Oldambt (gemeente)

**Oldambt**
Gemeente in Nederland
	(Details) (Details)
Situering
Provincie	Groningen
COROP-gebied	Oost-Groningen
Coördinaten	53° 12′ NB, 7° 5′ OL
Algemeen
Oppervlakte	295,96 km²
- land	226,66 km²
- water	69,3 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	39.421? ; (174 inw./km²)
Bestuurscentrum	Winschoten
Belangrijke verkeersaders	A7 Spoorlijn Groningen - Bad Nieuweschans
Station(s)	Bad Nieuweschans; Scheemda; Winschoten
Politiek
Burgemeester (lijst)	Cora-Yfke Sikkema (GroenLinks)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 22.700 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 145.000
WW-uitkeringen (2014)	49 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	9670-9682, 9684-9694, 9940-9944
Netnummer(s)	0596, 0597, 0598
CBS-code	1895
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.gemeente-oldambt.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Portaal	Nederland

Marktpleinkerk Winschoten en toren 'Ol witte'

Strokartonfabriek De Toekomst in Scheemda

Halte Democratie, Raadszaal gemeente Oldambt aan de Tramhaven in Winschoten

Herinrichting Venne, water terug in de stad Winschoten

Oldambt is een gemeente in de Nederlandse provincie Groningen (streek Oost-Groningen), die op 1 januari 2010 is ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Scheemda, Winschoten en Reiderland. De hoofdplaats van de gemeente is de stad Winschoten. De gemeente had op 1 januari 2024 in totaal 39.421 inwoners (bron: CBS). Oldambt is qua inwonertal de zesde gemeente van de provincie Groningen (na Groningen, Westerkwartier, Midden-Groningen, Het Hogeland en Eemsdelta).

Algemene kenschets

De gemeente Oldambt wordt gekenmerkt door het stedelijke gebied Winschoten-Heiligerlee-Scheemda met ongeveer 25.000 inwoners langs de autosnelweg A7 , het Winschoterdiep, de spoorlijn Groningen - Leer, de dorpenring rondom het Blauwestad-project (met circa 650 woningen in 2022) en de weidse leegte van de polders nabij de kust van de Dollard, ook wel bekend als de Graanrepubliek. Verder heeft de gemeente een grensovergang richting Duitsland nabij Bad Nieuweschans, het oostelijkste punt van Nederland.

De inwoners hebben de beschikking over een ziekenhuis: Ommelander Ziekenhuis Groningen in Scheemda, de uitgebreide winkelvoorzieningen in en rond de binnenstad van Winschoten en een zee aan ruimte, fietspaden, het Oldambtmeer van 800 hectare en het kuurcomplex Thermen Bad Nieuweschans. In de stad Winschoten is onderwijs aanwezig van basisschool, middelbaar onderwijs (tot en met gymnasium), internationaal middelbaar onderwijs en diverse MBO opleidingen. Qua winkelaanbod kent Winschoten na de stad Groningen het grootste aanbod in de provincie, 77.000 m² winkelvloeroppervlak, ruim 40.000 m² in de binnenstad.

De gemeente Oldambt is een van de koplopers in de vergrijzing van de bevolking in Nederland, dit maakt dat de gemeente te maken heeft met een geleidelijke natuurlijke afname van de bevolking (er overlijden meer personen dan er geboren worden). Het woongebied Blauwestad, rond het Oldambtmeer draagt bij aan het aantrekken van nieuwe inwoners van buiten Oldambt en heeft de afgelopen jaren geleidt tot het groeien van de totale bevolking van de gemeente. Op 1 januari 2018 werd de bodem bereikt in het aantal inwoners (38.075), op 1 januari 2021 telt de gemeente 38.292 inwoners, een groei van 83 personen over het jaar 2020. Op 1 januari 2022 is het aantal inwoners verder toegenomen tot 38.521, een groei van 230 inwoners in het jaar 2021. Ook in het 2022 hield de groei aan, er stonden op 1 januari 2023 in totaal 39.033 inwoners geregistreerd, een groei van 512 personen over het jaar 2022. Op 1 december 2023 staat het inwonertal op 39.412 inwoners, een groei van 368 inwoners over de eerste 11 maanden van 2023.

