Niamei

Niamei; Ɲamay; Yamai; ⵏⵉⴰⵎⵢ
	hiria
	Niamei, SPOT satelitetik ikusia Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Niger
Alkatea	Barry Bibata Niandou (en)
Izen ofiziala	Niamey
Jatorrizko izena	Ɲamay; Yamai; ⵏⵉⴰⵎⵢ
Geografia
Koordenatuak	13°30′54″N 2°07′03″E / 13.515°N 2.1175°E
Azalera	239,3 km²
Altuera	207
Mugakideak	Tillabéri Region (en)
Demografia
Biztanleria	1.026.848 (2012); 336.562 (2001)
Dentsitatea	0 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Dakar eta Tamale (en)

Niamei^[1] Nigerko hiriburua eta hiri nagusia da. Niger ibaiaren ertzean dago, errepublikako hego-mendebalean. 400.000 biztanle, gehienak hausa eta joruba etnietakoak. Ekonomia jarduera nagusiak: ehungintza, elikadura industriak, larrugintza, zeramika, eta abar. Jende asko ari da zerbitzuetan lanean. Turismogunea ere bada.

Unibertsitatea du (1971n sortua). Museo nazionala. Errepide sareak Beningo eta Nigeriako Atlantiko aldeko portuekin lotzen du. Aireportua du.

Historia

Hiria XVIII. mendean sortu zuen baina bere benetako garrantzia XIX. mende arte ez zuen lortu: mendearen azken hamarkadan Frantziak bere politika kolonialista indartu zuen eta Niamei Mendebaldeko Afrika Frantsesaren gune garrantzitsua bihurtu zen.

20. mendearen hasieran Nigerreko Lurralde Militarra izendatu zuten frantsesek, eta Niamei izan zen bere lehen hiriburua, baina 1912-1926 tartean Zinder hirira mugitu zuten.

1926an Niger berriro kolonia frantseseko hiriburua izendatu zuten, muga aldaketa batekin batera gertatu zena: ordura arte, Volta Garaia zeritzon lurraldearekin muga Niger ibaian zegoen eskuakldean, eta Niamei muga-mugan zegoen, baina Volta Garaiaren muga "mugitu" egin zen hego-mendebalerantz.

1926ko erabakiarekin Niameiren biztanleria handitzen hasi zen: 1930ean 3.000 bazituen, 1960an 30.000 inguru ziren.

Hiria hasi zen Niger ibaiaren iparraldeko aldean, baina Kennedy zubia eraiki zenetik 1970an, hegoalderanzko zabalkundea egin zuen^[2].

1992. urtean, Nigerreko egitura administratuboa aldatu zen eta hiriburua banatu egin zen Niamei Erregiotik, Niamei Hiriburuko Barrutia osatuz, ingurukoari Tillaberi erregioa deitu zaiolarik geroztik.

Hazkunde handiko hiria da Niamei 21. mendean: 700.000 biztanleko populazioa kalkulatzen zen 2000. urtean, baina 2011rako Gobernuak 1.5 milioi kalkulatzen zuen. Lehorteek emigrazioa areagotu dute, eta hazkunde demografikoa handia da halaber.

Klima

Niameik klima tropikala lehorra du ia erdielkorra. Hirian eurien urtaro laburu bat izaten da eta beste bat lehorra ia urte osoa irauten duena. Urte osoan oso hiri beroa da: hilabetero batazbesteskoa 38 °C da; sei hilabetetan batabestekoa altuagoa da inoiz ez 32°tik jaisten. Gauean, aldiz, batez ere azaroatik otsaila arte, tenperatura asko jaisten dira eta benetako gau hotzak dira, 14 °C eta 18 °C artekoak.

