Constantin I lo Grand

Escultura representant l'emperaire Constantin I^èr (sègle IV).

Constantin I^èr lo Grand, nascut Flauius Valerius Aurelius Constantinus, (Naissus, 27 de febrièr de 272 - vèrs Nicomèdia, 22 de mai de 337) foguèt lo 34^en emperaire roman de sa proclamacion per lei legions de Bretanha en 306 fins a sa mòrt.

De 306 a 324, contrarotlèt solament una partida de l'Empèri e deguèt luchar còntra divèrsei generaus rivaus per l'unificar sota sa direccion. Foguèt lo premier emperaire roman convertit au crestianisme e adoptèt en 313 un edicte de tolerància religiosa per acabar lei persecucions còntra lei crestians. Ajudèt tanben lo desvolopament de la Glèisa e es vengut un Sant de la Glèisa Ortodòxa. Ordonèt tanben una reforma prefonda de l'organizacion politica, economica e militara de l'Empèri Roman que sei mesuras pus importantas foguèron l'installacion de la capitala imperiala a Constantinòple e l'adopcion d'una moneda d'aur novèla dicha solidus.

La question de sa succession entraïnèt una guèrra civila entre sei tres fius Constantin II, Constant I^èr e Constanci II. Fin finala, lo darrier capitèt d'aprofichar la mòrt de sei dos fraires per unificar tornarmai l'Empèri en 350 e contuniar la politica de son paire.

La question dei fònts istoricas sus l'emperaire Constantin I^èr

Constantin I^èr lo Grand foguèt un dei sobeirans pus importants de son epòca e la documentacion a prepaus de son rèine es donc fòrça importanta. En revènge, sa politica recebiguèt un acuèlh que foguèt pas totjorn positiu e son accion creèt divèrsei controvèrsias. Ansin, Constantin encoratgèt durant son rèine un esfòrç intens de propaganda e la màger part dei testimoniatges son donc totalament orientats en sa favor. De mai, uneis autors crestians assaièron tanben de magnificar la vida de l'emperaire e critiquèt sei predecessors o sei rivaus de la Tetrarquia. Pasmens, se fau notar que, segon l'escòla crestiana de l'autor, certanei detalhs de la vida de Constantin — un partisan de l'arianisme, es a dire un eretic per lei crestianismes catolic o ortodòx — i son mai o mens esconduts o modificats. Leis istorians contemporanèus se pausan donc regularament de questions sus la pertinéncia dei fònts disponiblas.

La familha e la jovença de Constantin I^èr

A sa naissença dins la vila de Naissus, Constantin èra dich Flavius Valerius Constantinus. Son paire èra dich Flavius Constantius e sa maire Elena. Flavius Constantius èra un oficièr roman de la garda de l'emperaire Aurelian. Sei servicis li permetèron de venir governador de Dalmàcia durant lo rèine de l'emperaire Dioclecian en 284 o 285. Elena èra originària d'una classa sociala bassa e es pas segur que sigue la frema oficiala de Flavius o solament una concubina. En 288 o 289, foguèt abandonada e Flavius Constantius esposèt la filha adoptiva de Maximian qu'èra lo Cesar de Dioclecian. D'efèct, a l'epòca, l'emperaire devesiguèt l'empèri en doas partidas e nomèt un co-emperaire ambé lo títol de Cesar per l'ajudar dins la direccion de l'Empèri.

Maximian s'installèt dins lo nòrd d'Itàlia a Mediolanum o dins lei regions pròchas de la frontiera germanica a Augusta Treverorum. Flavius Constantinus faguèt partida de sa garda personala. En 293, quand Diocletian devesiguèt tornarmai l'Empèri entre dos emperaires e dos co-emperaires, Constantius venguèt Cesar de Gàllia. Aqueu sistèma foguèt dich Tetrarquia e deviá permetre de melhorar lei defensas de l'Empèri e defugir lei guèrras civilas de succession.

