schaar: verschil tussen versies

vervoeging van
	scharen

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Huidige versie van 27 mrt 2024 om 00:51

Nederlands

Uitspraak

Geluid: schaar (hulp, bestand)
IPA: / sxar / (1 lettergreep)

Woordafbreking

schaar

Woordherkomst en -opbouw

[1, 3] In de betekenis van ‘werktuig om te knippen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240.^[1]
- erfwoord: Middelnederlands scāre ‘schaar, nijptang, scheermes’, westelijke umlautloze bijvorm van oostelijk scēre (waaruit Limburgs sjièr, Afrikaans skêr), ontwikkeld uit Oergermaans *skēri-, dualisvorm afgeleidet met rekkingstrap uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren.^[2] Evenals Nederduits Scheer, Duits Schere, Fries skjirre, Engels shears ‘schapen-, blikschaar’ en IJslands skæri.
[2] erfwoord: Middelnederlands scare, ontwikkeld uit Oergermaans *skar(j)ōn ‘ploegijzer’, afleiding met korte vocaal uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren.^[2] Evenals Duits Schar, Engels share en Noors skere.
[4] In de betekenis van ‘menigte’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1080.^[1] Doublet van schare, verder zie aldaar.^[3]
[5, 6] In de betekenis van ‘aandeel in de meent’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 855.^[4]^[1]
- erfwoord: Middelnederlands scāre ‘gewas, oogst, opbrengst’, ontwikkeld uit Oergermaans *skarō-, afleiding uit de wortel van *skēran- ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie scheren.^[5] Evenals Fries skar, sker ‘deel in de gemene wei; zomerweide voor vee, hoeveelheid mest van een koe gedurende de winterstaltijd’ en Engels share ‘(aan)deel’.

Zelfstandig naamwoord

de schaar v / m

(gereedschap) knipwerktuig waarbij een tweetal langs elkaar snijdende messen een rechte of strakke snede maakt
▸ Met mijn kleine Swiss Army schaartje knipte ik het zo kort als ik kon, in de hoop dat ik het voortaan minder heet zou hebben.^[6]
(landbouw) (gereedschap) ploegschaar
(zoötomie) paarsgewijs voorkomend grijporgaan, gedragen aan het uiteinde van de voorpoten van sommige schaaldieren (kreeften en krabben) en spinachtigen (schorpioenen)
menigte, schare
(Noord-Nederlands) maatstaf voor het aandeel in gemeenschappelijke grond, uitgedrukt als het stuk grond nodig voor het voedsel van een volwassen dier
(Gelderland, Limburg, Noord-Brabant) gewas, opbrengst van de oogst
(waterbeheer) getijgeul, wordt meestal gebruikt in de vorm ebschaar en vloedschaar ^[7]

Hyponiemen

Afgeleide begrippen

Vertalingen

1. werktuig om te knippen

Afrikaans: skêr ^(af)
Albanees: gërshërë ^(sq) v
Arabisch: مقصّ ^(ar) (miqáʂʂ) m
Aragonees: estixeras ^(an)
Armeens: մկրատ ^(hy)
Asturisch: tisories ^(ast)
Aymara: khuchuña ^(ay)
Azeri: qayçı ^(az)
Baskisch: guraize ^(eu)
Beiers: schaa ^(bar)
Bengaals: কাঁচি ^(bn)
Bosnisch: makaze ^(bs) v mv, škare ^(bs) v mv, nožice ^(bs) v mv
Bretons: sizailh ^(br) v
Bulgaars: ножици ^(bg), ножица ^(bg) v (nožica)
Catalaans: tisores ^(ca) v mv
Chinees: 剪刀 ^(zh), 剪子 ^(zh), 剪刀 ^(zh) (jiǎndāo), 剪子 ^(zh) (jiǎnzǐ)
Deens: saks ^(da) g
Duits: Schere ^(de) v
Engels: scissors ^(en) mv
Erzja: васоньпеельть
Esperanto: tondilo ^(eo), ĉizojo ^(eo)
Estisch: käärid ^(et)
Faeröers: saksur ^(fo) m
Fins: sakset ^(fi) mv
Frans: ciseaux ^(fr) m mv
Fries: skjirre ^(fy)
Galicisch: tisoiras ^(gl), tesoiras ^(gl) v mv
Grieks: ψαλίδι ^(el) (psalídi) o
Gujarati: કાતર ^(gu)
Haïtiaans Creools: sizo
Hebreeuws: מספריים ^(he) (misparáim) m
Hindi: कैंची ^(hi) (kaiñcī, qaiñcī) v
Hongaars: olló ^(hu)
Ido: cizo ^(io)
IJslands: skæri ^(is) o mv
Indonesisch: gunting ^(id)
Italiaans: forbici ^(it) v mv
Japans: 鋏 ^(ja), はさみ ^(ja) (ромадзи: hasami), 鋏 ^(ja) hasami) (はさみ, 鋏 ^(ja) hasami) (はさみ
Javaans: gunting ^(jv)
Kannada: ಕತ್ತರಿ ^(kn)
Kazachs: қайшы ^(kk)
Kirgizisch: кайчы ^(ky)
Kituba: sizo
Koerdisch: مهقهس ^(ku), meqes ^(ku)
Komi: шыран
Koongo: luzyolo
Koreaans: 가위 ^(ko) (gawi)
Kroatisch: makaze ^(hr) v mv, škare ^(hr) v mv, nožice ^(hr) v mv
Laotiaans: ມີດຕັດ ^(lo)
Latijn: axitra ^(la), forfex ^(la)
Lets: šķēres ^(lv) v
Lezgi: мукIратI