Geschiedenis

In januari 2008 besloten de drie gemeenten onder druk van de provincie Groningen tot de gemeentelijke fusie, mede omdat tussen Scheemda en Winschoten rondom het kunstmatige Oldambtmeer het Blauwestad-project werd aangelegd. Met name de communistische partijen, de NCPN in Reiderland en de VCP in Scheemda, hebben fel geprotesteerd tegen de fusie. In de raadsvergaderingen bleken zij de enige tegenstanders.

De gemeente ligt in de streken Reiderland en het Oldambt, waaraan de gemeentenaam ontleend is. Door middel van een enquête konden de inwoners een naam kiezen, waarbij Winschoten en Reiderland de andere twee opties waren. Op 20 november 2008 kwam Oldambt hierbij als winnende naam uit de bus. Oldambt wordt uitgesproken als: Ol-Dambt.

Economie

De gemeente Oldambt heeft in 2019 ruim 16.000 arbeidsplaatsen en is daarmee de vierde economie in de provincie. Bijzonder is dat in de sectoren zorg en overige dienstverlening Oldambt na de gemeente Groningen de meeste banen heeft. Belangrijke sectoren in de gemeente zijn industrie, handel en landbouw. De belangrijkste bedrijventerreinen in de gemeente zijn te vinden in Scheemda (Eextahaven), Winschoten (De Rensel, Reiderland en Hoogebrug) en Bad Nieuweschans (Het Bolwerk).

Ontwikkeling aantal banen

2015 - 14.996
2016 - 14.528
2017 - 14.818
2018 - 15.053
2019 - 16.002
2020 - 15.680
2021 - 15.840
2022 - 16.254

Bron: www.destaatvangroningen.nl

Belangrijkste werkgevers in de gemeente zijn het Ommelander Ziekenhuis met 1200 medewerkers en Zorggroep Oosterlengte (in heel haar gebied 2000 medewerkers). Qsil Winschoten (250 medewerkers) en Pre Zero (voorheen Virol) met 150 medewerkers zijn grotere commerciële werkgevers.

In 2020 vestigden zich twee belangrijke bedrijven in Winschoten; PerkinElmer, producent van corona-testen en Hyzon motors, producent van elektrisch aangedreven trucks. Op 1 juli 2021 werd bekend dat Google grond heeft gekocht om een datacenter te bouwen in Winschoten.

Bedrijventerreinen

In de gemeente Oldambt zijn de volgende bedrijventerreinen te vinden:

Rensel (winschoten)
Hoogebrug (Winschoten)
Reiderland (Winschoten)
Eextahaven en Eextahaven Zuid (Scheemda)
Het Bolwerk (Bad Nieuweschans)

De komende jaren zal een aantal nieuwe bedrijventerreinen in ontwikkeling komen:

Scheemderhoogte (Scheemda)
Winschoterzijl (Winschoten)

Recreatie en toerisme

De gemeente Oldambt ontwikkelt zich steeds meer als recreatiegemeente, in 2019 werd het record van 100.000 overnachtingen gebroken. De gemeente is gelegen aan het Unesco werelderfgoed Waddenzee. De Dollard is daarvan onderdeel met als fraai te bezoeken attractie de zogenaamde Kiekkaaste een vogelkijkhut midden in de kwelder van de Dollard.

Belangrijke trekpleisters zijn het wellnesscentrum Thermen Bad Nieuweschans met 200.000 gasten per jaar (spa, sauna's en hotel) en het 800 hectare grote Oldambtmeer waar steeds meer watersport plaatsvindt. Rond het meer zijn meerdere jachthavens en er is een vaarroute naar zowel Termunten als Winschoten. De binnenstad van Winschoten vormt ook een belangrijke trekker, er is een groot aanbod aan winkels en horeca en er zijn jaarlijks veel evenementen die ook veel Duitse consumenten aantrekt. Ook het Rosarium in Winschoten aan de rand van het stadspark trekt veel bezoekers. In het park zijn verder een beleefroute en een kinderboerderij te vinden naast vele kilometers voet- en wandelpaden. Bijzonderheid is de Pieter Smitbrug; de langste houten fiets-voetbrug in Europa die Winschoten met Blauwestad en het strand aan het Oldambtmeer verbindt.

