω, ενώνοντας τους φαινομενικά ανόμοιους ρόλους του ως απογοητευμένο εραστή, υπερβατικό μουσικό και ιερέα μυστηρίων σε ένα λεξικολογικό σύνολο. Η λέξη ορφικός ορίζεται ως μυστικός, μαγευτικός και εκστασιακός, και πιθανόν, εξαιτίας του μαντείου του Ορφέα, ορφικός μπορεί επίσης να σημαίνει μαντικός. Σύμφωνα με μια άλλη ετυμολογική εκδοχή το όνομά του προέρχεται από το ορφνή (=σκοτάδι)[28].

Γενεαλογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την ευρύτερα γνωστή παράδοση, η οποία φαίνεται κατά την προϊστορία περιλάμβανε μια έκταση από την περιοχή του Ολύμπου στην Πιερία μέχρι τα Στενά του Ελλησπόντου, ο Ορφέας ήταν γιος του Οίαγρου, βασιλιά της Θράκης και της Καλλιόπης, της Μούσας της επικής ποίησης, καθώς μάλιστα στα ορφικά κείμενα (Αργοναυτικά) αναφέρεται ότι ο Ορφέας γεννήθηκε στο όρος Ελικών στη Πίμπλεια, ενώ άλλες αναφορές υποστηρίζουν ότι γεννήθηκε στη Λαμία. Σε άλλες παραδόσεις, γονείς του είναι η Καλλιόπη και ο Απόλλων. Ο Ορφέας έμαθε μουσική από το Λίνο, ή από τον Απόλλωνα, που του έδωσε τη λύρα του ως δώρο.

Αργοναυτική εκστρατεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ορφέας, όπως και τα αδέλφια Ζήτης και Κάλαϊς με επίσης θρακική καταγωγή, συμμετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία της οποίας ηγήθηκε ο Ιάσονας, ο οποίος είχε πληροφορηθεί από τον Χείρωνα πως μόνο με τη βοήθεια του Ορφέα θα μπορούσαν να περάσουν άθικτοι από τις Σειρήνες. Οι Σειρήνες κατοικούσαν σε τρία μικρά, βραχώδη νησιά και τραγουδούσαν όμορφα τραγούδια που δελέαζαν τους ναυτικούς προς αυτές. Έπειτα έτρωγαν τους ναυτικούς. Όταν ο Ορφέας άκουσε τις φωνές τους, πήρε τη λύρα του και έπαιξε μια ομορφότερη μουσική, πνίγοντας τη δικιά τους. Σύμφωνα με τον Φανοκλή ο Ορφέας ερωτεύτηκε τον νεαρό Κάλαϊ στην εκστρατεία.

