Pesticida

Tractament al pulverizador manual, dins las annadas 1970 (font EPA, Environmental Protection Agency).

Un pesticida es une substéncia utilizada per lutar contra d'organismes considerats coma noisibles. Es un tèrme generic que conten los insecticidas, los fongicidas, los erbicidas, los parasiticidas. S'atacan respectivament als insèctes destrucis, als fungis, a las « malas èrbas » e als vèrmes parasits.

Lo tèrme pesticida comprend de substéncias « fitosanitàrias » o « fitofarmaceuticas » utilizadas en agricultura, silvicultura e orticultura, mas tanben los produchs zoosanitaris, los produchs de tractaments conservators de la fusta, e fòrça pesticidas d'usatge domestic: shampó antipesolhs, bolas antimitas, polvera antiformigas, bombas insecticidas contra las moscas, mitas o moissals, colars antinièras, difusors interiors de pesticidas, etc.

Dins un sens mai larg, tanben aqueste de la reglamentcion europèa, çò que pòt èsser regulators de creissença, o de substéncia que respondon a de problèmas d'igièna publica (per exemple las babaròtas d'ostal), de santat publica (los insèctes parasitas pesolhs, nièras o vectors de malautiás coma lo paludisme e las bacterias patogènas de l'aiga destrusidas per la cloracion), de santat veterinària, o al subjècte de las superfícias non agricòlas (carrièras, aeropòrts, vias ferradas, rets electrics, etc.).

Selon l'Institut de Vigiléncia Sanitària, segon los analisis fachas en 2006-2007 per 3 100 personas dins l'encastre del programa nacional nutricion santat (PNNS), lo sang d'un Francés en mejanan conten gaireben sempre de pesticidas organofosforats e tres còp mai unes pesticidas (piretrinoïdas, paradiclorobenzèna) qu'aqueste dels Americans o dels Alemands, alara que lor taus sanguin de metal pesucs  de pesticidas organoclorats es comparable a las concentracions observadas a l’estrangièr.

De pesticidas son susceptibles de conténer de perturbators endocrinians e son sopçonats d'èsser responsables d'un aument dels cas d'infertilitat.

Etimologia

Lo mot « pesticida » ven de l'anglés, sul modèl de fòrça mots s'acabant pel sufixe -cida (del verb latin caedo, caedes, caedere, caedi, caedum : « tuar »), e sus la basa del mot anglés pest (animal, insècte o planta noisibla), que ven del latin pestis que significa « malautiá contagiosa, epidèmia, pèsta ».

Istoric

La luta quimica existís dempuèi de milenaris: l'usatge del sofre ven de la Grècia antica (1 000 ans AbC) e l'arsenic es recomandat per Plini lo Vièlh, naturalista roman, coma insecticide. De plantas conegudas per lors proprietats toxicas èran utilizadas coma pesticidas (per exemple los aconits, a l'Edat Mejana, contra los rosegaires). De tractats sus aquestas plantas foguèron redigits (Modèl:Ex tractat dels peisons de Maimonides en 1135). Los produchs arsenicals o a basa de plomb (Arseniat de plomb) essent utilizats al sègle XVI en China e en Euròpa.

Las proprietats insecticidas del tabat èran conegudas a partit de 1690. En Índia, los jardinièrs utilizavan las raiças de Derris e Lonchocarpus (rotenona) coae insecticida. Lor usatge s'espandiguèt en Euròpa vèrs 1900.

En 1807 Isaac-Bénédict Prévost promòu l'usatge del sulfat de coire dins lo tractament de la caria del blat. Pauc seguit en França, foguèron lèu adoptat Soïssa, en Granda Bretanha e als Païses Basses.

La quimia minerala se desvolopèt al sègle XIX, donant fòrça pesticidas minerals a basa de sals de coire (encora plan utilizat en agricultura biologica). Los fongicidas a base de sulfat de coire s'espandisson (mescla de sulfat de coire e de calç) per lutar contra las invasions fongicas de la vinha e de la trufa, mas pas se rèste polluent suls sòls (coire non degradable).