Durant aqueu periòde, Constantin recebiguèt una educacion a la Cort de Diocletian a Nicomèdia pertorcant la literatura latina e grèga e la filosofia. Sa preséncia a Nicomèdia èra, per Diocletian, un mejan per s'assegurar de la fidelitat de Flavius Constantius. Pasmens, s'ocupèt de donar una educacion bòna a Constantin e li fisèt rapidament de missions militaras importantas.

Lei premiereis annadas de sa carriera militara e politica

Constantin acomencèt sa carriera militara dins lei fòrças de Diocletian e de Galerius en Siria, dins la region de Danubi e en Mesopotamia. Demostrèt rapidement de talents importants e venguèt una personalitat famosa de la Cort de Nicomèdia. Pasmens, en 305, la malautiá de Diocletian entraïnèt la revirada e la casuda de son sistèma de Tetrarquia. D'efèct, Diocletian aviá decidit que lo mandat dei dos emperaires será de vingt ans. A la fin d'aqueu periòde, lei dos Cesars venián emperaires (August) e dos Cesars novèus èran nomats per leis emperaires ancians. En 305, lei dos Cesars novèus foguèron de pròches de Galerus. Lei fius de Flavius Constantinus, Constantin, e de Maximian, Maxence, foguèron laissats de caire. Aqueu reglament neguèt l'importància de la transmission ereditari dei cargas e leis ambicions dei dos excluchs van entraïnar una guèrra civila novèla a partir de 306.

D'efèct, entre 305 e 306, Constantin ajudèt son paire dins una campanha dins lo nòrd deis illas britanicas. Lo 25 de julhèt de 306, son paire moriguèt a Eboracum. Pasmens, avans sa mòrt, donèt son sostèn a l'idèa de nomar Constantin coma August. Sei tropas aclamèron aquela chausida e Constantin foguèt proclamat August. Gàllia e Bretanha reconoguèron la nominacion. Constantin mandèt donc un messatge au segond August, Galerius, revendicant lei títols de son paire. Après una gròssa colèra, Galerius acceptèt de nomar Constantin coma Cesar per defugir una guèrra. En plaça, lo títol d'August foguèt donat au Cesar Sever II. Coma aquò èra un biais per legitimar una nominacion normalament ilegala, Constantin acceptèt e venguèt oficialament Cesar.

La conquista dau poder

L'esclatament de la Tetrarquia

Retrach de Constantin sus una pèça de moneda au començament de son rèine.

Après leis eveniments de 306, una segonda crisi se debanèt quauquei mes après la proclamacion de Constantin coma Cesar. Va causar l'esclatament de la Tetrarquia entre sept emperaires diferents e entraïnar una tièra de guèrras civilas.

Foguèt causada per lo maucontentament de la populacion romana fàcia a l'impòst de capitacion. Una revòuta aguèt luòc e Maxence foguèt proclamat princeps per lei pretorians e leis abitants de la capitala. Son paire venguèt rapidament sostenir son fiu e reprenguèt son títol d'August. En 307, capitèron de vencre una ofensiva de Sever II que foguèt tuat. La crisi e la division de l'Empèri èra alora tant important que Galerius assaièt de reünir toei leis emperaires per negociar un partiment novèu dau poder. Diocletian acceptèt de presidir la reünion que s'acabèt per una revirada :

• Diocletian refusèt de tornar venir emperaire e obliguèt Maximian d'abdicar un segond còp.
• La Tetrarquia es reformada ambé Galeri coma August d'Orient, Constantin August d'Occident e Maximin Daïa e Licinius coma Cesar.
• Maximian e Maxence foguèron dichs usurpators mai gardèron lo contraròtle de sei posicions.
• en Africa, Domitius Alexander se proclamèt tanben emperaire.

L'Empèri Roman èra donc devesit entre sept emperaires diferents mai o mens aliats entre elei. Divèrsei guèrras van alora rapidament començar entre lei pretendents. En 310, Maximian foguèt blocat dins Marselha per Constantin e se deguèt finalament se suicidir. En 311, Domitius Alexander foguèt vencut e assassinat per Maxence. La mema annada, Galerius moriguèt de malautiá. Puei, lo 28 d'octòbre de 312, Maxence foguèt eliminat per Constantin a l'eissida de la batalha dau pònt Milvius. Enfin, en 313, la batalha d'Andrinòple permetèt a Licinius d'eliminar Maximin Daïa.