Ο θάνατος της Ευρυδίκης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πιο διάσημη ιστορία, στην οποία πρωταγωνιστεί, είναι αυτή της συζύγου του Ευρυδίκης. Η Ευρυδίκη είναι μερικές φορές γνωστή και ως Αγριόπη. Δραπετεύοντας από τον Αρισταίο, δαγκώθηκε από ένα φίδι και σχεδόν αμέσως πέθανε.[29] Αλλόφρων ο Ορφέας έπαιξε τόσο συγκινητικά τραγούδια και τραγούδησε τόσο θρηνητικά που όλες οι νύμφες και οι θεοί έκλαψαν και τον συμβούλευσαν να τη ζητήσει πίσω από τον Πλούτωνα. Ο Ορφέας κατέβηκε στον κάτω κόσμο και με τη μουσική του απάλυνε την καρδιά του Πλούτωνα και της Περσεφόνης, οι οποίοι συμφώνησαν να επιτρέψουν στην Ευρυδίκη να επιστρέψει μαζί του στη γη. Ωστόσο, η συμφωνία που συνόδευε την απόφαση ήταν ότι μπορεί να πάρει μαζί του την Ευρυδίκη, αλλά με έναν όρο: θα τον ακολουθήσει από πίσω, βγαίνοντας από τη σπηλιά του κάτω κόσμου, αλλά δεν πρέπει να την κοιτάξει πριν φύγει από το βασίλειο των νεκρών, διαφορετικά θα τη χάσει οριστικά. Νομίζοντας ότι θα ήταν εύκολο για ένα τόσο υπομονετικό άτομο όπως αυτός, ο Ορφέας δέχτηκε. Ευχαριστεί τους θεούς και πηγαίνει να ανέβει πίσω στον πάνω κόσμο. Ωστόσο, μην ακούγοντας τα βήματα της Ευρυδίκης, αρχίζει να φοβάται ότι οι θεοί τον έχουν εξαπατήσει. Η Ευρυδίκη είναι στην πραγματικότητα πίσω από αυτόν, αλλά σαν σκιά και πρέπει να επιστρέψει στο φως για να γίνει ξανά μια πλήρης γυναίκα. Μόλις λίγα βήματα από την έξοδο στο φως της ημέρας, ο Ορφέας χάνει την πίστη του και γυρίζει για να δει τη γυναίκα του πίσω του και τότε η σκιά της επιστρέφει πίσω στο βασίλειο των νεκρών. Τότε ο Ορφέας προσπαθεί να επιστρέψει στον κάτω κόσμο, αλλά ένα άτομο δεν μπορεί να εισέλθει στο βασίλειο του Άδη δύο φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Σύμφωνα με διάφορες εκδοχές του μύθου, ο Ορφέας άρχισε να τραγουδά ένα τραγούδι πένθους στη λύρα του, καλώντας σε θάνατο για να μπορέσει να ενωθεί για πάντα με την Ευρυδίκη. Μέσα στην αγωνία του αθέτησε την υπόσχεση και η Ευρυδίκη εξαφανίστηκε πάλι από τη θέασή του. Η ιστορία με αυτή τη μορφή ανήκει στην εποχή του Βιργιλίου, ο οποίος πρώτος εισάγει το όνομα του Αρισταίου. Και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς, ωστόσο, μιλούν για την επίσκεψη του Ορφέα στον κάτω κόσμο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι καταχθόνιοι θεοί του «παρουσίασαν μία εμφάνιση» της Ευρυδίκης. Ο Οβίδιος λέει πως ο θάνατος της Ευρυδίκης δεν προκλήθηκε από τη δραπέτευσή της από τον Αρισταίο, αλλά από το χορό της με τις Ναϊάδες τη μέρα του γάμου της.

Η διάσημη ιστορία της Ευρυδίκης μπορεί να είναι μια μεταγενέστερη πρόσθεση στους Ορφικούς μύθους. Συγκεκριμένα, το όνομα Ευρυδίκη («αυτή της οποίας η δικαιοσύνη εκτείνεται ευρέως») θυμίζει μυστηριακούς τίτλους της Περσεφόνης. Ο μύθος μπορεί να προέρχεται κατά λάθος από έναν άλλο θρύλο για τον Ορφέα κατά τον οποίο ταξιδεύει στα Τάρταρα και γοητεύει τη θεά Εκάτη.

Η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης έχει ενδιαφέρουσες ομοιότητες με τον ιαπωνικό μύθο των Ιζανάγκι και Ιζανάμι.

Θάνατος του Ορφέα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με μία περίληψη της Ύστερης Αρχαιότητας ενός χαμένου έργου του Αισχύλου, ο Ορφέας στο τέλος της ζωής του περιφρόνησε τη λατρεία όλων των θεών εκτός από του ήλιου, τον οποίο αποκαλούσε Απόλλωνα. Ένα πρωινό ανέβηκε το όρος Παγγαίον (όπου ο Διόνυσος είχε ένα μαντείο) για να χαιρετήσει τον θεό κατά την ανατολή, αλλά σκοτώθηκε από Θρακικές Μαινάδες, επειδή δεν τιμούσε τον πρώην προστάτη του, το Διόνυσο. Είναι σημαντικό πως ο θάνατός του είναι ανάλογος με το θάνατο του Διονύσου.