In Heiligerlee is de beleefroute in het park De Hoogte en het museum rondom de herdenking van de Slag bij Heiligerlee in trek bij toeristen. In het dorp ligt ook het museum Klokkengieterij. De voormalige strokartonfabriek De Toekomst in Scheemda is een festivallocatie in wording met als belangrijkste festival Grasnapolsky. Andere festivals in de gemeente zijn het festival Hongerige Wolf, straattheaterfestival Waterbei in Winschoten en het promsconcent Pura Vida. In Midwolda is het landgoed rondom de Ennemaborg en de gerestaureerde Oldambtster boerderij Hermans Dijkstra een trekpleister. In Midwolda is ook het noordstrand van het Oldambtmeer te vinden.

In de gemeente zijn diverse hotels, pensions en B&B's te vinden voor overnachtingsmogelijkheden. Ten zuiden van Winschoten liggen in de gemeente Westerwolde recreatieparken waaronder Wedderbergen in Wedde en Park Emslandermeer in Vlagtwedde. Hier ligt ook een van de belangrijkste trekkers van de provincie Groningen: vesting Bourtange.

Door de gemeente lopen belangrijke langeafstandsroutes voor wandelen en fietsen zoals de internationale Dollardroute en de kustroute langs het Unesco Werelderfgoed waddenzee.

De gemeente Oldambt is oprichter van de regionale marketingorganisatie ZO Groningen, een voortzetting van de Stichting Marketing Oldambt.

Borg Ennema in Midwolda
Oude locomotievenloods, nu Graanrepubliek in Bad Nieuweschans
Kerk en toren in Beerta
De Weem van Scheemda
Museum Stoomgemaal aan het Oostereinde (Winschoten)
Buitendijkse vogelkijkhut Kiekkaaste in de Dollard bij Nieuwe Statenzijl

Infrastructuur en verbindingen

De gemeente Oldambt is over de weg verbonden middels de autosnelweg A7, en diverse provinciale wegen richting Delfzijl, Ter Apel en de Pekela's. De gemeente beheert zelf een groot wegennet tussen de 15 kernen.

Via spoor is de lijn tussen Groningen en Bremen voor reizigersvervoer en goederenvervoer belangrijk. De spoorlijn wordt in het kader van het project Wunderline aangepast zodat er sneller gereden kan worden. In de gemeente zijn drie stations; Station Winschoten, Station Scheemda en Station Bad Nieuweschans. Tussen Station Groningen, Station Groningen Europapark, Scheemda en Winschoten rijdt een sneltreinverbinding in de ochtend- en avondspits. In zowel Winschoten als Scheemda is nabij het treinstation een busstation. Bussen van vervoerder Qbuzz verbinden deze kernen met alle omliggende dorpen en steden.

Voor de binnenvaart en recreatievaart is het Winschoterdiep de belangrijkste vaarverbinding. Het kanaal heeft vaarklasse IV voor de binnenvaart. In Scheemda is de Eextahaven gelegen, in Winschoten vormen de Rensel met de Tramhaven en de Industriehaven de belangrijkste havens. In de gemeente liggen verder vaarverbindingen naar de Dollard (Westerwoldse Aa) met een haven in Bad Nieuweschans en zijn er vaarverbindingen tussen Winschoten en het Oldambtmeer en verder naar Termunten en de kust bij de Eems.

Binnen 30 autominuten is Groningen Airport Eelde gelegen, Flughafen Bremen ligt op 130 kilometer afstand van Oldambt. Oldambt kent zelf Vliegveld Oostwold; De Havens van Delfzijl en Eemshaven zijn op korte afstand gelegen. Evenals de containeroverslagcentra in Veendam en Hoogezand.