Aital, en 313, l'Empèri èra tornarmai devesit en doas partidas e aquela division va durar, maugrat un conflicte dins lei Balcans en 316, fins a 324.

Lei dos empèris e la victòria finala de Constantin

La division de l'Empèri foguèt un periòde tendut en causa de l'ambicion de sei caps e de l'ostilitat entre elei. Un premier conflicte en 316 s'acabèt per un succès limitat de Constantin dins lei Balcans. Un segond en 324 va s'acabar per la victòria totala de Constantin e l'execucion de son rivau.

Lei relacions entre lei doas partidas de l'Empèri foguèron de còps bònas. Per exemple, l'edicte de tolerància religiosa de 313 foguèt adoptat per lei dos emperaires e un maridatge politic entre Licinius e la mieja sòrre de Constantin deviá assegurar de relacions pacificas. Pasmens, lei relacions venguèron fòrça marridas a partir deis annadas 320. En 324, Constantin aprofichèt una malautiá de son rivau e un incident frontalier per acomençar una guèrra novèla. Foguèt venceire a Andrinòple puei a Crisòpolis. Licinius acceptèt de capitular e foguèt executat quauquei mes après sa desfacha. Son fiu conoguèt un sòrt similar. Aquò permetèt d'unificar l'Empèri sota la direccion d'un cap unic per lo premier còp dempuei quaranta ans. D'ara endavant, lei Cesars foguèron lei fius o eiretiers supausats de Constantin I^èr :

• sei fius Crispus (executat en 326 per de rasons mau conegudas) e Constantin II en 317.
• sei dos autres fius Constanç II en 324 e Constanci en 333.
• sei nebots Flavius Dalmatius e Flavius Hannibalianus en 335.

Lei reformas de l'estructura intèrna de l'Empèri

L'adopcion de Constantinòple coma capitala novèla

Pèças de moneda batudas per celebrar l'adopcion de Constantinòple coma capitala.

Dempuei la fondacion de la Tetrarquia, Roma èra solament la capitala teorica de l'Empèri Roman. Per exemple, Diocletian i venguèt solament dos còps durant son rèine. Dins lei fachs, lei residéncias imperialas deis August e dei Cesar èran situadas dins lei regions frontalieras menaçadas d'invasions. Constantin decidiguèt de crear una novèla capitala permanenta a Constantinòple dins un endrech pròche dei frontieras orientalas sovent menaçadas per lei Gòts o lei Pèrs e tanben situat sus una posicion defensiva poderosa au contrari de Roma. Aquò foguèt decidit a partir de 324 e de trabalhs importants se debanèron dins la vila. Foguèt organizada sus lo modèl de Roma, per venir una « Roma Novèla », amb una division entre sept còlas, quatorze regions urbanas, un Capitòl, un forum e un Senat. En revènge, lo nombre de temples pagans i foguèt limitat au profiech dei monuments crestians. Tre lo rèine de Constantin, lo succès de la ciutat foguèt important e sa populacion agantèt 100 000 abitants.

Lei reformas de l'administracion centrala

Après sa presa dau poder e la fondacion de Constantinòple, Constantin I^èr reformèt l'estructura de l'administracion centrala de l'Empèri qu'èra encara quasi similara a aquela creada per August a la fin dau sègle I avC. Lo nombre de foncionaris foguèt tanben aumentat e divèrsei cargas foguèron suprimidas o modificadas :

• lo conseu de l'emperaire foguèt remplaçat per un consistòri sacrat.
• lo Mèstre deis oficis foguèt cargat de dirigir le personau administratiu, lei fabricas d'armas e lei centres de formacion de la garda.
• lo Mèstre dei milicias foguèt cargat de comandar l'infantariá e la cavalariá.
• lo Còmte dei largetats sacradas foguèt cargat de la direccion de l'administracion fiscala.
• lo Còmte de la fortuna privada foguèt cargat de la gestion dei revenguts privats de l'emperaire.

