Codex Vaticanus

Uncial 03
Bladzijde uit de Codex Vaticanus met 2 Thessalonicenzen 3:11-18 en Hebreeën 1:1-2:2.
Naam	Vaticanus
Symbool	B
Bijbeltekst	Oude en Nieuwe Testament
Datering	c. 325-350
Taal	Grieks
Huidige locatie	Vaticaanse Bibliotheek
Publicatie	C. Vercellonis, J. Cozza, Bibliorum Sacrorum Graecus Codex Vaticanus, Roma 1868.
Grootte	27 cm bij 27 cm
Teksttype	Alexandrijnse tekst
Categorie	I

De Codex Vaticanus (Vaticaanstad, Biblioteca Apostolica Vaticana; ook Codex B of Codex 03 genoemd;03 is de indeling volgens Gregory-Aland) is een van de oudste nog bestaande Bijbelse handschriften. Het dateert uit de 4e eeuw, en is geschreven met hoofdletters (uncialen) op perkament.

Inhoud

De Codex Vaticanus bevatte oorspronkelijk de gehele Septuagint, behalve de boeken Maccabeeën en het gebed van Manasse. Genesis 1:1 - 46:28a (31 bladen) en Psalm 105:27 - 137:6b (10 bladen) zijn verloren gegaan en door een latere schrijver weer aangevuld. 2 Koningen 2:5-7 en 2:10-13 zijn verloren gegaan door een scheur in een van de bladen. Deze zijn vervangen door een handschrift uit de 16e eeuw. De volgorde van de boeken van het Oude Testament is als volgt: Genesis tot Kronieken zoals gebruikelijk, 1 Esdras, Ezra met Nehemia, Psalmen, Spreuken, Prediker, Hooglied, Job, Wijsheid van Salomo, Wijsheid van Jezus Sirach, Ester, Judit, Tobit, kleine profeten van Hosea tot Maleachi, Jesaja, Jeremia, Baruch, Klaagliederen, brief van Jeremia, Ezechiël en Daniël.

Gedeelte van de Codex Vaticanus, met 1 Ezra 2:1-8

De Codex Vaticanus bevat van het Nieuwe Testament de vier evangeliën, Handelingen van de Apostelen, de algemene zendbrieven (katholieke brieven), de brieven van Paulus en de Brief aan de Hebreeën (tot aan Hebreeën 9:14, καθα[ριει). De Eerste brief van Paulus aan Timoteüs, de Tweede brief van Paulus aan Timoteüs, de Brief van Paulus aan Titus; de Brief van Paulus aan Filemon en de Openbaring van Johannes ontbreken. Deze ontbrekende gedeelten zijn vervangen door een minuskelhandschrift uit de 15e eeuw (no. 1957).

Het Grieks is doorlopend geschreven met een klein, duidelijk schrift, het is in de elfde eeuw door een geleerde nagetrokken. Leestekens komen maar weinig voor. Een latere corrector heeft accenten en ademhalingstekens ingevoegd, maar wel zijn er enkele open plekken (diëresis) gelaten wanneer een woord met een jota of ypsilon begint, bij afkortingen van heilige namen, en het markeren van citaten uit het Oude Testament.

Het manuscript bevat raadselachtige dubbele punten (umlauten) in de marge van het Nieuwe Testament; die lijken plaatsen te markeren waar de tekst onzeker is. Hiervan zijn er 795 aanwezig, en nog 40 twijfelachtige. Over de datering van deze tekens zijn de geleerden het niet eens. Hieronder een link naar zo'n discussie.

