Edukira joan

Fawzia Koofi

Wikipedia, Entziklopedia askea
Fawzia Koofi

(2011)
Member of the House of the People of Afghanistan (en) Itzuli

Bizitza
JaiotzaBadakhshan probintzia, 1975 (48/49 urte)
Herrialdea Afganistan
Hezkuntza
HeziketaPreston University, Pakistan (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria
Jasotako sariak
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioasunismoa
fawziakoofi.org
Twitter: FawziaKoofi77 Edit the value on Wikidata

Fawzia Koofi (persieraz:فوزیه کوفی; Badajshan, Afganistán, 1975) afganistandar politikaria eta biktimen eskubideen aldeko aktibista da.[1] 2005ean diputatu gisa eserleku bat lortu zuen, eta Asanblea Nazionaleko presidenteordea izan zen 2005etik 2014ra. Postu hori bete zuen lehen emakumea izan zen. 2014an, Asanbladako Emakumeen, Gizarte Zibilaren eta Giza Eskubideen Batzordeko buru izan zen. 2019an Afganistanen aldeko Aldaketa Mugimendua alderdia sortu zuen. 2020an Afganistango bake negoziazioetan gobernuko taldeko 21 kideen artean egon zen bost emakumeetariko bat izan zen.[2] Bi atentatu izan ditu, bata 2010ean eta bestea 2020ko abuztuan, non sorbaldan zauritua izan zen, esku batean ere kalteak eragin zizkion.[3]

Bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Zazpi emakumez osatutako familia poligamo batean jaio zen, eta, hasiera batean, gurasoek Koofi baztertu egin zuten, bere sexua zela eta. Aita, Abdul Rouf, Afganistango Parlamentuko kidea, emakume gazteago batekin ezkondu zen, eta amak gizon bat izan nahi zuen senarraren afektuari eusteko. Fawzia jaio zen egunean, utzi egin zuten, eguzkitan hil zedin.[4]

Hazi zenean, gurasoak eskolara eraman zezaten konbentzitzeko moldatu zen, eta aukera hori izan zuen familiako haur bakarra bihurtu zen. Unibertsitatean graduatu zen, administrazioan eta negozioetan.[5] 25 urtez parlamentaria izan zen aita, eta Afganistango lehen gerraren amaieran hil zen (1979-1989), mujahidinek erailda.[1]

Hasiera batean Fawziak medikuntza ikasi nahi zuen, baina azkenean zientzia politikoak egitea erabaki zuen.

Ibilbide politikoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2001ean hasi zuen bere ibilbide politikoa, talibanak erori ostean, neskatoen hezkuntzarako eskubidea sustatuz "Eskolara itzuli" kanpainan. Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funsrekin (UNICEF) elkarlanean aritu zen 2002tik 2004ra, Haurren Babeserako Ofizial gisa, bere herrialdean bertan lekualdatutako pertsona-talde ahulekin lan eginda, gehienak emakumeak eta baztertutako adingabeak, indarkeriatik, esplotaziotik eta abusutik babesteko.

Condoleezza Rice AEBko Estatu idazkaria Fawzia Koofi eta Sayed Hamed Gailanirekin 2006an.

2005eko Parlamenturako hauteskundeetan, Afganistango Asanblea Nazionaleko behe ganberan (Wolesi Jirga) parlamentari aukeratu zuten, Badajshan barrutian, herrialdearen ipar-ekialdean. Asanblea Nazionaleko bozeramaile eta presidenteordea aukeratu zuten, eta Afganistango historian presidenteordetza hartu zuen lehen emakumea izan zen.[1][5] 2010eko Parlamenturako hauteskundeetan berrautatua izan zen, Asanbladako 69 emakume kideetako bat izanik.