D'autra part, Constantin assaièt de restaurar lo prestigi dau Senat. A partir de 312 en Occident puei de 324 dins tot l'Empèri, senator foguèt tornarmai lo reng pus autor dei servitors de l'Estat. Leis efectius dei senators foguèron tanben reorganizats e aumentar per emplir lei Senats de Roma e de Constantinòple. Pasmens, en fòra d'una partida de son prestigi ancian, lo Senat recuperèt ges de poder e poguèt solament discutir de projèctes de lèi d'interés locau.

L'òbra legislativa en favor dei crestians

La conversion au crestianisme de Constantin I^èr entraïnèt una modificacion de lèis romanas desfavorablas ai crestians o tròp contràrias ai mors de la religion novèla. Dins lei fachs, aquelei lèis entraïnèron una reduccion dei drechs de la frema, un renfòrçament de la familha e dau maridatge sus lo modèl crestian, un començament de condamnacion dei mors romanas fòrças liberalas e una reconoissança dau poder temporau de la Glèisa. Lei principalei lèis d'aquela politica foguèron :

• l'abolicion dei lèis d'August sus lo celibat qu'èran desfavorablas ai crestians.
• un ensems de mesuras per melhorar lei condicions de vida dins lei presons.
• la penalizacion dei naissenças non legitimas.
• la limitacion dau drech de divòrci.
• un ensems de lèis per luchar còntra lei relacions adultras.
• la defensa de separar una familha d'esclaus dins lo corrent d'una venda.
• un ensems de mesuras còntra la prostitucion.
• la defensa de relacions sexualas entre una frema e seis esclaus.
• l'instauracion dau dimenge coma jorn de repaus oficiau.
• l'autorizacion de liberar d'esclaus per declaracion dins una glèisa.
• l'autorizacion per la Glèisa de recebre de dons e de legs.
• la possibilitat de chausir entre un tribunau civiu e una mediacion de l'evesque.

La reforma de la moneda

Solidus d'aur de Constantin.

Constantin creèt una moneda d'aur novèla, dicha solidus, que conoguèt una estabilitat importanta gràcias ai quantitats d'aur confiscadas dins lei temples pagans. Aqueu sistèma foguèt utilizat fins a l'Edat Mejana. En revènge, la desvoloracion dei monedas d'argent e de bronze entraïnèt una inflacion gròssa e un apauriment important dei classas pus modèstas de la populacion.

La politica religiosa de Constantin

La conversion de l'emperaire au crestianisme

Representacion dau pantais de Constantin avans la batalha dau pònt Milvius (sègle IX).

La question de la converson de l'emperaire Constantin I^èr au crestianisme es encara un subjècte de debat entre leis istorians contemporanèus. Son paire èra un pagan monoteïsta fidèu dau culte dau Sol Invictus fòrça popular dins l'armada romana. Seriá jamai vengut Cesar sota Diocletian s'èra estat crestian. En revènge, l'ipotèsi d'una conversion tardiva es possibla car Flavius Constantinus demorèt fòrça prudent durant la Persecucion Granda e limitèt la repression en Gàllia.

Regardant Constantin, l'ipotèsi pus frequenta situa sa conversion vèrs 312. D'efèct, la tradicion crestiana conta que la Crotz seriá aparegut a Constantin dins lo cèu e dins un pantais avans la batalha dau pònt Milvius. Lo jorn de la batalha, Constantin ordonèt a sei soudats de pintar sus lo bloquier un simbòl compausat deis inicialas grègas de Jèsus Crist. L'adopcion de l'edicte de tolerància religiós en 313 seriá una consequéncia d'aquela conversion.