Το πιο σίγουρο όμως είναι, ότι ο Ορφέας φονεύθηκε από τις Πιερίδες Μούσες στον Ελικώνα ποταμό βορειοδυτικά του Ολύμπου, στο σημείο όπου αυτός χάνεται στα έγκατα της γης, λίγα χιλιόμετρα από τη γενέτειρά του τα Λείβηθρα. Μάλιστα, ευθύς αμέσως μετανιωμένες οι Μούσες για το άγριο έγκλημα που διέπραξαν, θέλησαν να εξαγνιστούν στον ίδιο ποταμό, αλλά ο Ελικών απέστρεψε το πρόσωπό του από αυτές, χάθηκε στη γη, και ξαναβγήκε στο Δίον, με το όνομα Βαφύρας. Βαμμένος δηλαδή, από το αθώο αίμα του Ορφέα.

Ο Οβίδιος αναφέρει ...

Αν και πολλές γυναίκες ήθελαν σχέση με τον μουσικό ο ίδιος μετά τον θάνατο της Ευρυδίκης απείχε από τον έρωτα των γυναικών και έγινε ο πρώτος Θράκας που μετέφερε την αγάπη του στα νεαρά αγόρια απολαμβάνοντας την πρώιμη ανδρότητά τους.

Οι Θρακικές Μαινάδες, ακόλουθοι του Διονύσου, θυμωμένες στον Ορφέα αφού ήθελε μόνο άνδρες εραστές (ερωμένοι)[30] αρχικά του έριξαν ραβδιά και πέτρες ενώ έπαιζε, αλλά η μουσική του ήταν τόσο όμορφη που ακόμα και οι πέτρες και τα κλαδιά αρνιόντουσαν να τον χτυπήσουν. Εξαγριωμένες οι Μαινάδες τον έσκισαν σε κομμάτια κατά τη φρενίτιδα των Βακχικών τους οργίων. Μεσαιωνικές παραδόσεις έχουν μια άλλη προσθήκη: στο σχέδιο του ''Albrecht Durer'' η κορδέλα ψηλά στο δέντρο αναφέρει: ''Orfeus der erst puseran'' (''Ορφέας, ο πρώτος σοδομίτης'').

Θάνατος του Ορφέα (1494) Dürer

Το κεφάλι και η λύρα του, ακόμα τραγουδώντας θρηνητικά τραγούδια, επέπλευσαν από τον Έβρο ως τη Μεσογειακή ακτή. Εκεί, οι άνεμοι και τα κύματα τα μετέφεραν στη Λεσβιακή ακτή, όπου οι κάτοικοι έθαψαν το κεφάλι του και ένας ναός κατασκευάστηκε προς τιμήν του κοντά στην Άντισσα.[31] Αυτός ο ναός-μαντείο εντοπίστηκε πρόσφατα σε σπήλαιο κοντά στο σημερινό χωριό της Άντισσας.[32] Η λύρα μεταφέρθηκε στον ουρανό από τις Μούσες και τοποθετήθηκε ανάμεσα στα αστέρια. Οι Μούσες συνέλεξαν και τα κομμάτια του κορμιού του και τα έθαψαν κάτω από τον Όλυμπο, όπου τα αηδόνια κελαηδούσαν πάνω από τον τάφο του. Η ψυχή του επέστρεψε στον κάτω κόσμο, όπου επανενώθηκε τελικά με την αγαπημένη του Ευρυδίκη. Όσο για τη λύρα του, έγινε αστερισμός στον ουράνιο θόλο.

Στην Αττική κεραμική, ωστόσο, οι γυναίκες που επιτίθενται στον Ορφέα εμφανίζονται να είναι κανονικές Θρακιώτισσες, που εξαγριώθηκαν, επειδή τα τραγούδια του βάρδου είχαν κλέψει τους συζύγους τους μακρυά τους.

