فیدلیو

فیدلیو، ۲۳ مهٔ ۱۸۱۴

اپرای فیدلیو (به آلمانی: Fidelio) یک اپرای آلمانی در دو پرده با دیالوگ‌های گفتاری، اثر لودویگ فان بتهوون و تنها اپرای اوست. لیبرتوی آلمانیِ آن را یوزف زونْلایتْنِر (Joseph Sonnleithner) با اقتباس از اپرایی فرانسوی نوشتهٔ ژان-نیکلا بوئیلی (Jean-Nicolas Bouilly) نوشت.

این اپرا بیان می‌کند که چگونه زنی به نام «لئونوره» به یک زندان‌بان به نام «فیدلیو» تغییر چهره می‌دهد و شوهرش «فلورستن» را از مرگ در زندان سیاسی نجات می‌دهد.

این اپرا نخستین بار توسط یوهان امانوئل شیکاندر در تماشاخانه‌اش در وین به نمایش درآمد. فیدلیو پیشتر اپرای لئونور نامیده می‌شد.

زمینه

سناریوی بوئیلی درخور چشم‌انداز سیاسی و زیبایی‌شناسانهٔ بتهوون بود. داستانی از فداکاری، قهرمانی، و پیروزی‌های اتفاقی همراه با درگیری‌های اساسی آن برای آزادی و عدالت برای جنبش‌های سیاسی معاصر در اروپا.

نقش‌های اصلی لئونور و فلورستن به‌طور خاص، نیازمند مهارت زیادِ آوازی به منظور برجسته‌نمایی شدت‌های لازم است.

برخی از لحظه‌های قابل توجه در این اپرا عبارت‌اند از: "هم‌سرایی زندانیان"، قصیده‌ای در باب آزادی که توسط هم‌سرایی زندانیان سیاسی خوانده می‌شود.

• "صحنه‌ای که در آن فلورستن، لئونوره را به شکل فرشته‌ای می‌بیند که برای نجات او آمده‌است.
• "صحنهٔ آزادی فلورستن" و در پایان، جشن‌گرفتن شجاعت‌های لئونوره که با همسرایی و تک‌خوانی همراه است.

تاریخچهٔ اجرایی

تصویر لئونوره و همسرش به نام فلورستن در اپرای بتهوون

مانند بسیاری دیگر از آثار حرفه‌ایِ بتهوون، فیدلیو قبل از دست‌یابی به موفقیت کامل، چندین نسخه داشت.

بتهوون، اوورتور لئونوره را در سه پرده به مدت دو شب در ۲۰ نوامبر ۱۸۰۵ در وین رهبری کرد؛ ولی قوای ناپلئون در ۱۳ نوامبر وین را گرفته بود؛ امپراتور فرانسیس و اشراف درجه‌اول گریخته بودند، و مردم حالِ شنیدن اپرا را نداشتند. اجرای آن، علی‌رغم کف زدن‌های افسران فرانسوی که در میان تعداد کمی از حاضران نشسته بودند، شکستی فاحش بود. برای چاره‌جویی، گروهی از دوستان، شبی در دسامبر ۱۸۰۵، در قصر شاهزاده لیخنوفسکی (۱۷۶۱–۱۸۱۴) گرد آمده بودند تا بتهوون را راضی کنند در فیدلیو دست ببرد و آن را به صورت تازه‌ای عرضه کند. به او گفتند که اپرای او بسیار طولانی است و ناشیانه تنظیم شده. اما او زیر بار نمی‌رفت و به خشم می‌گفت که فیدلیو را نابود خواهد کرد. اما استغاثهٔ مادرانهٔ شاهزادهٔ سالخورده در او اثری عمیق گذاشت و او تسلیم آن تغییرات شد و آن را کوتاه و در آن تجدیدنظر کرد، اما چند ماه پس از آن شب، تنها یک اشارهٔ مبهم شاهزاده لیخنوفسکی در محفلی دوستانه باعث شد که بتهوون به تصور این‌که استقلال فکری‌اش لطمه دیده، خشمگین شود و مجسمهٔ نیم‌تنهٔ شاهزاده را درهم بشکند و برای همیشه قصر لیخنوفسکی را ترک کند.

بتهوون فیدلیو را بار دوم، در ۲۹ مارس ۱۸۰۶ به معرض نمایش گذاشت؛ ولی بازهم توفیقی نیافت. هشت سال بعد، مقارن با تشکیل کنگرهٔ وین، هنگامی که شهر پر از جوش و خروش بود، اپرای مزبور با نام جدید فیدلیو برای بار سوم بر روی صحنه آمد، و تا اندازه‌ای با موفقیت روبه‌رو شد. نحوهٔ آهنگسازی بتهوون بیشتر با سازهایی هماهنگ شده بود که نسبت به صدای انسان قدرت و انعطاف‌پذیری بیشتری داشت؛ خوانندگان، هرقدر هم مشتاق بودند که سدهای جدید را بشکنند، نمی‌توانستند بعضی از قسمت‌هایی را که آهنگ آنها خیلی بالا می‌رفت بخوانند، و عاقبت از خواندن سر می‌تافتند. این اپرا امروز گاه‌گاه بر بال‌های شهرتِ آهنگساز -و با اصلاحاتی که خود او دیگر نمی‌تواند در آنها تجدیدنظر کند - بر روی صحنه می‌آید.

منابع

• کتاب زندگی بتهوون، نوشتهٔ رومن رولان
• کتاب تاریخ تمدن، نوشتهٔ ویل دورانت
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Fidelio». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۶ مارس ۲۰۱۸.

پانویس

• ویل دورانت، تاریخ تمدن
• رومن رولان، زندگی بتهوون

پیوند به بیرون

• ویکی‌پدیای انگلیسی: Fidelio