Limburgs: sjièr ^(li)
Litouws: žirklės ^(lt) v mv
Lombardisch: forbes ^(lmo)
Macedonisch: ножици ^(mk)
Malayalam: കത്രിക ^(ml)
Maleis: gunting ^(ms)
Maltees: mqassijiet ^(mt) m mv
Minangkabaus: guntiang
Mirandees: tejeira
Mongools: хайч ^(mn)
Nederduits: Scheer ^(nds) v
Nepali: कैंची ^(ne)
Noors: saks ^(no)
Nynorsk: saks ⁽ⁿⁿ⁾
Occitaans: talhants ^(oc) m mv, cisèls ^(oc) m mv, estesoiras ^(oc) v mv
Oekraïens: ножиці ^(uk)
Ossetisch: хæсгард
Pampangan: gunting
Papiaments: skèr
Pasjtoe: بياتي ^(ps)
Perzisch: قیچی ^(fa) (qeyči)
Pools: nożyczki ^(pl) mv
Portugees: tesouras ^(pt) v mv
Quechua: k'utuna ^(qu)
Roemeens: foarfece ^(ro)
Russisch: ножницы ^(ru) v mv
Schots: scissor ^(sco)
Servisch: makaze ^(sr)
Servo-Kroatisch: makaze ^(sh)
Siciliaans: fòrficia ^(scn) v
Singalees: කතුර ^(si)
Sloveens: škarje ^(sl) v mv
Slowaaks: nožnice ^(sk) v mv
Spaans: tijeras ^(es) v mv
Soendanees: gunting ^(su)
Swahili: mkasi ^(sw), mikasi ^(sw)
Tadzjieks: Қайчӣ ^(tg)
Tagalog: gunting ^(tl)
Tamil: கத்தரிக்கோல் ^(ta)
Telugu: కత్తెర ^(te) (kattera)
Tetum: kateri ^(tet)
Thai: กรรไกร ^(th) (gron-grai)
Tsjechisch: nůžky ^(cs) v mv
Tsjoevasjisch: хачă
Turks: makas ^(tr)
Urdu: قینچی ^(ur)
Vietnamees: kéo ^(vi)
Waals: cizete ^(wa)
Waray-Waray: gunting ^(war)
Wit-Russisch: нажніцы ^(be)
Xhosa: isikere
Zweeds: sax ^(sv) enk

3. grijporgaan van sommige schaaldieren en spinachtigen

Duits: Schere ^(de) v
Engels: pincer ^(en), (vaktaal) chela ^(en)
Frans: pince ^(fr) m
Italiaans: chela ^(it) v
Japans: 螯 ^(ja) (はさみ, hasami)

Werkwoord

schaar

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van scharen
- Ik schaar.
gebiedende wijs van scharen
- Schaar!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van scharen
- Schaar je?

Gangbaarheid

Het woord schaar staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "schaar" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.^[8]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 "schaar" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ ^2,0 ^2,1 schaar op website: Etymologiebank.nl
↑ schaar op website: Etymologiebank.nl
↑ Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).
↑ schaar op website: Etymologiebank.nl
↑
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers
↑ van Veen, Johan (1950).Eb- en vloedschaar systemen in de Nederlandse getijdewateren. Tijdschrift Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap 67: 303-325.
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[p{{{1}}}-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 "schaar" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[qschaar2-2] 2,0 ^2,1 schaar op website: Etymologiebank.nl

[qschaar1-3] schaar op website: Etymologiebank.nl

[4] Woordenboek der Nederlandsche taal (1864-2001).

[qschaar3-5] schaar op website: Etymologiebank.nl

[Alleen,_De_Pacific_Crest_Trail_te_voet_van_Mexico_naar_Canada-6] 
Tim Voors
“Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada”, eBook: Mat-Zet bv, Soest (2018), Fontaine Uitgevers

[7] van Veen, Johan (1950).Eb- en vloedschaar systemen in de Nederlandse getijdewateren. Tijdschrift Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap 67: 303-325.