Shurari buruzko informazioa. Fawzia Koofi, Badakshan probintziarako (Afganistan) hautatutako parlamentu-ordezkaria, irailaren 5ean, Marmal kanpalekuan, Mazar-e-Sharif-etik gertu, emakumeen segurtasunerako bigarren Komando Erregional – Shuran hizketan ari da. Koofik esan zuen ezin zela gobernu arrakastatsurik egon emakumeek paper bat izan gabe, eta pozik zegoela hainbeste jende herrialde osoko shura ikustera joan zitekeelako. (Tech-eko Aire Armadaren argazkia. Sgt. Mike Andriacco), 2011.09.05
Hillary Clinton afganistandar emakume politikariekin. Fawzia Koofi zapi berdeaz, Kabul (Afganistan) 2011.10.20

Parlamentuan, batez ere emakumeen eskubideen defentsan jarri du arreta, baina urrutiko herrixkak hezkuntza eta osasun instalazioekin lotzeko errepideak eraikitzeko legeak egiten jardun du.[6] 2009an idatzi zuen emakumearen aurkako indarkeria ezabatzeari buruzko legedia (EVAW).[7] Dekretu gisa sinatuta, zirriborroa bozkatu behar zuten konstituzioaren dokumentu ofiziala izateko. 2013an aurkeztu zuten parlamentura, eta legearen artikuluak islamaren aurkakoak zirela esan zuten kide kontserbadoreek blokeatu egin zuten. Hala ere, legea Afganistango 34 probintzietan ezartzen ari dira eta kasu judizialak lege horren arabera erabakitzen ari dira.

2014ko Afganistango presidentetzarako hauteskundeetan Afganistango presidente izateko bere burua aurkeztuko zuela iragarri zuen, gizon eta emakumeen arteko eskubide berdintasuna, hezkuntza unibertsala eta ustelkeria politikoaren aurkako borroka aldarrikatuz. Hala ere, hauteskunde batzordeak 2013ko urrian ezarri zuen hautagaitzak erregistratzeko data, eta Fawziak ez zuen betetzen gutxieneko 40 urteko adinaren baldintza.[8][9][10]

2014an, Afganistango Emakumeen, Gizarte Zibilaren eta Giza Eskubideen Batzordeko presidente izendatu zuten berriro, 2014an.[11]

2018ko urriko hauteskundeetan hauteskundeetatik kanpo utzi zuten, "milizia armatu bateko" buruzagi izatea egotzita. «Nire bizitza talde horien aurka borrokatzera eta giza eskubideak eta emakumeen eskubideak defendatzera sagaratu dut» azaldu zuen bere harridura azalduz akusazio horrek hauteskundeetatik kanpo utzitako informazioa jaso zuenean. Erabaki politiko, etniko eta sexista zela salatu zuen Koofik. Manifestazioak deitu zituzten bere eskualdean, hura babesteko.[12]

2019an Afganistanerako Aldaketa Mugimendua alderdia sortu zuen ingelesez: Movement Of Change For Afghanistan[13]

2020an Afganistango bake negoziazioetarako gobernu batzordeko emakume bakarretarikoa da.

Hilketa saiakerak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2010eko martxoaren 8an hilketa saiakera bat izan zuen Tora Bora hiritik gertu, Emakumearen Nazioarteko Eguna ospatzeko antolatutako ekitaldi batetik itzultzen ari zela.[14]

2020ko abuztuaren 15ean beste atentatu bat jasan zuen. Trenean zihoan konboiari eraso egin zion gauean ezezagun talde armatu batek, Kabul iparraldean, Parwan probintziatik itzultzen ari zela, Masoum Stanekzai Gobernuko talde negoziatzaileko buruak ohar baten bidez jakinarazi zuenez. Koofi sorbaldan eta eskuan zauritu zen.[3] Talibanek ukatu egin zuten hilketa saiakera horretan parte hartu izana.[2] Handik egun gutxira, abuztuaren 25ean, beste atentatu bat jasan zuen Saba Sahar zinemagile afganiar eta Kabulgo Poliziaren indar berezien genero saileko zuzendariordeak.[15]

Emakumeen eskubideekiko konpromisoa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fauwzia Koofik Afganistango emakumeen eskubideen defentsa du lehentasunen artean.[1]

Besteak beste, Afganistango kartzeletan emakumeen bizi baldintzak hobetzea, adingabeen aurkako indarkeriari —bereziki sexu indarkeriari buruz— aurre egiteko batzorde bat ezartzea eta estatutu pertsonala xiien legea zuzentzea izan dira Asanbladan borrokatu dituen ekimenak.