Έρωτας με τον Κάλαη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο ποίημα Έρωτες ή Καλοί ο Φανοκλής αναφέρεται σε ένα ερωτικό επεισόδιο της ζωής του Ορφέα, τον έρωτα του για

τον νεαρό Κάλαη, ο οποίος αποτέλεσε αιτία του φόνου του από τις γυναίκες της Θράκης. Στους πρώτους έξι στίχους του αποσπάσματος δίνεται η γενεαλογία του Ορφέα και περιγράφεται ο έρωτας του για τον Κάλαη:

Ἤ ὡς Οἰάγροιο πάϊς Θρηΐκιος Ὀρφεὺς

ἐκ θυμοῦ Κάλαϊν στέρξε Βορηϊάδην,

πολλάκι δὲ σκιεροῖσιν ἐν ἄλσεσιν ἕζετ’ ἀείδων

ὃν πόθον, οὐ δ’ ἦν θυμὸς ἐν ἡσυχίῃ,

ἀλλ’ αἰεί μιν ἄγρυπνοι ὑπὸ ψυχῇ μελεδῶναι

ἔτρυχον, θαλερὸν δερκομένου Κάλαϊν. (1-6)[33]

Η ταραγμένη ψυχική κατάσταση του Ορφέα περιγράφεται με τρόπο που επιβεβαιώνει την αρχαία ελληνική εικόνα του έρωτα ως βασανιστηρίου. Ο βαθύς έρωτας για τον Κάλαη (2) προκαλεί την έντονη ανησυχία του (4) και την αναζήτηση

της ηρεμίας στα δάση σύμφωνα με το χαρακτηριστικό μοτίβο της περιπλάνησης που παρατηρήθηκε και στον Ερμησιάνακτα. Κοινό με τον Ερμησιάνακτα και συγκεκριμένα με την ιστορία του για τον Ευριπίδη αποτελεί και το συνηθισμένο στην ελληνιστική εποχή θέμα της αγρύπνιας και των νυχτερινών εγνοιών του ερωτευμένου (6). Η νύχτα στην ελληνιστική και λατινική ελεγεία είναι η κατεξοχήν χρονική στιγμή, η οποία συνδέεται με την ερωτική πράξη υπό το ημίφως του λύχνου και συνεπώς αποτελεί για έναν μοναχικό ερωτευμένο την πιο βασανιστική στιγμή κατά την οποία οι έγνοιες φτάνουν στο αποκορύφωμα τους μέσω της φαντασίωσης του 114 και όχι τμήμα του τίτλου. παρουσιάζεται εδώ το μοτίβο του τραγουδιού ως ψυχικού βάλσαμου. Η εικόνα του μουσικού που τραγουδάει στα δάση τον έρωτα του (3-4) αποτελεί βουκολικό στοιχείο κατά τρόπο ανάλογο με την εικόνα του Φιλόξενου στο Λεόντιον, ο οποίος τραγουδάει στο κοπάδι του τον πόθο για τη Γαλάτεια. Η λέξη θυμὸς επαναλαμβάνεται από τον Φανοκλή για να τονίσει το βάθος του έρωτα του Ορφέα (2) και τη συναισθηματική του ταραχή (4). Η επιλογή της λέξης δεν είναι τυχαία, αφού ο θυμός αποτελεί με βάση τον Αριστοτέλη το τμήμα της ψυχής που συνδέεται με την παρόρμηση και την απουσία λογικής και είναι έδρα αντικρουόμενων παθών και συναισθημάτων μεταξύ των οποίων και η στοργή. Με βάση τον Αριστοτέλη θυμός είναι το βασικό εκείνο 115 τμήμα της ψυχής με το οποίο αισθανόμαστε την αγάπη (Πολιτικά 7.7, 1327b40). Επιπλέον, η φαντασίωση του Κάλαη στο μυαλό του Ορφέα κατά τις νυχτερινές ώρες εκφράζεται με τη μετοχή δερκομένου (6) από το ρήμα δέρκομαι (= βλέπω), το οποίο εκφράζει την οπτική αντίληψη ενός πραγματικού αντικειμένου. Συνεπώς, δίνει στο όραμα την αίσθηση του αληθινού και εκφράζει την έντονη επιθυμία του Ορφέα να δει πραγματικά τον αγαπημένο του. Η εικόνα του ερωμένου στο μυαλό του εραστή συνάδει με την αντίληψη του ελληνιστικού έρωτα ως πόθου για το καλὸν, γεγονός που δίνει το προβάδισμα στην εξωτερική εμφάνιση.