L'edicte de Milan

L'edicte de Milan o edicte de Constantin foguèt adoptat per leis emperaires Constantin I^èr e Licinius en abriu de 313. Èra un edicte de tolerància religiosa qu'èra la proclamacion oficiala d'una decision oficiala de Galerius en 311. En particular, lei crestians èran d'ara endavant liure d'exercir lor religion. Pasmens, l'edicte regardèt pas solament lei crestians car d'autrei religions, coma lo maniqueïsme, èran tanben persecutadas au sègle IV per leis autoritats imperialas.

Lo manten de l'unitat de la Glèisa

Après sa conversion e la proclamacion de l'edicte de Milan, Constantin s'ocupèt de protegir e de gardar l'unitat de la Glèisa menaçada per sei tendàncias diferentas. Aquò permetèt a l'emperaire de gardar lo sostèn d'una Glèisa poderosa e de'n faire pauc a pauc un organ de l'Estat.

D'efèct, au sègle IV, la Glèisa crestiana èra devesida entre unei corrents mai o mens opausats entre elei. Per resòuvre aquelei problemas, Constantin reüniguèt divèrseis assembladas religiosas per tractar dei questions principalas :

• la querèla entre lei dos evesques de Cartage, Cecilianus e Donatus, acomençada en entre 307 e 312. Après quauqueis afrontaments murtriers per lo contraròtle dei glèisas de la region, Constantin ordonèt lo mantenement dau statu quo en 321 amb un edicte de tolerància e una condamnacion de principi dei partisans de Donatus.
• la querèla teologica a prepaus de l'arianisme èra una question pus grèva. D'efèct, aquela concepcion dau crestianisme èra fòrça populara, especialament dins lei regions barbaras crestianizadas, mai la màger part de la ierarquia crestiana la considerava coma una eresia. Constantin, qu'èra arian, convoquèt un concili a Nicèa per unificar la posicion oficiala de la Glèisa. Lo concili foguèt una revirada relativa e marquèt la division entre ortodòxs e arians. Pasmens, maugrat leis desacòrds, aqueu procès de discussion empachèt una division totala de la Glèisa e lei discussions van contuniar entre lei doas tendàncias.

Lei limits de la crestianizacion de l'emperaire e de l'Empèri sota Constantin

En fòra de sei concepcions crestianas mai o mens ereticas, Constantin I^èr èra pas desirós de favorizar la creacion d'una Glèisa independenta de son autoritat. Ansin, va desvolopar divèrsei mejans per ne'n gardar lo contraròtle. D'autra part, coma la populacion crestiana representava solament una minoritat de la populacion de l'Empèri, deguèt contuniar de respectar lei cultes ancians, la tradicion romana e leis obligacions ancianas liadas a la carga imperiala.

Lei relacions entre l'emperaire e la Glèisa foguèron donc formadas segon un modèl teocratic. Lei poders politic e religiós i èran separadas en teoria mai tenguts per una persona unica considerada coma designada per Dieu. Gràcias a aqueu sostèn divin, aquela persona èra donc legitima per participar ai debats teologics e dirigir la Glèisa. S'aquela tutèla foguèt combatuda per leis evesques, èra una realitat desmostrada per la capacitat de l'emperaire de convocar de concilis segon sei besonhs.

En fòra d'aquelei limits impausats per la volontat de Constantin de crear pas de poder capable de rivalizar ambé l'emperaire, la crestianizacion de l'Empèri foguèt tanben limitada per la feblessa numerica dei crestians que representavan solament 4-5% de la populacion totala. Aital, Constantin I^èr contunièt de respectar lei rites imperiaus ancians. Per exemple, l'emperaire èra totjorn lo Pontifex Maximus de la religion romana e après sa mòrt, lo Senat ordonèt sa divinacion marcant lo mantenement d'una partida dau culte imperiau.

La politica estrangiera de Constantin e la reorganizacion dei fòrças armadas

Lei guèrras de Constantin

Coma sei predecessors de la Tetrarquia, Constantin contunièt de susvelhar lei frontieras de l'Empèri e acomencèt unei guèrras per lei defendre e assegurar l'estabilitat dau territòri imperiau.