Horrez gain, emakume eta neskentzako hezkuntza sustatu du, kalitatezko eskoletan sartzearen alde eginez eta Badakhxan probintzian hezkuntza ez-formaleko aukerak sortuz. 2005ean presidenteordea zen bitartean, Koofik diru pribatua batu zuen urruneko probintzietan neskatoentzako eskolak eraiki zitezen.[16] 2009an, Munduko Ekonomikoa Foroak Gazte Lider Global izendatu zuen.[17]

2014an, talibanen biktima izan ziren ikasleak bisitatu, eta haien heziketarekin jarraitzera bultzatu zituen.[18]

Afganistango bake negoziazioetan parte hartzea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fawzia Koofi Qatarren, 2020an, preso talibanen askapenaren ondoren, aurreikusitako Afganistango bake negoziazioetan gobernuko taldeko kide diren bost emakumeetako bat da, elkarrizketen hasiera oztopatzen zutenetako bat. Emakumeen eskubideak negoziazio mahaian jorratu beharreko gai nagusietako bat da, eta Gobernuaren eta ekintzaileen kezka nagusietako bat; izan ere, talibanak boterera itzultzeak 2001etik, talibanak boteretik bota zituztenetik, berreskuratutako emakumeen eskubideak berriz mugatuko dituen beldur dira.[2]

Talibanek berrikiago egindako adierazpenetan berretsi zuten jada ez zeudela emakumeen hezkuntzaren aurka, baina artean kontrolatu egiten zituzten lurraldeetan, Human Rights Watch gobernuz kanpoko erakundearen arabera, neskatoei eta emakumeei hezkuntzara sarbidea mugatzen zieten, eta emakumeen aurkako indarkeria kasuak ez ziren epaitegietan prozesatzen.[2]

Talibanen erregimena erori zenetik, Afganistango emakumeek hobetu egin zuten funtzionario publikoetarako sarbidea; 2019an, zerotik % 28ra igo ziren enplegu publikoak, eta 3 milioi eta erdi neskatok izan dute eskolatzeko aukera, hau da, ikasleen % 38k.[2]

Bizitza pertsonala

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Koofi Hamid ingeniari eta kimikako irakaslearekin ezkonduta zegoen. Haren familiak erabaki zuen norekin ezkondu behar zuen, baina hark ez zuen erabakia gaitzetsi. Ezkondu eta hamar egunera atxilotu zuten talibanek senarra, eta espetxeratu egin zuten. Kartzelan zegoela, tuberkulosia hartu zuen, eta aske geratu eta gutxira hil zen, 2003an. Fawzia Koofi Kabulen bizi izan zen bere bi alaba nerabeekin.[1][19] 2021ean erbestean bizi zen.[20]

Autobiografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2012an liburu autobiografikoa argitaratu zuen: The Favored Daughter: One Woman’s Fight to Lead Afghanistan into the Future (Alaba faboritoa: emakume baten borroka Afganistan etorkizunera eramateko), non Nadene Ghouriren laguntzaz idatzitako bere memoria autobiografikoak kontatu zituen.[21] Jatorriz Letters to My Daughter (Nire alabari gutunak) izenburupean argitaratu zen, eta edizio hori 2012an argitaratu zuen Palgrave Macmillan Publishersek.[22][23] Haurtzarotik izan duen bizitza kontatzen du liburuak, hezkuntza eta politikan parte hartzea. Bere bizitzaren kontakizuna bere bi alabei idatzitako eskutitzekin tartekatzen da.

