Menyang kontèn

Wong Lémko

Saka Wikipédia Jawa, bauwarna mardika basa Jawa
Wong Lémko


Anggotaning paguyuban rakyat Osławianie saka Mokre ing busana rakyat gunung Lémko
Tlatah mawa cacah jiwa akèh
 Ukraina672[1]
 Polen11,000 (census, 2011)[2]
 Slowak55,469[3]
Basa
basa Rusyn, basa Ukraina, Polski
Agama
Akèh-akèhé Katulik Yunani Ukraina utawa Ortodoks, kanthi Katulik Roma minoritas
Golongan ètnik magepokan
wong Boyko, wong Hutsul
Gambar kar nasional ba basa (Karpathia Wétan Njaba; Wewengkon Presov; lan Subkarpathia Voivodeship, 1876)
Wong Lémko ing wewengkon Prešo (sisih kiwa) lan wong Rusyn ing wewengkon Przemyśl (wong Ukraina) ing sandhangan tradhisional. Poto: Désa Mokre sacedhaké Sanok. 2007

Wong Lémko (Ukrainian: Лемки, basa Polandia: Łemkowie, Lemko: Лемкы, translit. Lemky; kang. Лемко, Lemko) salah siji subètnis kang laladané cilik lan cacah jiwané sithik. kang ndunungi wewengkon kang nyrambahi Pagunungan Karpathia kang karan Lemkivshchyna. Akèh wong Lemkos nganggep golongané iku cawang wong Ukrainia.

Basa tuturé kang durung kakodhifiksi asring dianggep basa swatantra,[butuh sitiran] dhialèké Rusyn, utawa sawijiing dhialèk ing basa Ukraina Ukrainian. Ing Ukraina amèh kabèh wong Lémko nyaturaké basa Ukraina, miturut Sènsus Ukraina ing taun 2011.[4]

Ing Sènsus Polen taun 2011, ana 11.000 wong kang mbiwara yèn dhiriné bangsa Lémko, saka wong-wong iku ana 6.000 wong kang mbiwara yèn dhèwèké amung bangsa Lémko, lan 4.000 wong mbiwara yèn dhèwèké nduwé kabangsan rangkap – Lémko-Polen, lan 1.000 wong mbiwara kabangsan Lémko bebarengan karo kabangsan non-Polen.[2]

Wewengkon

[besut | besut sumber]

Tanah wutah getihé wong Lémko iku lumrahé karan Lemkivshchyna (Ukrainian: Лeмкiвщина , Lemko: Lemkovyna (Лемковина), basa Polandia: Łemkowszczyzna). Nganti taun 1945, wewengkon iki kalebu laladan saka Kali Poprad River ing sakuloné lebak Kali Oslawa ing wétan, wewengkon kang mligi ana ing Polen ing wektu iki, ing Provinsi Polen Cilik lan Provinsi Podkarpacie. Pérangan pagunungan Karpathia iki akèh-akèhé alas kang wis dibabad kanggo ékonomi agraria lan pangonan rajakaya.

Wewengkon Lémko dadi pérangané Polen ing wektu Piast tengahan. Wong Lémko dadi pérangané provinsi Galicia ing Ostenrik ing 1772.[5] Wewengkon iki dadi pérangané Kakaisaran Ostenrik-Honggari nganti pambubarané ing 1918, nalika Républik Lémko-Rusyn (Ruska Lemkivska) mbiyawarakaké kamardhikané. Sanajan mangkono, swatantra kuwi ora suwi, lan républik mau kagabung dadi Polen ing taun 1920.