Tres fronts principaus existiguèron durant son rèine :

• la frontiera entre Gàllia e Germania veguèt tres guèrras còntra lei Francs e leis Alamans en 306, 309 e 313. Puei, après 324, d'autrei conflictes aguèron luòc dins la zona totjorn còntra lei Francs e leis Alamans. Certanei regions germanicas foguèron provisoriament ocupadas per lei Romans mai la frontiera demorèt establa.
• la region de Danubi veguèt una tièra de guèrras que son mau conegudas. En 322, lei Sarmates foguèron desfachs a Campona. Puei, foguèt lo torn dei Gòts d'èstre desfachs en 324 e en 332. Dins aqueu sector, la frontiera demorèt pron establa mai lei Romans conquistèron quauquei territòris vèrs lo nòrd per renfòrçar sei defensas.
• la frontiera entre l'Empèri e Pèrsia conoguèt una guèrra a prepaus d'Armenia a partir de 333 e Constantin moriguèt en 337 durant la preparacion d'una ofensiva còntra aqueu país.

Ansin, sota lo rèine de Constantin I^èr, l'Empèri Roman capitèt de replegar leis ofensivas enemics. Dins aquò, coma sei predecessors, l'emperaire estimèt pas possible de tenir fòrça territòris suplementaris.

La reorganizacion de l'armada

Lo pensament de Constantin I^èr de defendre e protegir l'Empèri còntra seis enemics exteriors entraïnèt l'adopcion d'una reforma de l'estrategia militara generala que va permetre de renfòrçar l'autoritat imperiala mai afeblir l'armada dins leis annadas seguentas.

D'efèct, Constantin contunièt la practica inventada durant la Tetrarquia d'installar de pòbles barbars ai frontieras per renfòrçar sei defensas en cambi d'un sostèn financier e materiau. Per enquadrar aqueleis unitats novèlas, deguèt tanben crear un còrs novèu d'oficièrs especializats. Ansin, leis autoritats dei zonas frontalieras foguèron descargadas de sei competèncias militaras au profiech d'aqueu còrs. Lo comandament de l'armada foguèt tanben devesit entre lo cap de la garda pretoriana, lei dos caps d'estat-major de l'infantariá e de la cavalariá e dei caps militars regionaus. Aquela organizacion permetèt de renfòrçar lo poder de l'emperaire e de demenir lo risc de còp d'estat mai entraïnèt en paralèl una dissolucion dei poders de comandament militar e dei capacitats de faciar una ofensiva importanta. De mai, durant lei rèines seguents, de barbars, pas necessariament desirós de combatre d'aliats ancians situats en fòra de l'Empèri Roman, van accedir ai cargas pus autas de l'armada romana.

La mòrt e la succession de Constantin

Constantin I^èr moriguèt en 337 dins la region de Nicomèdia durant la preparacion d'una ofensiva còntra lei Pèrs. Foguèt batejat avans de morir puei enterrat dins la Glèisa dei Sants Apòstols a Constantinòple. Pasmens, a sa mòrt, sa succession èra pas organizada e sei tres enfants se proclamèron August, executèron la màger part de la familha imperiala e realizèron lo partiment de l'Empèri en tres partidas. Puei, Constantin II e Constanci I^èr acomencèron una guèrra entre elei e lo premier foguèt tuat en 340 avC. Après aqueu succès, Constanci I^èr prenguèt lo contraròtle dei províncias de son fraire mai foguèt assassinat en 350. Ansin, Constanç II poguèt unificar tornarmai l'Empèri e adoptar una politica similara a aquela de son paire.

Bibliografia

•  {{{títol}}}. Point-Seuil. 
•  {{{títol}}}. SEDES. 
•  {{{títol}}}. Presses Universitaires du Mirail. 
•  {{{títol}}}. France-Empire. 
•  {{{títol}}}. Ellipses. 
•  {{{títol}}}. Tallandier. 

Los emperaires romans
Antonins
Precedit per : Constanci I	Constantin I lo Grand (306 - 337)	Seguit de : Constantin II - Constant I - Constanci II
Seria Roma antica