Sinopsia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fawzia jaio zenetik une horretara arte eta bere karrera politiko gero eta handiagora arte kontatzen du. Jaio zen familiaren deskribapenarekin hasten du liburua Koofik. Aitaren hogeita hiru semeetatik hemeretzigarrena izan zen, eta amaren seme-alabetatik azkena. Familiak poliginia praktikatzen zuen, Fawziaren aita zazpi emakumerekin ezkondu zen. Emakumeenganako zapalkuntzaren gaia aurkezten du berak, liburuan zehar agertzen den gai bat, bere jaiotze eguna deskribatuz. Bere ama lur jota geratu zen, senarraren maitasuna berreskuratu zezakeen mutiko baten ordez "neskato" batez erditu zela jakin zuenean. Emakumeak (amak) ez du Fawzia mantendu nahi jaio eta gero, eta haurtxoa eguzkitan geratzen da egun oso batez, bigarren mailako eguzki-erredurak garatuz.

Bere narrazioan zehar, Koofik bere aita eta aitonaren karrera politikoak ere deskribatzen ditu, hazi egin zirenak bere ikuspuntu politiko askotan eragiteko. Hala ere, liburuaren hasieraren zatirik handiena bere haurtzaroko etxeko eguneroko bizitza deskribatzen ematen du. Fawziaren ama, bigarren emaztea bazen ere, etxea martxan mantentzearen ardura zuen “emazte nagusia” zen, bereziki senarra arazo politikoengatik kanpoan zegoenean.

Gero, Koofi politikaren gaira itzuli zen, eta Afganistango giro politikoa deskribatu zuen, Sobietar Errepublika Sozialistaen Batasunak (SESB) herrialdean zuen presentziaren ondorioz. Sobietarren aurka borrokatu ostean, mujahidinak herrialdearen kontrola irabazten ari ziren. Fawziaren aita zentro politiko batera joan zen, eta mujahidinek hil egin zuten, Fawzia eta haren familia atsekabetzeko. Handik gutxira, mujahidinak Fawziaren familia osoa hiltzen saiatu ziren, eta, ondorioz, bera eta bere ama mujahidinek kontrolatutako eremutik Faizabadera eta gero Kabulera ihes egin zuten. Zoritxarrez, ez zen denbora asko pasatu mujahidinek Afganistan osoaren kontrola hartu baino lehen. Kabulen, Fawzia eskolara joaten hasi zen, gizartean emakumeen hezkuntzarekiko jarrera negatiboa izan arren. Segurtasunagatik, etxetik kanpo ere burka bat erabiltzen hasi behar izan zuen, erresumin handiz egiten zuen gauza.

Fawziak Muqim nebaren heriotzaren berri izan zuen, eta kontakizunak tonu aldaketa erakusten du, ilunago eta helduago bihurtuz. Tonua ilundu ahala, Fawziaren ingurukoek ere egiten zuten, mujahidinek euren botereaz abusatzen zuten bitartean. Bortxaketak, leherketak eta tiroak ohikoak bihurtu ziren, eta Kabuleko kaleak arriskutsuegiak ziren segurtasunez ibiltzeko. Hala ere, Fawziak uko egin zion ingeles klaseetara eta ikasketetara joateari, eta egunero jartzen zen haien aurrez aurre hiriko kaleak. Bere memorien puntu horretan, Fawziaren laguntza-sistema guztiz aldatu zen bere ama larriki gaixotu zenean, justu Fawziak bere senarra izan zena, Hamid, ezagutu zuenean. Gero, sistema politiko eta soziala ere aldatu egin zen talibanen inbasioaren ondorioz. Muturreko taldea Afganistango alderdi historikoak, kulturalak eta hezkuntzakoak suntsitzen hasi zen. Eskolak eraitsi, museoak suntsitu eta ezkontzak bezalako ospakizunak debekatu zituzten. Emakumeek debekatuta zuten ikastea edo lan egitea, eta kolpatuak izaten ziren burkarekin behar bezain estaliak ez joateagatik. Emakumeei debekatu egiten zitzaien etxetik alde egitea, muharram edo odol-ahaide maskulinorik ez bazuten. Talibanen ekintza beldurgarriak deskribatu ostean, Koofik honako hau esan zuen:

«Hau guztia, ustez, Jainkoaren izenean izan zen. Baina ez dut uste hauek Jainkoaren ekintzak zirenik. Gizonen ekintzak ziren. Eta ziur nago Jainkoa negar egiteko urrunduko zela.»

