Kannibalisme
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Kannibalisme is de geweunte vaan minse um aander minse op te ete of, algemeiner, de geweunte vaan e bepaold soert bies um zienen eige soort te ete. Iemes dee kannibalisme aonhenk weurt 'ne kannibaal genömp. Dit kump vaan 't Spaonse woord canibal, wat weer 'n verbastering is veur 't aajd Spaons woord veur 'ne bewoener vaan de Caraïbe, caribal. Dee stoonde bekènd um hun kanibaalse geweuntes oonder de Europeane. Umtot kannibalisme denigrerend kin euverkomme door zien Euro-Koloniaal aofkoms, weurt 't ouch wel antropofagie genömp vaan 't Aajdgriekse anthropos (mins) en fach (vrete). 'ne Kannibaal weurt in dit geval 'nen antropofaag genömp.
't Vreugste bewies vaan kannibalisme in de prehistorie besteit oet verminkde kneuk, gevoonde in de Grand Dolina in Spanje, daterend oet 800.000 veur Christus (dat is zoen 100.000 jaor veur 't Paleolithicum of Awwe Steintied). Dees kneuk suzjerere tot dit gebruuk betaomp bij leije vaan de ierste bekinde minsesoert in Europa, d'n homo antecessor. Soorgelieke voondsde oet later tiej toene aon tot kannibalisme doorgóng nao de koms vaan de homo sapiens en aander hominied soorte. 't Gief diverse theories euver 't oontstande vaan kannibalisme. Op force van ein daovaan waor 't e gevolg vaan veujselgebrèk, volgens 'n aander waor 't tot me wilde veurkoume tot 't vleis vaan de mins (meistens vaan 'nen doeie, soms evels vaan 'ne zwake dee volges de stam toch op e gegeve memint zaw hiemele) zaw weure bemechteg door roofbieste, boedoor väölliech de smaak veur minse zaw weure gestimuleerd bij dees diere. Kannibalisme heelt es normaal cultureel aspek vol bis de modernen tied in Centraol- en Wes-Afrika, Australië, Sumatra, 't zuie vaan Noord-Amerika en Zuid-Amerika. In sommeg culture waor minsevleis e gewoen soort vleis, in aandere culture woort 't zjus gezeen es 'n delicates. Zoe ote de lui in Nui-Zieland 't vleis vaan hun verslage vijande op. In Afrika woorte sommege organe gebruuk veur toevenarij, umtot de medicijnmaan gelof tot me de force en däögde vaan de slachoffer euverginge op deegeine dee 't vleis oot. In Middel-Amerika ote de Azteke nao ze de kriegsgevaangene opgeofferd hadde aon de Gode nao alle woersjijnlekheid op. In Australië goof 't 'n vörm vaan endokannibalisme, wat meint tot me oet cultureel geweunte de gehiemelde femilieleije opaot oet respek veur hun geiste.
De kolonisatie vaan dees gebeije in de 15e en 16e iew zörgde d'r veur tot kannibalisme 'n taboe woort. In extreem umstendigheije kump 't evels nog ummertouw veur. Bij extreme hoongersnoed beveurbeeld. Mer ouch bij zelfverklaorde kannibale, die soms vrijwèlleg, aanders tege wèl, aander lui opete. Dit is in de meiste deile vaan de wereld, inclusief de EU, streng verbooje.
Brón
[bewirk | brón bewèrke]- Sectie Cannibalism vaan George Lewis, oet 1001 Ideas That Changed Our Way of Thinking (2013, Londe, p. 22)