Datu klimatikoak (Niamei)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	32.5	35.7	39.1	40.9	40.2	37.2	34.0	33.0	34.4	37.8	36.2	33.3	36.2
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	16.1	19.0	22.9	26.5	27.7	25.7	24.1	23.2	23.6	24.2	19.5	16.7	22.4
Euria (mm)	0.0	0.0	3.9	5.7	34.7	68.8	154.3	170.8	92.2	9.7	0.7	0.0	540.8
Eguzki orduak	297.6	263.2	269.7	252.0	279.0	267.0	257.3	235.6	235.6	285.2	282.0	279.0	3203.2
Iturria (1): WMO ^[3]
Iturria (2): HKO

Urtaro lehorrak ia urte osoa irauten du.

Biztanleria

Niamein ezarritako etnien artean, yorubak eta hausak nabarmentzen dira^[2].

Urtea	Biztanleria (estimazioa)
1901	600
1930	3.000
1960	30.000
1980	250.000
2005	750.000

Udalerri eta auzoak

CUN (Communauté Urbaine de Niamey) hiri-elkargoak 99 auzo ditu barnean:^[4]

Udalerria	Auzoa(k)	Mapa	Hiriko mapa
Niamey I	20 auzo
Niamey II	17 auzo
Niamey III	17 auzo
Niamey IV	17 auzo
Niamey V	28 auzo

Erlijioa

Nigerreko biztanleriaren %90a musulmana da. Niameik herrialdeko mezkita handiena du: Mezkita Handia. Hirian badira beste erlijioen gutxiengoak, esaterako katolikoak; apezpiku bat dago hirian.

2000ko azaroan protestak eta erasoak izan ziren Niamein, fundamentalista islamikoek protesta egin zutelarik moda erakustaldi haientzat inmoral baten kontra. Gobernuak zenbait talde islamiko debekatuz erreakzionatu zuen^[5].

Galeria

Niameiko katedrala.
Niameiko merkatua.
Niger ibaia egunsentian.
Niamei zerutik ikusita.
Ibaian arropa garbitzen.
Niameiko kale bat.
Kountché estadioa.

Niamein jaiotako pertsonalitateak

Amadou Cissé (1948), Nigerreko Lehen Ministro ohia.
Ibrahim Hassane Mayaki (1951), Nigerreko Lehen Ministro ohia.
Alfred Dogbé (1962-2012), idazlea.
Oumarou Ganda (1935–1981), aktorea.
Salamatou Sow (1963), antropologo eta hizkuntzalaria.
Hélène Kaziendé (1967), kazetaria eta idazlea.
Ouwo Moussa Maazou (1988), futbolaria.

Hiri adiskidetuak

Niamey beste zenbit hirirekin adiskidetuta dago:

Senegal Dakar (Senegal)
Ghana Tamale (Ghana)

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ ^a ^b (Ingelesez) «Niamey | national capital, Niger | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).
↑ Weather Information for Niamey. WMO (Noiz kontsultatua: 2011-01-21).
↑ (Frantsesez) Abdoulaye, Adamou. (2005). Parcours migratoire des citadins et problème du logement à Niamey. Département de Géographie, Faculté des Lettres et Sciences Humaines, Université Abdou Moumouni de Niamey.
↑ Sounaye, Abdoulaye. (2017-10-27). Salafi Youth on Campus in Niamey, Niger: Moral Motives, Political Ends. Brill ISBN 978-90-04-35636-8. (Noiz kontsultatua: 2022-05-07).

Kanpo estekak

Datuak: Q3674
Multimedia: Niamey / Q3674

Artikulu hau Nigerko geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[:0-2] (Ingelesez) «Niamey | national capital, Niger | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-05-06).

[weather1-3] Weather Information for Niamey. WMO (Noiz kontsultatua: 2011-01-21).

[4] (Frantsesez) Abdoulaye, Adamou. (2005). Parcours migratoire des citadins et problème du logement à Niamey. Département de Géographie, Faculté des Lettres et Sciences Humaines, Université Abdou Moumouni de Niamey.

[5] Sounaye, Abdoulaye. (2017-10-27). Salafi Youth on Campus in Niamey, Niger: Moral Motives, Political Ends. Brill ISBN 978-90-04-35636-8. (Noiz kontsultatua: 2022-05-07).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]