Amarga anané dhèportasi peksan wong Ukraina saka Polen marang Uni Sovièt sawisé Perang Donya II, mayoritas wong Lémko ing Polen dilih pamukimané saka tanah wutah getihé marang wewengkon Jerman sadurungé ing wewengkon Lor-Wétané Polen utawa menyang Républik Sosialis Sovièt Ukraina.[6] Amung wong-wong Lémko kang ndunungi Wewengkon Presov ing Slowak ing wektu saiki kang panggah urip ana ing tanahé leluriné, nanging uga katambahan wong Lémko kang ngalih mukim menyang tanah wutah getihé ing pungkasaning 1950-an lan saterusé. Wong Lémko iki tanggan karo wong Slowak, wong jerman Karpathia lan Lachy sądeckie (wong Pole) ing kulon, Pogorzans (wong Pole) lan Dolinians (sawijining subgolongan Rusyn) ing lor, wong Ukraina ing wétan, lan wong Slowak ing kidul.

Musiyum tinarbuka Lémko ing Zyndranowa

Basa Lémko dianggep karo para ahli basa Ukraina minangka dhialèk Ukraina kang paling kulon. Tanah wutah getih kang didunungi wong Lémko uwis akèh kaprabawani déning basa-basa kang dicaturaké déning tanggané utawa wong-wong kang nduwé kuwasa saéngga sawenèh wong nganggep basa iku minangka èntitas kang béda.[7]

Sawenèh sujana mratèlaké yèn bas Lémko iku dhialèk kang paling kulon saka basa Rusyn,[8][9] kang uga dianggep karo wong Ukraina minangka sawijining dhialèk Ukraina. Basa Lémko nduwé sawenèh pola kang gathuk karo basa-basa Polski lan basa Slowak, kang njalari sawenèh wong nganggep yèn basa kuwi minangka dhialèk transisi saka basa Polski lan basa Slowak (ana sawenèh wong kang uga nganggep yèn dhialèk kang ana ing Slowak Wétan iku dhialèk basa Slowak). [citation needed]

Ing pungkasaning abad angka 20, sawenèh wong Lémko/Rusyn, mligi para migran saka pèrèngan kidulé Karpathia ing modhèren Slowak, nuli wiwit kodhifikasi sawijining paramasastra setandar kanggo dhialèk Lémko, ing 27 Januari taun 1995 ing Presov, Slowak. Basa Lémko/Rusyn wiwit tinampa minangka basa kang uwis dikodhifikasi. Ing taun 2013 uga ana wacan kondhang, The Little Prince, kang dipertal menyang basa Lémko déning Petro Krynyckij[10]

Ana punjul 1.000.000 panutur dhialèk lokal ing Slowak kang lumrahé migunakaké tembung lem.

Rujukan

[besut | besut sumber]
  1. http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/nationality_population/nationality_popul2/select_5/?botton=cens_db&box=5.5W&k_t=00&p=0&rz=1_1&rz_b=2_1 &n_page=1
  2. a b Przynależność narodowo-etniczna ludności – wyniki spisu ludności i mieszkań 2011.
  3. "Archive copy". Diarsip saka sing asli ing 2013-07-06. Dibukak ing 2016-09-05.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  4. 2001 Ukrainian Census
  5. Levinson, David (1994). Levinson, David (èd.). Encyclopedia of World Cultures: Russia and Eurasia, China. Encyclopedia of World Cultures. Vol. 6. Boston, Massachusetts: G.K. Hall. kc. 69. ISBN 978-0-8161-1810-6. {{cite book}}: |editor2-first= missing |editor2-last= (pitulung)
  6. Kordan B (1997). "Making borders stick: population transfer and resettlement in the Trans-Curzon territories, 1944–1949". The International Migration Review. 31 (3): 704–20. doi:10.2307/2547293. JSTOR 2547293. PMID 12292959.
  7. See uk:Лемківський говір
  8. "The Rusyns".
  9. Best, Paul Joseph; Moklak, Jarosław, èd. (2000). The Lemkos of Poland: articles and essays. Carpatho-Slavic Studies. Vol. 1–3. New Haven, Cracow: Carpatho-Slavic Studies Group, Historia Iagellonica Press. ISBN 978-83-912018-3-1. OCLC 231621583.
  10. Little Prince nr.

Waca uga

[besut | besut sumber]

Pranala njaba

[besut | besut sumber]