Ορφικά ποιήματα και τελετουργικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένας μεγάλος αριθμός ελληνικών θρησκευτικών ποιημάτων σε δακτυλικό εξάμετρο αποδόθηκαν στον Ορφέα, όπως και σε παρόμοιες εικόνες, όπως οι Μούσες, ο Αριστέας, ο Επιμενίδης και η Σίβυλλα. Από αυτή την τεράστια λογοτεχνία μόνο δύο παραδείγματα επιζούν ολόκληρα: μία ομάδα ύμνων συντεθειμένων κάπου γύρω στον 2ο ή 3ο αιώνα π.Χ., και μια Ορφική Αργοναυτική συντεθειμένη κάπου ανάμεσα στον 4ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. Πρωιμότερη ορφική λογοτεχνία, που μπορεί να χρονολογηθεί μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ., επιζεί μόνο σε σπαράγματα παπύρου ή σε παραπομπές από μεταγενέστερους συγγραφείς.

Επιπρόσθετα με τη λειτουργία της ως αποθήκη μυθολογικών δεδομένων μαζί με τους στίχους της Θεογονίας του Ησίοδου, η ορφική ποίηση απαγγελλόταν σε μυστηριακά τελετουργικά και εξαγνιστικές ιεροτελεστίες. Όσοι ήταν ιδιαίτερα αφοσιωμένοι σ’ αυτά τα τελετουργικά και ποιήματα συχνά ήταν χορτοφάγοι, απείχαν από το σεξ και απέφευγαν να τρώνε αυγά, πρακτική που έμεινε γνωστή ως ορφικός βίος.