Cultuur

Monumenten

In de gemeente is er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en oorlogsmonumenten, zie:

Theater

Cultuurhuis De Klinker Winschoten
Filmhuis Winschoten
Jazz Harbour Club Winschoten

Musea

Museum Slag bij Heiligerlee
Klokkengieterijmuseum Heiligerlee
Museum Stoomgemaal Winschoten
Vestingmuseum Bad Nieuweschans
Kinderwagenmuseum Nieuwolda
Museumgemaal De Hoogte Nieuwolda
Museumboerderij Hermans Dijkstra Midwolda

Kunst in de openbare ruimte

In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:

Lijst van beelden in Oldambt

Media

Kranten

In de gemeente verschijnt wekelijks het Streekblad, een huis-aan-huisblad dat wordt uitgegeven door Mediahuis Noord. Het bedrijf is ook uitgever van het Dagblad van het Noorden, het heeft een regionale redactie dat kantoor houdt aan De Venne in Winschoten. Een voorloper van het dagblad was de Winschoter Courant dat later opging in het Groninger Dagblad.

Radio en Televisie

In 1988 werd Radio Winschoten opgericht, in 2004 werd de samenwerking aangegaan met Radio Reiderland. Uit die samenwerking kwam ook een tv-tak voort en werd de samenwerking RTV Blauwestad gedoopt. In 2010 zijn de vroegere Omroep Scheemda en RTV Blauwestad opgegaan in de lokale publieke omroep RTV Logo, dat staat voor Lokale Omroep Gemeente Oldambt. Vanaf 2016 zendt de stichting Logo uit onder de naam RTV GO! op zowel radio als tv (inclusief kabelkrant).

Sinds 1966 kent de stad Winschoten verder het Winschoter Stadsjournaal; een groep actieve filmers, die het wel en wee in en om de stad Winschoten vastleggen met inmiddels ruim 2000 items en ruim 250 filmproducties. Tussen 2004 en 2010 zond het commerciële radiostation 'Radio Oldambt' uit in de regio vanuit Winschoten.

Kernen

De gemeente Oldambt bestaat uit vijftien woonkernen, de stad Winschoten en omliggende dorpen. Scheemda is met circa 5000 inwoners de tweede kern in de gemeente.

Woonplaats (BAG)	Inwoners 2023^[1]
Bad Nieuweschans	1.285
Beerta	2.195
Blauwestad	1.290
Drieborg	460
Finsterwolde	2.405
Heiligerlee	1.465
Midwolda	2.055
Nieuw-Beerta	110
Nieuw-Scheemda	345
Nieuwolda	1.320
Oostwold	1.420
Oudezijl	0 onbekend
Scheemda	5.085
Westerlee	1.520
Winschoten	17.985

Bevolking

Het gebied dat de huidige gemeente Oldambt vormt, heeft tot 1980 een bevolkingsgroei gekend tot ruim 42.000 inwoners. Vanaf 1980 is er sprake van afname van de bevolking, in 2018 was er voor het eerst weer sprake van een groei met 46 inwoners dankzij de bouw van Blauwestad. Ook in 2019 (+80), 2020 (+64) en 2021 (+244) heeft de hernieuwde bevolkingsgroei doorgezet. Per 1 januari 2022 had de gemeente 38.521 inwoners, per 1 januari 2023 zijn er 39.033 inwoners (+512). Hiermee is het bevolkingsaantal van februari van het jaar 2012 geëvenaard.

Het gebied van de voormalige gemeente Reiderland bereikte haar piek al in het jaar 1919, de dorpen hadden toen samen 9.196 inwoners. Voor het voormalige Scheemda en Winschoten lag de piek zoals vermeld rond 1980.

Ontwikkeling bevolkingsaantal

Bevolkingsontwikkeling gemeente tussen 1899 en 2023

Bron: Volkstellingen en CBS, 1909-1990 optelling Reiderland, Scheemda en Winschoten

1899 - 31.240 inwoners***
1919 - 35.049 inwoners***
1930 - 35.780 inwoners***
1947 - 38.812 inwoners***
1956 - 38.262 inwoners***
1960 - 39.160 inwoners***
1974 - 40.048 inwoners**
1980 - 42.025 inwoners**
1985 - 41.476 inwoners**
1990 - 39.951 inwoners**
1995 - 39.773 inwoners**
2000 - 39.848 inwoners**
2005 - 39.601 inwoners**
2010 - 39.486 inwoners
2015 - 38.420 inwoners
2018 - 38.075 inwoners
2019 - 38.129 inwoners
2020 - 38.213 inwoners
2021 - 38.292 inwoners
2022 - 38.521 inwoners
2023 - 39.033 inwoners

sterretjes: totaal van de inwonertallen van de voormalige gemeenten Winschoten, Scheemda en Reiderland (bron: CBS statline en volkstellingen.nl)

