Τόχαροι

Τόχαροι σε τοιχογραφία του 6ου αιώνα μ.Χ., Λεκάνη Ταρίμ

Οι Τόχαροι ήταν κάτοικοι των μεσαιωνικών πόλεων-κρατών που βρίσκονταν στις οάσεις του βορείου άκρου της Λεκάνης Ταρίμ (σημερινή επαρχία Σιντζιάνγκ της Κίνας). Η γλώσσα τους, η τοχαρική (κλάδος της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας), είναι γνωστή από χειρόγραφα της περιόδου μεταξύ 6ου-8ου αιώνα μ.Χ., μετά την οποία εκτοπίστηκε από τις τουρκικές γλώσσες ουιγουρικών φυλών που κατέκλυσαν την περιοχή της κοιλάδας Ταρίμ.

Κάποιοι επιστήμονες συνέδεσαν τους Τόχαρους με τον πολιτισμό Αφανάσεβο της ανατολικής Σιβηρίας (περίπου 3.500–2.500 π.Χ.), τις μούμιες της κοιλάδας Ταρίμ (περίπου 1.800 π.Χ.) και τους Γιουέ-τσι των κινεζικών χρονικών, οι περισσότεροι εκ των οποίων μετανάστευσαν από τη νότια Γκανσού στη Βακτριανή τον 2ο αιώνα μ.Χ., και αργότερα στη βορειοδυτική Ινδία όπου και ίδρυσαν την Αυτοκρατορία των Κοσσανών (Κουσάν).

Ονοματολογία

Γύρω στις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ., οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στις οάσεις της κοιλάδας Ταρίμ έναν αριθμό χειρογράφων γραμμένων σε δύο στενά σχετιζόμενες αλλά έως τότε άγνωστες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες. Ακόμα ένα κείμενο ανακαλύφθηκε στην ίδια περιοχή, ένα βουδιστικό κείμενο σε αρχαία Τουρκικά, που περιελάμβανε τμήμα που ανέφερε ότι το κείμενο είχε μεταφραστεί από τη Σανσκριτική στην αρχαία Τουρκική με τη μεσολάβηση μιας τόξρι γλώσσας, για την οποία ο Φρίντριχ Β.Κ. Μύλλερ υπέθεσε ότι ήταν η ονομασία μίας εκ των δύο πρόσφατα ανακαλυφθεισών ινδοευρωπαϊκών γλωσσών.

Ο Μύλλερ ονόμασε τις δύο αυτές νεοανακαλυφθείσες γλώσσες τοχαρικές (γερμανικά: Tocharisch), συσχετίζοντας τον όρο τόξρι με το εθνωνύμιο Τόχαροι (Πτολεμαίος, Βιβλίο Στ΄, 11, 6, 2ος αιώνας μ.Χ.), που είχε αποδοθεί από το Στράβωνα σε μία από τις σκυθικές φυλές που λυμαίνονταν το ελληνιστικό βασίλειο της Βακτριανής (σημερινό Αφγανιστάν και Πακιστάν) το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. Ο όρος τόξρι με τη σειρά του ήλκυε την καταγωγή του από τα ινδοϊρανικά, με τον όρο Τοχαριστάν να αναφέρεται στη Βακτριανή της 1ης χιλιετίας μ.Χ., εξού και η επαρχία Ταχάρ του Αφγανιστάν.

Οι Τόχαροι συνήθως συνδέονται από σύγχρονους επιστήμονες με τους Γιουέ-τσι των κινεζικών χρονικών, που ίδρυσαν την Αυτοκρατορία των Κουσάν. Οι άνθρωποι όμως αυτοί γνωρίζουμε σήμερα ότι μιλούσαν τη Βακτριανή, μια ανατολική ιρανική γλώσσα, αρκετά διαφορετική από τις τοχαρικές γλώσσες του Μύλλερ, με αποτέλεσμα οι ισχυρισμοί του τελευταίου περί σύνδεσής τους με τους Τόχαρους του Στράβωνα, να αποτελούν σήμερα μειοψηφία μεταξύ των ιστορικών. Ειδικότερα, οι τοχαρικές γλώσσες του Μύλλερ θεωρούνται κλάδος του δυτικού ινδοευρωπαϊκού κλάδου (άρα όχι Σκύθες) και όχι του ανατολικού ινδοευρωπαϊκού. Παρόλα αυτά, οι λέξεις τοχαρική και Τόχαροι παραμένουν οι καθιερωμένοι όροι για τις γλώσσες των χειρογράφων της κοιλάδας Ταρίμ και για τους ανθρώπους που τις δημιούργησαν.

Το εκπληκτικό στη γλώσσα των Τόχαρων είναι ότι πιθανόν αποτελούν τους Ευρωπαίους εκείνους που έφτασαν πιο βαθιά στην Ασία, μέχρι τα σύνορα της Κίνας, γι' αυτό και η έκπληξη των επιστημόνων όταν κατάλαβαν ότι η γλώσσα τους ανήκει στο δυτικό κλάδο (π.χ. γερμανική) των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών και όχι στον ανατολικό (π.χ. περσική), καθότι δεν υπήρχε στα ιστορικά κείμενα αναφορά για ξανθή ψηλή φυλή με γαλάζια μάτια, που να έφτασε τόσο ανατολικά. Προς το παρόν πάντως η έρημος Τακλαμακάν (που περιβάλλει την κοιλάδα-όαση Ταρίμ) κρατάει καλά κρυμμένα αρκετά από τα μυστικά του υψηλού πολιτισμού τους.