Bel

Bel (akadieraz bēlu) Jauna edo Jabea esan nahi du, izen pertsonala baino gehiago titulua izanik. Ipar-mendebaldeko hizkuntza semitikoetan, Ba'al da haren baliokidea. Bere forma femeninoa Belit edo Bēltu da; Andrea edo Jabea.

Palmirako erliebea (K.o. 121): Bel, Baalshamin, Malakbel eta Aglibol.

Jainkozko titulua

Erlijio mesopotamikoan, epiteto gisa aplikatu zitzaien hainbat jainkori. Greziar idazleek Belos (nominatiboan) bezala transliteratu zuten, bere mitologian sartuz, eta latinera forma berarekin pasa zen: Belus (-us nominatiboaren markarekin).

Lehenengo itzulpenetan, Sumerreko Enlil jainkoa irudikatzen zuen ideograma akadierazko Bel baliokidetzat irakurtzen zen; gaur egun, hori okerra dela frogatu den arren, baliokidetasun hori auki daiteke XX. mendeko ikerketa anitzetan.

Marduk jainkoa izendatzeko erabili zuten bereziki Bel, eta, alde horretatik, asiriar inperioko eta neobabiloniar inperioko pertsonen izen askoren konposizioan sartzen da, adibidez, K.a. VI. mendeko Belsasar erregearen izenena, besteak beste. Dagoeneko K.a. XXIII. mendeko Belu errege asiriarraren izenean agertzen da morfema hori. Era berean, Marduken emaztea zen Zarpanitumen epiteto gisa erabili zuten Belit. Hala ere, kontuan hartu behar da, Zarpanitumen ama zen Ninhursagi berari, Damkina jainkosari edo Naut jainkosari, eta sumeriar jatorriko beste hainbat jainkosei, Belit–ili (“Jainkoen Andrea”) izena eman zitzaiela akadieraz.

Mendeetan zehar, beste jainko batzuek ere jaso zuten "Jauna" titulua, eta osorik edo partzialki, Bel Marduk izenarekin identifikatu zituzten. Sanchuniathon feniziar idazleak Zeus Belos bat aipatu omen zuen Kronosen seme gisa, eta, ziurrenik, Marduk bera aipatzeko berak edo bere itzultzaileek erabili zuten izen erdi-greziarra izan zen.

Aipamen literarioak

Bibliako testuetan, Bel Isaias 46:1en izendatu zuten, 50:2 eta 51:44an. Danielen sail deuterokanonikoan ere (14. kapitulua) Bel aipatzen da testuinguru satiriko batean. Kasu horietan guztietan, badirudi Marduk bera aipatzen dela, Israelgo zapaltzaileen jainkoaren porrota eta iraina iragartzen baitu.

Lucio Flavio Arrianok historialariaren "Alexandro Handia anabasia" liburuaren III. liburuko XVI. kapituluan aipatzen du Bel. Alexandro Handiak, Babilonia hiria mendean hartu ondoren, Xerxes I.ak suntsitutako tenplu guztiak berreraikitzeko agindu zuen, "bereziki Bel, babiloniarrek beste jainko bat baino gehiago gurtzen baitute".

Aurkikuntza arkeologikoak

Irakeko Hatra hirian Belen estatua bat aurkitu zen, eta Palmira hirian santutegi bat zuen, Baalen tenplu ezaguna, orain gutxi arte zutik zirauena, lehenbizi eliza katoliko bilakatu zelako eta gero, meskita. 2015ena, ordea, Estatu Islamikoak tenplua eraitsi zuen.

Bibliografia

• Bleker, C. J. eta Widengren G., (arg) (1973) Historia Religionum. Manual de Historia de la religiones, 1. lib. Religiones del pasado, Madril, Cristiandad. ISBN: 9788470571411. Jatorrizkoa: (1969-71) Historia religionum; handbook for the history of religions. Leiden E. J. Brill
• Frankfort, H. (1988). Reyes y Dioses. Estudio de la religión del Oriente Próximo en la Antigüedad en tanto que integración de la sociedad y la naturaleza. , Alianza. Itzulpena: Belén Garrigues Carnicer. Jatorrizkoa: Kingship and the Gods. A Study of Ancient Near Eastern Religion as the Integration of Society. The University of Chicago, Chicago, Illinois, USA. 1948.
• Mackenzie, Donald A., (1915) Myths and Legends of Babylonia and Assyria.
• Peinado, Federico Lara (1990). Himnos babilónicos (Clásicos - Clásicos Del Pensamiento). Tecnos. ISBN:978-8430918201
• Vázques Hoys, A. M. (2001) "Relijión babilonica" in: Historia Antigua Universal, Próximo Oriente y Egipto, primer cuatrimestre
  • (2009). Historia de las religiones antiguas. Proximo Oriente. Sanz. Y Torres, S.L. ISBN:978-8496094598

Ikus gainera

• Baal
• Mesopotamiako mitologia

• Datuak: Q2894617
• Multimedia: Baal / Q2894617