Bevolkingssamenstelling

De gemeente Oldambt kent op 1 januari 2022 een bevolkingssamenstelling die als volgt is:

Nederlanders - 33.993 personen (88,3%)
Westerse migratie-achtergrond - 2.828 personen (7,3%)
Niet-westerse migratie-achtergrond - 1.700 personen (4,4%)

Het totaal aantal personen met een migratie-achtergrond ligt op 11,7 procent. Oldambt zit hiermee onder het landelijk gemiddelde (in 2022 kende 25,2% van de Nederlandse bevolking een migratie-achtergrond).^[2]

Politiek

Gemeenteraad

Op 18 november 2009 zijn vervroegde verkiezingen gehouden voor de gemeenteraad van de nieuw gevormde gemeente, die 25 zetels telt. Elf partijen namen deel. Met 42,27 % was de opkomst ook voor deze regio bijzonder laag.

Partij		2009			2014			2018			2022
Partij		aantal	%	zetels	aantal	%	zetels	aantal	%	zetels	aantal	%	zetels
	PvdA	3.155	23,5%	7	2.320	13,4%	4	2.269	14,5%	4	2.144	14,7%	4
	Gemeentebelangen Oldambt	-	-	-	-	-	-	1.615	10,3%	3	1.969	13,5%	4
	PvhN	453	3,4%	1	1700	9,8%	3	1.505	9,7%	3	1.532	10,5%	3
	VCP	1.138	8,5%	2	2.757	16,0%	4	1.843	11,8%	3	1.429	9,8%	3
	VVD	1.605	12,0%	3	1.576	9,1%	2	1.997	12,8%	3	1.415	9,7%	2
	SP	1.350	10,1%	3	3.213	18,6%	5	2.008	12,9%	4	1.342	9,2%	2
	CDA	2.142	16,0%	4	1.966	11,4%	3	1.280	8,2%	2	992	6,8%	2
	PVV	-	-	-	-	-	-	-	-	-	860	5,9%	1
	D66	1.060	7,9%	2	1.372	7,9%	2	972	6,3%	1	817	5,6%	1
	ChristenUnie	676	5,0%	1	910	5,3%	1	967	6,2%	1	729	5,0%	1
	GroenLinks	1.134	8,5%	2	486	2,8%	0	-	-	-	627	4,3%	1
	Oldambt Aktief	395	2,9%	0	905	5,2%	1	658	4,2%	1	496	3,4%	1
	BVNL	-	-	-	-	-	-	-	-	-	160	1,1%	0
	Groep HOP				73	0,4%	0	-	0,4%	0			0
	Nieuwe Communistische Partij-NCPN	310	2,3%	0				-	-	-	-	-	-
Opkomst		13.418	42,3%	25	17.278		25	15.923	50,2%	25	14.591	46,0%	25

Raadsgriffier:

Jelte van der Meer

College van B&W

De coalitie bestaat in de periode 2022-2026 uit PvdA, Gemeentebelangen Oldambt, Partij voor het Noorden en VVD. Zie hieronder het college van burgemeester en wethouders voor de periode 2022-2026.^[3]