[8] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Regel 9: / Regel 9: @@
 {{-etym-}}
 *[1, 3] In de betekenis van ‘werktuig om te knippen’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1240.{{sijs}}
-** {{erfwoord|nld}}: Middelnederlands ''scāre'' ‘schaar, nijptang, scheermes’, westelijke umlautloze bijvorm van oostelijk ''scēre'' (waaruit Limburgs ''sjièr'', Afrikaans ''skêr''), ontwikkeld uit Oergermaans *''skēri-'', dualisvorm afgeleidet met rekkingstrap uit de wortel van *''skēran-'' ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie ''[[scheren]]''.{{ebank|schaar2}} Evenals Nederduits ''Scheer'', Duits ''Schere'', Fries ''skjirre'', Engels ''shears'' en IJslands ''skæri''.
+** {{erfwoord|nld}}: Middelnederlands ''scāre'' ‘schaar, nijptang, scheermes’, westelijke umlautloze bijvorm van oostelijk ''scēre'' (waaruit Limburgs ''sjièr'', Afrikaans ''skêr''), ontwikkeld uit Oergermaans *''skēri-'', dualisvorm afgeleidet met rekkingstrap uit de wortel van *''skēran-'' ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie ''[[scheren]]''.{{ebank|schaar2}} Evenals Nederduits ''Scheer'', Duits ''Schere'', Fries ''skjirre'', Engels ''shears'' ‘schapen-, blikschaar’ en IJslands ''skæri''.
 *[2] {{erfwoord|nld}}: Middelnederlands ''scare'', ontwikkeld uit Oergermaans *''skar(j)ōn'' ‘ploegijzer’, afleiding met korte vocaal uit de wortel van *''skēran-'' ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie ''[[scheren]]''.{{ebank|schaar2}} Evenals Duits ''Schar'', Engels ''share'' en Noors ''skere''.
 *[4] In de betekenis van ‘menigte’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1080.{{sijs}} Doublet van ''[[schare]]'', verder zie aldaar.{{ebank|schaar1}}
-*[5] In de betekenis van ‘aandeel in de meent’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 855.{{wnt-r|M062114}}{{sijs}}
+*[5, 6] In de betekenis van ‘aandeel in de meent’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 855.{{wnt-r|M062114}}{{sijs}}
-** {{erfwoord|nld}}: Middelnederlands ''scāre'', ontwikkeld uit Oergermaans *''skarō-'', afleiding uit de wortel van *''skēran-'' ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie ''[[scheren]]''.{{ebank|schaar3}} Evenals Fries ''skar'', ''sker'' ‘deel in de gemene wei; zomerweide voor vee, hoeveelheid mest van een koe gedurende de winterstaltijd’ en Engels ''share'' ‘(aan)deel’.
+** {{erfwoord|nld}}: Middelnederlands ''scāre'' ‘gewas, oogst, opbrengst’, ontwikkeld uit Oergermaans *''skarō-'', afleiding uit de wortel van *''skēran-'' ‘scheiden, verdelen’, waarvoor zie ''[[scheren]]''.{{ebank|schaar3}} Evenals Fries ''skar'', ''sker'' ‘deel in de gemene wei; zomerweide voor vee, hoeveelheid mest van een koe gedurende de winterstaltijd’ en Engels ''share'' ‘(aan)deel’.
 {{-nlnoun-|{{pn}}|[[scharen]]|[[{{pn}}tje]]|[[{{pn}}tjes]]}}
 {{-noun-|nld}}
+{{-l-|fm}}
-'''{{pn}}''' {{f}}/{{m}}
 #{{gereedschap|nld}} knipwerktuig waarbij een tweetal langs elkaar snijdende messen een rechte of strakke snede maakt
 {{citeer|boek|jaar=2018|auteur=Tim Voors|titel=Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada|uitgave=eBook: Mat-Zet bv, Soest|uitgever=Fontaine Uitgevers|taal=nl|citaat= Met mijn kleine Swiss Army '''schaartje''' knipte ik het zo kort als ik kon, in de hoop dat ik het voortaan minder heet zou hebben.}}
@@ Regel 22: / Regel 22: @@
 #{{zoötomie|nld}} paarsgewijs voorkomend grijporgaan, gedragen aan het uiteinde van de [[voorpoot|voorpoten]] van sommige [[schaaldier]]en (kreeften en krabben) en [[spinachtige]]n ([[schorpioen]]en)
 # [[menigte]], [[schare]]
-#''(gewestelijk)'' maatstaf voor het aandeel in gemeenschappelijke grond, uitgedrukt als het stuk grond nodig voor het voedsel van een volwassen dier
+#''(Noord-Nederlands)'' maatstaf voor het aandeel in gemeenschappelijke grond, uitgedrukt als het stuk grond nodig voor het voedsel van een volwassen dier
+#''(Gelderland, Limburg, Noord-Brabant)'' [[gewas]], opbrengst van de oogst
 #{{waterbeheer|nld}} getijgeul, wordt meestal gebruikt in de vorm ebschaar en vloedschaar <ref>van Veen, Johan (1950).[http://resolver.tudelft.nl/uuid:895bcd43-e48e-4a3d-8ba4-8518f6441960 Eb- en vloedschaar systemen in de Nederlandse getijdewateren]. Tijdschrift Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap 67: 303-325.</ref>
 {{-hypo-}}