Herenleed

Herenleed in het landschap
Man 1: Het is een wezen, mijns inziens. (Aflevering De buitenstaander)
Genre	Treurscherts
Speelduur per afl.	Een half uur
Hoofdrollen	Armando Cherry Duyns Johnny van Doorn
Regie	Krijn ter Braak
Scenario	Armando (als 'Frank Palmer') Cherry Duyns
Camera	Frans Bromet, Jochgem van Dijk, Theo van de Sande of Mat van Hensbergen
Geluid	René van den Berg, Pjotr van Dijk of Hugo de Vries
Montage	Wim Louwrier
Visagie	Peter Nijhuis
Opnamelocatie	De Hoge Veluwe
Productie
Producent	Ria Platvoet of Joes Roelofs
Uitzendingen
Start	18 december 1975
Einde	6 mei 1979
Afleveringen	12 (van de 25)
Seizoenen	3
Netwerk of omroep	VPRO
Portaal    Televisie

Herenleed was een serie gedenkwaardige televisie- en theaterprogramma's geschreven door Armando en Cherry Duyns, gespeeld door Armando, Cherry Duyns en Johnny van Doorn.

Inhoud

De serie, met als ondertitel 'een programma van weemoed en verlangen', liep van 1971 tot 1997. De afleveringen bestonden uit absurdistische samenspraken van twee heren, in het script simpelweg aangeduid als Man 1 (Armando als 'het bescheiden heertje met bril, middenscheiding, hoge schoenen en te krappe jasje') en Man 2 (Cherry Duyns als 'de verwaten heer met bolhoed, sik, opstaande snor, pandjesjas en horlogeketting'). Het duo werd op onnavolgbare wijze aangevuld door Johnny van Doorn, naar wiens personages dertien delen van de serie genoemd zijn.

Herenleed verbeeldde de onderlinge afhankelijkheid van een snoevende dwingeland en zijn bedeesde, welwillende metgezel. 'Twee verwarde heren verwikkeld in een diep gebeuren, zo nu en dan jammerlijk gehinderd door nog een medemens'. Een drama, vermomd als komedie, met de dimensies van een droom, waarin geleden wordt voor ons genoegen, afwisselend kinderlijk en fantastisch, panisch en macaber.

Man 1: Meneer, alles wat mooi is vind ik zo mooi.
Man 2: Alles wat mooi is kán ook heel lelijk zijn.
(De bediende)

Geschiedenis

Aanvankelijk werden de heren gespeeld door Ton Lensink en Eric van Ingen. De AVRO zond drie afleveringen uit, geregisseerd door Hank Onrust, waarna het programma stopte. Berend Boudewijn, die in 1974 een proefaflevering voor de KRO mocht regisseren, kon de schrijvers ervan overtuigen, het duo zelf gestalte te geven. De opname is echter nooit uitgezonden; de KRO wist er niet goed raad mee, en pas dertig jaar later verscheen De koning op dvd. Onder voorwaarde dat Herenleed zou worden voortgezet, trad Cherry Duyns in 1976 in dienst van de VPRO. Die omroep bracht dan ook alle volgende, door Krijn ter Braak geregisseerde, afleveringen op het scherm.

Over een periode van vijf jaar diende het stuifzandgebied Otterlose Zand op de Hoge Veluwe als monumentaal openluchtpodium. Meeslepende, romantische muziek benadrukte de vervreemdende werking van de teksten en de barre leegte van de beelden. Omdat in het landschap de opnamen herhaaldelijk werden verstoord, vonden de registraties vanaf 1983 plaats in de Amsterdamse Kleine Komedie. Een vaste waarde was toen De toneelman, een magiër die met grote allure eigenaardige variéténummers aankondigde. In het kader van het Holland Festival 1985, ging het gezelschap voor het eerst op theatertournee. Drie jaar later stond Herrenleid op de planken in de Schaubühne te Berlijn.

Heren...de opvoering moet! (Ten tonele)

Op 26 januari 1991 overleed Johnny van Doorn. Het verlies werd diep gevoeld. Duyns en Armando hadden in eerste instantie zelfs de overtuiging dat doorgaan zonder hem niet mogelijk was. Toch is dat wel gebeurd; er kwamen nog twee voorstellingen. In 1995 Een ongerieflijk tweetal en in 1997 Een reusachtige wesp van hout. De teksten die zich, als vanzelf, toch weer aandienden, verdienden het om tot uitvoering te komen. Johnny zou het de heren niet kwalijk hebben genomen. Zoals Van Doorn het zelf in zijn rol als Toneelman had vertolkt: "De opvoering moet!"

Man 1: Alles wat geweest is, kwam dat?
Man 2: Dat kwam.
Man 1: En als het kwam, komt het dan niet meer?
Man 2: Nee, het komt niet meer...
(De dameskapper)