Naam	Functie	Partij	Portefeuille
Cora-Yfke Sikkema	Burgemeester	GroenLinks	Openbare Orde en Veiligheid Schade-afhandeling en ondergrond Opvang vluchtelingen in crisissituaties Handhaving Juridische Zaken Personeel en organisatie (Nijambt) Communicatie Bestuurlijke samenwerking Gebiedsgericht Werken Coördinatie Internationalisering Coördinatie NPG Coördinatie Regiodeal
Gert Engelkens	Wethouder	PvdA	Bouwen en Wonen Ruimtelijke Ordening Omgevingsvisie en Omgevingswet Versterking Leefbaarheid Ontwikkeling Blauwestad WMO Welzijn en Zorg Armoedebeleid en Schuldhulpverlening LHBTI -en Diversiteitsbeleid 1e loco Gebiedswethouder voor Nieuwolda Nieuw-Scheemda/'t Waar Scheemda
Ger Klein	Wethouder	Gemeentebelangen Oldambt	Financiën en belastingen Lokale democratie en participatie Monumentenbeleid en karakteristieke panden Cultureel Erfgoed Verkeer en Publiek Vervoer Dierenwelzijn Arbeidsmarktbeleid Participatiewet Afeer Statushouders (huisvesting en inburgering) Zoutwinning 2e loco Gebiedswethouder voor Winschoten Heiligerlee Westerlee
Jurrie Nieboer	Wethouder	Partij voor het Noorden	Beheer, realisatie en buitendienst Jeugdzorg Integraal jeugdbeleid/jongeren Afvalbeleid Bibliotheken Kunst, cultuur en evenementen Onderwijs Water Duurzaamheid/Energie en Milieu 3e loco Gebiedswethouder voor Beerta Bad Nieuweschans Drieborg Ganzedijk/Hongerige Wolf Nieuw Beerta
Erich Wünker	Wethouder	VVD	Economische Zaken en Ondernemersloket Grondexploitaties en revitalisering industrieterreinen Vastgoed en Accommodatiebeleid Onderwijshuisvesting en sportaccommodaties Gezondheid(szorg) en sport Internationalisering Toerisme en recreatie Digitalisering, automatisering en data-analyse Dienstverlening Personeel en organisatie 4e loco Gebiedswethouder voor Blauwestad Finsterwolde Midwolda Oostwold

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Eemsdelta Eemsdelta
		Landkreis Leer (D)
Midden-Groningen Midden-Groningen		Bunde

Pekela Pekela	Westerwolde Westerwolde

Geschiedenis

Geboren in Oldambt

Wiebbe Hayes (Winschoten, 1608) Koloniaal soldaat
Hendrikus Octavius Wichers (Winschoten, 1831) minister van oorlog
Aeilko Zijlker (Nieuw Beerta 1840) grondlegger van Shell
Marcus Slingenberg (Beerta, 1881) minister van sociale zaken
Jan Terpstra (Scheemda, 1888 minister van onderwijs
Dirk Stikker (Winschoten, 1897) minister van buitenlandse zaken
Jaap Meijer (Winschoten, 1912) dichter (Saul van Messel) en vader van Ischa Meijer
Max Dendermonde (Winschoten, 1919) Nederlands schrijver
Klaas Nuninga (Winschoten, 1940) Nederlands profvoetballer
Koos van Dijk (Winschoten, 1945) manager van Herman Brood
Wim Zomer (Finsterwolde, 1945) Nederlands acteur
Wietse Veenstra (Scheemda, 1946) Nederlands profvoetballer
Henk Kok (Midwolda, 1946) Sportverslaggever NOS en RTV Noord
Arie Haan (Finsterwolde, 1948) Nederlands profvoetballer en trainer
Gijs Wanders (Winschoten, 1950) Nederlands journalist en voormalig NOS journaal presentator
Jurrie Koolhof (Beerta, 1960) Nederlands profvoetballer en trainer
Marcel Hensema (Winschoten, 1970) Nederlands acteur en regisseur
Dick Lukkien (Winschoten, 1972) Nederlands profvoetballer en trainer
Rob Wijnberg (Winschoten, 1985) Nederlands journalist en hoofdredacteur
Hans Hateboer (Beerta, 1994) Nederlands profvoetballer

Trivia

In de gemeente Oldambt ligt het oostelijkste punt van Nederland, de grensovergang bij Bad Nieuweschans.

Externe bronnen

Anton Tiktak, Wiede leegte mit daipte, 2009 (videofilm, verspreid onder de inwoners als bijlage bij het boek Moi!)

Literatuur

Cees Stolk, Moi! Welkom in Oldambt, Bedum 2009 (uitgegeven ter gelegenheid van de oprichting van de nieuwe gemeente)
Harm van der Veen (red.), Het Oldambt. Mensen en landschap door de eeuwen heen, 10 delen, Bedum 1999-2002
Frank Westerman, De graanrepubliek, 1999, 26e druk 2009 (met een nieuw slothoofdstuk: 'De Blauwe Revolutie'), 35e jubileumeditie 2023 (met nieuwe epiloog). Ook vertaald in het Duits (Das Getreideparadies, Berlijn 2009) en het Gronings (Groanrepubliek, Amsterdam 2024)

Referenties