Ο μετα-κλασικός Ορφέας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Θεία Κωμωδία ο Δάντης βλέπει τη σκιά του Ορφέα μαζί με τους πολυάριθμους άλλους «ενάρετους παγανιστές» στο Λίμπο. Η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης έχει γίνει θέμα για όπερες και καντάτες δια μέσου της ιστορίας της δυτικής κλασικής μουσικής. Ο Ορφέας παρουσιάζεται ως μέλος στο τελευταίο ταξίδι του Οδυσσέα από την Ιθάκη στην «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jo2016908750. Ανακτήθηκε στις 21  Μαρτίου 2023.
  2. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jo2016908750. Ανακτήθηκε στις 22  Μαρτίου 2023.
  3. ↑ Ορφικά-Αργοναυτικά. Αθήνα: κάκτος. 2003. σελ. 51, 75. ISBN 960-352-689-4. 
  4. ↑ William Keith Chambers Guthrie, intro. by L. Alderlink, Orpheus and Greek Religion: A Study of the Orphic Movement (Mythos), Princeton University Press. ISBN 0-691-02499-5, p.62,"The traces of belief in a possible Macedonian origin in the neighborhood of Olympus see to be these"
  5. ↑ Interpretations of Greek mythology by Jan N. Bremmer,ISBN 0709932707,1987,page 90,"if the place where a hero has his grave is really his place of origin Orpheus is no Thracian but a Pierian"
  6. ↑ Ορφικά-Αργοναυτικά. κάκτος. 2003. σελ. 51. ISBN 960-352-689-4. 
  7. ↑ «Οίαγρος». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023. 
  8. ↑ περιήγησις. Muller C.Geographi Graeci Minores. 1965.  |first1= missing |last1= in Authors list (βοήθεια)
  9. ↑ Απολλώνιος Ρόδιος. Κάκτος. 1999. σελ. 67. ISBN 978-960-352-691-9. 
  10. ↑ Απολλώνιος Ρόδιος. Αθήνα: κάκτος. 1999. σελ. 99. ISBN 978-960-352-691-9. 
  11. ↑ Orpheus and Greek Religion (Mythos Books) by William Keith Guthrie and L. Alderlink, 1993), ISBN 0691024995, page 62
  12. ↑ Appolonius, Argonautica, 1.23
  13. ↑ Orpheus and Greek religion : a study of the Orphic movement by W. K. C. Guthrie, page 62
  14. ↑ Carlos Parada,"Orpheus, king of the Ciconians"
  15. ↑ Orpheus and Greek Religion by William Keith Guthrie and L. Alderlink, ISBN 0-691-02499-5, page 61
  16. ↑ Ορφικά-Αργοναυτικά. κάκτος. 2003. σελ. 49. ISBN 960-352-689-4. 
  17. ↑ Ορφικά. κάκτος. 2003. σελ. 49. ISBN 960-352-689-4. 
  18. ↑ Αργοναυτικά. Αθήνα: κάκτος. 1999. ISBN 978-960-352-354-3. 
  19. ↑ Ορφικά Αργοναυτικά. κάκτος. 2003. σελ. 75. ISBN 960-352-689-4. 
  20. ↑ Orpheus and Greek Religion (Mythos Books) by William Keith Guthrie and L. Alderlink,ISBN 0691024995,1993,page 34: "...the tomb was near the town of Leibethra on Olympos. ..."
  21. ↑ The Dictionary of Classical Mythology by Pierre Grimal and A. R. Maxwell-Hyslop,ISBN 0631201025,1996,page 333,"... tomb. It was said that this had once been at Leibethra and that an oracle of the Thracian Dionysus had predicted ..."
  22. ↑ 22,0 22,1 Ορφικά Λιθικά. Αθήνα: κάκτος. 2003. σελ. 147. ISBN 960-352-690-8. 
  23. ↑ Pausanias, Description of Greece, Phocis and Ozolian Locri, 10.30.1,[6]Turning our gaze again to the lower part of the picture we see, next after Patroclus, Orpheus sitting on what seems to be a sort of hill; he grasps with his left hand a harp, and with his right he touches a willow. It is the branches that he touches, and he is leaning against the tree. The grove seems to be that of Persephone, where grow, as Homer thought,2 black poplars and willows. The appearance of Orpheus is Greek, and neither his garb nor his head-gear is Thracian.
  24. ↑ The Odrysian Kingdom of Thrace: Orpheus Unmasked (Oxford Monographs on Classical Archaeology) by Z. H. Archibald,1998,ISBN-10-0198150474,page 209,"Representations of Orpheus in Attic vase painting begin about 460 BC...The singer is first shown in Greek garb, only later does he gain Thracian attributes.."
  25. ↑ The Odrysian Kingdom of Thrace: Orpheus Unmasked (Oxford Monographs on Classical Archaeology) by Z. H. Archibald,1998,ISBN-10-0198150474,Preface:Stories about Orpheus were circulating in Greece from the sixth century BC if not earlier.Around the time of the Persian wars, it became fashionable to give the hero Thracian roots
  26. ↑ The Odrysian Kingdom of Thrace: Orpheus Unmasked (Oxford Monographs on Classical Archaeology) by Z. H. Archibald,1998,ISBN-10-0198150474,page 170,"'Holy men' of his kind were sometimes identified...Greeks connected the mythical figure of Orpheus whose backround is entirely Greek, with Thrace."
  27. ↑ Interpretations of Greek mythology by Jan N. Bremmer,ISBN 0709932707,1987,page, "When a figure in Greek mythology is given a foreign origin this does not necesseraly mean he was at a certain point of Greek history or rather pre-history introduced from outside into the system of Greek mythology"
  28. ↑ Archetypal Imagination: Glimpses of the Gods in Life and Art by Noel Cobb, ISBN 0-940262-47-9, page 240
  29. ↑ «Ορφέας». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023. 
  30. ↑ Johnson, Patricia J. (2010). Ovid before exile : art and punishment in the Metamorphoses. Univ. of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-22404-2. 705944770. 
  31. ↑ Arxaiologia.gr[νεκρός σύνδεσμος]
  32. ↑ Χ.Β. Χαρίσης (2002). «"Σπήλιος" Άντισσας. Το μαντείο του Ορφέα στη Λέσβο.». Αρχαιολογία και Τέχνες 83:68-73. https://www.academia.edu/1510611/The_discovery_of_the_oracle_of_Orpheus_on_Lesbos_island_in_Greek_with_English_abstract_. 
  33. ↑ Phanocles. (1847). Phanoclis de morte Orphei elegia, e Graeco in carmen Latinum conversa : Accedunt annotationes interpretis caeteraque Phanoclis fragmenta. 604655689. 

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ορφέας&oldid=10816509"