Fawziak beste probintzia batera joatea erabaki zuen, bere nebetako bat bertan bizi izaten zegoen talibanak saihestu nahian

Kabuletik urrun zeuden bitartean, Hamiden senideak Fawziaren nebarengana, Mirshakayrengana, gerturatu ziren (gurasoak jada ez baitzeuden bizirik) ezkontzeko eskua eskatzeko. Nebak konpromisoa hartzeko baldintzak eskandaluzkoak ziren arren, Hamidek eta haren familiak behar ziren baliabideak eskuratu zituzten eskaerak betetzeko, eta konpromisoa ofiziala bihurtu zen. Fawziak laster egin zuen Kabulera itzultzeko bidaia arriskutsua.

Liburuaren hurrengo atalak Fawziak talibanen arau gogorraren pean dagoen bitartean afganiar ezkontzaren ospakizun tradizional bat antolatzeko duen zailtasuna du ardatz. Are okerrago, Fawzia ezkondu eta astebetera, talibanek Fawziaren etxe berria inbaditu zuten, eta senarra atxilotu zuten, Mirshakay erregimeneko pertsona bilatuen zerrendako kidearen bila. Fawziak agintariengandik ezkutatzeko leku bat aurkitzen lagundu zion nebari, eta pozez eta lasaitasunez gainezka egon zen etxera itzuli zenean, Hamid ustekabean askatuta aurkitzeko. Geroago, Afganistandik ihes egin eta Pakistanen babesa bilatzeko bidaia bat planeatu zuen Mirshakayk. Istant batean, plan horiek ezinezkoak bihurtu ziren ofizial talibanak Fawziaren apartamentuan sartu eta berehala Mirshakay eta Hamid atxilotu zituztenean. Fawziak bi gizonak askatzeko boterean nahikoa gizon izatea lortu zuen, eta berehala Pakistanera ihes egin zuten. Han zeuden bitartean, Hamid eta Mirshakay Afganistango presidente erbesteratuarekin harremanetan jarri ziren, eta Fawzia eta Hamid inspiratu egin ziren boterera itzuli eta Kabulera itzultzeko balizko aukeraren aurrean. Hamid berehala atxilotu zuten talibanek.

Hiru hilabete igaro ziren Fawziak Hamid kartzelatik ateratzea lortu arte; izan ere, oso gaixo jarri zen presondegiko baldintza ankerren ondorioz, eta biak berehala joan ziren Faizabadera bueltan. Puntu horretan, Fawziak lehen alaba erditu zuen, irakasten hasi zen, eta haurdun geratu zen, bigarren aldiz. Koofiren karrera laster errekuperatu zen, eta Haurtzarorako Fundazioarekin ikerketa-proiektu batean parte hartzeko eskatuko zitzaion. Ondorioz, UNICEFen eta NBEn posizioak hartzen hasi zen berehala, eta bere karrera eta bere bi alaben zaintzaile lana orekatzeko borrokan ari zen bitartean.

Afganiarrek lasaitua aurkitu zuten indar militarrek talibanak kanporatu zituztenean irailaren 11ko erasoei erantzunez, baina Fawziaren poza min bihurtu zen Hamiden gaixotasunak gainditu eta hil egin zenean. Hala ere, Afganistanek lehen hauteskunde demokratikoak egin zituenean, Fawziak bere familiaren baimena lortu zuen parlamentuko kide izateko. Harrigarria bazen ere, eserlekua irabazteaz gain, bere grina eta ausardiaren bitartez presidenteorde postua ere lortu zuen, emakume batentzat lorpen izugarria.