Afleveringen en uitzenddata

episode	aflevering	uitzenddatum	opmerkingen
Herenleed in de studio en daarbuiten Gespeeld door Ton Lensink en Eric van Ingen	Herenleed 1	wo 17 nov 1971	Met Ronny Bierman, Onno Molenkamp, Allard van der Scheer en Dick Swidde; productie Fred Oster.
	Herenleed 2	vr 7 apr 1972
	Herenleed 3	za 2 sep 1972
Herenleed in het landschap Gespeeld door Armando, Cherry Duyns en Johnny van Doorn	De koning	niet uitgezonden	Met Truus Dekker en Dick Swidde. motief: Robert Schumann 1838. Kreisleriana, 'Schnell und spielend'.
	De vrouw	do 18 dec 1975	Richard Strauss 1948. Vier letzte Lieder, 'Im Abendrot'.
	De bediende	do 22 jan 1976	Jimmie Lunceford and His Orchestra 1934. Jealous (Decca 788).
	De kabouter	do 4 mrt 1976	Giuseppe Verdi 1847. Macbeth, 'Atto quarto: gran scena del sonnambulismo'.
	Het lijk	do 1 apr 1976	Felix Mendelssohn 1840. Lieder ohne Worte Op. 53, 'Presto agitato'.
	De kermisklant	do 15 apr 1976	Will Glahé und sein Musette-Orchester 1939. Verliebte Melodie (Electrola E.G. 7163).
	De heraut	do 22 apr 1976	Anton Bruckner 1883. 7. Symphonie E-dur, 'Adagio'.
	De dameskapper	zo 23 apr 1978	Arnold Schönberg 1903. Pelléas und Mélisande.
	De buitenstaander	zo 7 mei 1978	Richard Strauss 1896. Also sprach Zarathustra.
	De praalhans	zo 28 mei 1978	Georges Boulanger mit seinem Orchester 1941. Winke, Winke! (Odeon O-31 686).
	De engel	zo 4 feb 1979	Gustav Mahler 1909. 9. Symphonie D-dur, 'Adagio'.
	De vader	zo 4 mrt 1979	Sergei Rachmaninoff 1907. 2. Symphonie e-moll, 'Largo'
	De damesgestalte	zo 6 mei 1979	César Franck 1887. Psyché.
Herenleed op toneel Gespeeld door Armando, Cherry Duyns en Johnny van Doorn	Ten tonele	wo 26 okt 1983	Maurice Winnick and His Orchestra 1936. Stars in My Eyes (Parlophone F 525). Paul Hindemith 1934. Symphonie Mathis der Maler, 'Grablegung'. Charles Gounod 1859. Faust, 'Cinquième acte: intermezzo'.
	Het bloemenveld	wo 23 nov 1983
	De zwanenkwekers	wo 14 dec 1983
	O, waaiend lover	zo 21 okt 1984
	De ijzergieterij	zo 25 nov 1984
	Door en door rein	zo 16 dec 1984
Herenleed in de Stadsschouwburg Gespeeld door Armando, Cherry Duyns en Johnny van Doorn	Groot Herenleed	zo 30 dec 1990
Herenleed zonder Johnny van Doorn Gespeeld door Armando en Cherry Duyns	Een ongerieflijk tweetal	zo 31 dec 1995
	Een reusachtige wesp van hout	zo 1 jun 1997

Dit toneel is míjn. (De ijzergieterij)

Theaterpremières

• Herenleed op reis (Holland Festival). De Kleine Komedie, Amsterdam, za 1 juni 1985.

• Herenleed reist verder. De Kleine Komedie, Amsterdam, za 6 december 1986.

• Herrenleid. Ein Spiel voller Wehmut und Verlangen. Schaubühne, Berlijn, di 11 oktober 1988.

• Groot Herenleed. De Kleine Komedie, Amsterdam, di 2 oktober 1990.

• Een ongerieflijk tweetal. De Kleine Komedie, Amsterdam, di 4 april 1995.

• Een reusachtige wesp van hout. Stadsschouwburg, Haarlem, di 4 februari 1997.

Uitgaven

• Armando en Cherry Duyns 1977. Herenleed. De Bezige Bij, Amsterdam.

• Armando en Cherry Duyns 1985. Wat zegt? Wat doet? Verzameld Herenleed. De Bezige Bij, Amsterdam.

• CD: Cherry Duyns, Armando en Johnny van Doorn. Groot Herenleed. Stedelijk Museum Amsterdam, 5 september 1990. VPRO Festival, Hilversum (Ardinel 09002).

• Armando en Cherry Duyns 1996. Herenleed. Een ongerieflijk tweetal. De Bezige Bij, Amsterdam.

• Armando en Cherry Duyns 1997. Herenleed. Vijfentwintig jaar weemoed en verlangen. De Bezige Bij, Amsterdam (Met bijbehorende videoband).

• 5 DVD set: Compleet Herenleed. Programma's van Weemoed en Verlangen. 2004, Basta Music, Aalsmeer (BASTA 30-9138-2).

Externe links

• Niezink, H. 1977. 'Herenleed'. In Bzzlletin, jrg. 6, nr. 51, pp. 15-16. Te raadplegen op dbnl.org

• Overduin, C. en F. Verhagen 1989. 'Drang naar eenvoud'. In Vooys, jrg. 8, nr. 1, pp. 42-48. Te raadplegen op dbnl.org

• Heymans, J. 1998. 'Een treurspel van hupsakee'. In Bzzlletin, jrg. 28, nr. 259, pp. 3-10 en 68-74. Te raadplegen op dbnl.org (eerste en tweede bedrijf)

• Armando en Cherry Duyns. 'Herenleed'. In De Nieuwe Toneelbibliotheek, nr. 170 (2013). Bevat: De heraut, De buitenstaander en De damesgestalte. Te downloaden op dntb.nl

• Herenleed in het landschap. Twaalf afleveringen beschikbaar bij de VPRO (Geraadpleegd 5 januari 2023)

• De ijzergieterij en Door en door rein op YouTube. (Geraadpleegd 13 februari 2023)