nakümün

Mapuche (Alfabeto Unificado, Grafemario Azümchefe)

nakümün
pronunciación (AFI)	[na.kəˈmɨn]
grafías alternativas	nakvmvn

Etimología

De nagün ("bajar") y el sufijo -üm, con cambio de la raíz verbal.

Verbo

1

Bajar, hacer que algo baje.

• Antónimo: püramün.

Conjugación

Raíz: naküm-
Formas personales
número			singular			dual			plural
persona			primera	segunda	tercera	primera	segunda	tercera	primera	segunda	tercera
Modo real			iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
Tiempos	Presente	Afirmativo	nakümün	nakümimi	nakümi	nakümiyu	nakümimu	nakümi engu, nakümingu	nakümiyiñ	nakümimün	nakümi engün, nakümingün
		Negativo	nakümlan	nakümlaymi	nakümlay	nakümlayu	nakümlaymu	nakümlay engu, nakümlayngu	nakümlaiñ	nakümlaymün	nakümlay engün, nakümlayngün
	Pasado no vigente	Afirmativo	nakümfun	nakümfuymi	nakümfuy	nakümfuyu	nakümfuymu	nakümfuy engu, nakümfuyngu	nakümfuiñ	nakümfuymün	nakümfuy engün, nakümfuyngün
		Negativo	nakümlafun	nakümlafuymi	nakümlafuy	nakümlafuyu	nakümlafuymu	nakümlafuy engu, nakümlafuyngu	nakümlafuiñ	nakümlafuymün	nakümlafuy engün, nakümlafuyngün
	Futuro	Afirmativo	naküman	nakümaymi	nakümay	nakümayu	nakümaymu	nakümay engu, nakümayngu	nakümaiñ	nakümaymün	nakümay engün, nakümayngün
		Negativo	nakümlayan	nakümlayaymi	nakümlayay	nakümlayayu	nakümlayaymu	nakümlayay engu, nakümlayayngu	nakümlayaiñ	nakümlayaymün	nakümlayay engün, nakümlayayngün
	Condicional	Afirmativo	nakümafun	nakümafuymi	nakümafuy	nakümafuyu	nakümafuymu	nakümafuy engu, nakümafuyngu	nakümafuiñ	nakümafuymün	nakümafuy engün, nakümafuyngün
		Negativo	nakümlayafun	nakümlayafuymi	nakümlayafuy	nakümlayafuyu	nakümlayafuymu	nakümlayafuy engu, nakümlayafuyngu	nakümlayafuiñ	nakümlayafuymün	nakümlayafuy engün, nakümlayafuyngün
Modo hipotético			iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
Tiempos	Presente	Afirmativo	nakümli	nakümülmi	nakümle	nakümliyu	nakümülmu	nakümle engu, nakümleyengu	nakümliyiñ	nakümülmün	nakümle engün, nakümleyengün
		Negativo	nakümnuli	nakümnulmi	nakümnule	nakümnuliyu	nakümnulmu	nakümnule engu, nakümnuleyengu	nakümnuliyiñ	nakümnulmün	nakümnule engün, nakümnuleyengün
	Pasado no vigente	Afirmativo	nakümfuli	nakümfulmi	nakümfule	nakümfuliyu	nakümfulmu	nakümfule engu, nakümfuleyengu	nakümfuliñ	nakümfulmün	nakümfule engün, nakümfuleyengün
		Negativo	nakümnufuli	nakümnufulmi	nakümnufule	nakümnufuliyu	nakümnufulmu	nakümnufule engu, nakümnufuleyengu	nakümnufuliñ	nakümnufulmün	nakümnufule engün, nakümnufuleyengün
	Futuro	Afirmativo	nakümali	nakümalmi	nakümale	nakümaliyu	nakümalmu	nakümale engu, nakümaleyengu	nakümaliñ	nakümalmün	nakümale engün, nakümaleyengün
		Negativo	nakümnuali	nakümnualmi	nakümnuale	nakümnualiyu	nakümnualmu	nakümnuale engu, nakümnualeyengu	nakümnualiñ	nakümnualmün	nakümnuale engün, nakümnualeyengün
Modo volitivo			iñche	eymi	fey	iñchiw	eymu	fey engu*	iñchiñ	eymün	fey engün*
Tiempo	Presente	Afirmativo	nakümchi	nakümnge	nakümpe	nakümayu	nakümmu	nakümpe engu, nakümpeyengu	nakümyaiñ	nakümmün	nakümpe engün, nakümpeyengün
		Negativo	nakümkilchi, nakümkinulchi, nakümkili	nakümkilnge, nakümkinulnge	nakümkilpe, nakümkinulpe	nakümkiliyu, nakümkinuliyu, nakümlayayu	nakümkilmu, nakümkinulmu	nakümkilpe engu, nakümkilpeyengu, nakümkinulpe engu, nakümkinulpeyengu	nakümkiliyiñ, nakümkinuliyiñ, nakümlayaiñ	nakümkilmün, nakümkinulmün	nakümkilpe engün, nakümkilpeyengün, nakümkinulpe engün nakümkinulpeyengün

* También se usan fey y sus conjugaciones