Tekstvarianten

Rechters 18:30 geeft de tekst υιος Μανασση (zoon van Manasse ), Alexandrinus heeft υιου Μωυση (zoon van Mose);

Herkomst

Biblioteca Vaticana

Het manuscript wordt sinds mensenheugenis bewaard in de bibliotheek van het Vaticaan, in 1448 gesticht door Paus Nicolaas V. Het handschrift wordt vermeld in de eerste catalogus (1475) en ook in de catalogus van 1481. De geschiedenis en plaats van ontstaan van het handschrift zijn onzeker, Rome, Zuid-Italië en Caesarea zijn geopperd. Er is verondersteld, dat het tevoren eigendom is geweest van Kardinaal Bessarion, omdat de minuskeltekst van de aanvullingen erg lijkt op een van zijn handschriften. Afgaande op Paul Canarts inleiding tot een recent verschenen facsimile-editie, bladzijde 5, herinneren de versierde hoofdletters die in de Middeleeuwen zijn toegevoegd aan de kunst van Constantinopel in de tiende eeuw, maar zijn ze slecht uitgevoerd, wat doet denken dat ze toegevoegd zijn in de elfde of twaalfde eeuw. T.C. Skeat, een paleograaf in dienst van het British Museum, betoogde aanvankelijk dat de Codex Vaticanus een afgekeurde versie was van een van de vijftig Bijbels die de Romeinse Keizer Constantijn de Grote volgens Eusebius van Caesarea liet produceren. De overeenstemming van de tekst met de Papyri en de Koptische vertaling en parallellen met de canon van Athanasius uit 367 suggereren een herkomst uit Egypte of Alexandrië.

Belang

De Codex Vaticanus is een van de belangrijkste Bijbelse handschriften die gebruikt worden in de tekstkritiek en is het meest invloedrijke lid van de Alexandrijnse tekstfamilie. Brooke Foss Westcott en Fenton John Anthony Hort maakten er veel gebruik van voor hun kritische editie van het Nieuwe Testament The New Testament in the Original Greek (1881). Ook voor de thans gebruikte tekst van het Nieuwe Testament, "Novum Testamentum Graece" van Nestle-Aland (27e ed 1998) is de Codex Vaticanus een belangrijke bron.

Zie ook

• Lijst van Griekse uncialen van het Nieuwe Testament
• Bijbelse handschriften
• Tekstkritiek van de Bijbel
• Dit artikel berust op een vertaling van de Engelstalige Wikipedia.

Literatuur

• Janko Sagi, "Problema historiae codicis B", Divus Thomas 1972, 3 - 29
• T.C. Skeat, "The Codex Vaticanus in the 15th Century.", JTS 35 (1984) 454 - 65
• T.C. Skeat, "The Codex Sinaiticus, the Codex Vaticanus and Constantine.", JTS 50 (1999) 583 - 625
• Philip B. Payne, "Fuldensis, Sigla for Variants in Vaticanus and 1 Cor 14.34-5.", NTS 41 (1995) 251 - 262 [Payne ontdekte de eerste umlaut bij zijn studie van dit gedeelte]
• Curt Niccum, "The voice of the MSS on the Silence of the Women: ...", NTS 43 (1997) 242 - 255
• Philip B. Payne en Paul Canart, "The Originality of Text-Critical Symbols in Codex Vaticanus.", Novum Testamentum 42 (2000) 105 - 113
• J. Edward Miller, "Some Observations on the Text-Critical Function of the Umlauts in Vaticanus, with Special Attention to 1 Corinthians 14.34-35.", JSNT 26 (2003) 217-236 [Miller is het op verschillende punten oneens met Payne.]
• Philip B. Payne en Paul Canart, "The Text-Critical Function of the Umlauts in Vaticanus, with Special Attention to 1 Corinthians 14.34-35: A Response to J. Edward Miller.", JSNT 27 (2004) 105-112 [Payne houdt tegenover Miller vol dat de combinatie van een streep plus umlaut een bijzonder betekenis heeft.]

Externe links

• Cod. Vaticanus Images CSNTM
• Codex Vaticanus B/03 Gedetailleerde beschrijving van de Codex Vaticanus met afbeeldingen en een bespreking van de "umlauten".

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Codex Vaticanus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.