Koofik bere aberri maitea hobetzeko egin zituen iradokizun batzuekin amaitzen da liburua, etorkizunari eta Afganistango presidente izateko asmoei begira dagolea.[23] "Koofiren 'faboratu' estatusak aurrera jarraitu zuen berak eta bere amak aukeratutako gizonarekin ezkontzen zen bitartean, ingeleseko irakasle gisa lan egiten zuen, Afganistanen UNICEFentzat lan egiten zuen lehen emakume afganiarra izan zen, eta, azkenean, bere familiaren babesa lortu zuen Afganistango parlamentu berrian postu bat lortzeko".[21]

Argitalpenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Fawzia Koofi (a2011ko apirila). Letters to My Daughters. Kanada: Douglas & Mcintyre. ISBN 978-1-55365-876-4. 
  • Fawzia Koofi (2012ko urtarrilaren 3a). The Favored Daughter: One Woman's Fight to Lead Afghanistan into the Future. Ameriketako Estatu Batuak: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-12067-9. 

Sariak eta aintzatespenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • 2021 Casa Asia Saria, Aniztasuna eta Garapen Iraunkorraren kategorian.[20]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d e Malbrunot, Georges. (25 de febrero de 2011). Fawzia, un défi aux talibans. , 18 or..
  2. ↑ a b c d e «Gobierno afgano condena ataque contra una integrante de su equipo negociador» La Vanguardia 15 de agosto de 2020.
  3. ↑ a b CBC Radio. (18 de agosto de 2020). Afghan peace negotiator says she won't let an assassination attempt stop her. .
  4. ↑ A 'Favored Daughter' Fights For The Women Of Afghanistan. NPR 22 de febrero de 2012.
  5. ↑ a b Guests of First Lady Laura Bush. ABC News 31 de enero de 2006.
  6. ↑ "In conversation with Fawzia Koofi member of Parliament from Badakshan"
  7. ↑ "Women MP’s come together to demand equal representation". .
  8. ↑ Graeme Woods. (14 de febrero de 2013). Fawzia Koofi Member of Parliament, Afghanistan. theatlantic.com.
  9. ↑ Woman of the week - Fawzia Koofi Championing feminism in a country where male-chauvinism reigns. platform51.org 16 de febrero de 2012.
  10. ↑ Sophie McBain. (18 de diciembre de 2013). «Fawzia Koofi, the female politician who wants to lead Afghanistan» www.newstatesman.com.
  11. ↑ Fawzia Koofi on Afghanistan women's rights under Ashraf Ghani. 5 de noviembre de 2014.
  12. ↑ «Afghanistan: plusieurs candidates exclues des élections parlementaires - Radio» Play RTS.
  13. ↑ «The Afghan Woman Politician Negotiating Peace With The Taliban: Interview With Fawzia Koofi» Women for Politics 12 de agosto de 2020.
  14. ↑ 'The Taliban want to kill me. But I am fighting for my daughters’ freedom’ Fawzia Koofi hopes to be Afghanistan’s first woman president. The Taliban are determined to stop her.. 23 de febrero de 2012.
  15. ↑ Welle (www.dw.com), Deutsche. «صبا سحر، سینماگر و افسر پولیس در حمله مسلحانه زخمی شد | DW | 25.08.2020» DW.COM.
  16. ↑ «900 Afghan Girls Need A Building For Their School!» Indiegogo.
  17. ↑ Support Committee for Fawzia Koofi: Mission. fawziakoofi.org.
  18. ↑ «Fawzia Koofi» www.facebook.com.
  19. ↑ Sachs, Susan. (21 de enero de 2011). Fawzi Koofi: The face of what Afghanistan could be. .
  20. ↑ a b «Fawzia Koofi: “¿Quieren estar en el lado bueno de la historia?”» La Vanguardia 2021-11-05.
  21. ↑ a b The Favored Daughter. .
  22. ↑ Chris Lombardi. (20 de marzo de 2012). «'Favored Daughter': Fawzia Koofi on Women' in Afghanistan» Women's Voices For Change.
  23. ↑ a b [Koofi, Fawzia, and Nadene Ghouri. The Favored Daughter: One Woman's Fight to Lead Afghanistan into the Future. New York, NY: Palgrave Macmillan, 2012. ISBN 9780230120679]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Fawzia_Koofi&oldid=9907069"(e)tik eskuratuta