De sals de mercuri son utilizats a partir del començament del sègle XX pel tractament de las semenadas. A causa de la toxicitat del mercuri, son interdits dins los païses de l'OCDE dempuèi 1991 e a partir de 1982 per unes païses d'Euròpa de l'Oèst. Lor usatge contunha dins d'autres païses.

Espandeire adaptat a las vinhas.

L'èra dels pesticidas de sintèsi comença dins las annadas 1930, amb lo desvolopament de la quimia organica de sintèsi e de la recerca sus las armas quimicas pendent la Primièra Guèrra mondiala.

En 1874, Zeidler sintetiza lo DDT (diclorodifeniltricloroetan), que Muller en 1939 establís las proprietats insecticidas. Lo DDT es comercializat a partir de 1943 e fa la dralha a la familha dels organoclorats. Lo DDT dominèt lo mercat dels insecticidas fins al començament da las annadas 1970 ont foguèt interdit en UE, per exemple.

En 1944, l'erbicida Acid 2,4-D, copiat sus una ormona de creissença de las plantas e encara fòrça utilizat fins ara, es sintetizat.

Aficha publicitària americana difusada pendent la Segonda Guèrra mondiala per l' Office for Emergency Management intitulée « Tiratz per tuar; Aparatz vòstre jardin de la victòria ». (Office of War Information. Domestic Operations Branch. Bureau of Special Services), utilizada del 03 de setembre de 1943 al 15 setembre de 1945.

La Segonda Guèrra mondiala provoquèt, per de recercas engatjadas per la realizacion de gas de combat, la familha dels organofosforats que, dempuèi 1945, se desvolopèt fòrça e encara utilizat dins unes produchs.

En 1950-1955 se developa als EUA los erbicidas de la familha de las urèas substituidas (linuron, diuron), seguit pauc après pels eerbicidas del grop ammoni quaternari e triazinas.

Los fongicids du tipe benzimidazòl e pirimidas daan de 1966, seguit pels fongicidas imidazolics e triazolics dichs fongicidas IBS (enebitors de la sintèsi dels esteròls) que representan ara lo mai grand mercat dels fongicidas.

Dins las annadas 1970-80 apareis una novèla classa d'insecticidas, los piretrinoids que dominan lo mercat dels insecticidas.

Abans, la recerca de matèrias activas se fasiá a l'azard fasent passar a fòrça produchs de tèsts biologics. Quand un produch èra marcat per sas qualitats biocidas, se cercava a lo melhorar amb la sintèsi d'analògs. Aqueste procediment permetèt de desvolopar las tecnicas de sintèsi relizadas fins ara.

Ara, s'insistís sus la compreneson dels mòdes d'accion e la recerca de ciblas novèlas. Coneissent las ciblas, se pòt alara establir de relacions estructura activitat per acabar amb l'obtencion de matèrias activas. Modèl:Référence souhaitée

Ara, se vei una consolidacion del mercat al nivèl de las familhas mai recetament descobèrtas amb la recerca de novèlas proprietats. Al mèsme temps, de novèlas ciblas fisiologicas de l'animal o del vegetal son exploradas per objectiu de desvelopar de produchs amb biais d'accion originals, de produchs eissits de la biotecnologia o dels mediators quimics.

Categorias de pesticidas

Los pesticidas inclusisson:

• los produchs dichs fitosanitaris o fitofarmaceutics (que etimologicament « curan » las plantas: son coma de medicaments per las plantas en cultura).
• los biocidas, es a dire los pesticidas utilizats dins d'autras aplicacions. Inclusisson de produchs que curan los animals o l'òme (antiparasitaris extèrnes o intèrnes per exemple). Pòdon designar de moleculas activas solas, o de formulacions associant diferentas moleculas o de moleculas activas e aditius (subrefactants par exemple).

Cada grop quimic produch de metabolitas dins los organismes vivents o de rèstes se degradant espontanèament. Aqueste rèstes o metabolitas son mai o mens degradables e susceptibles de venir polluents deel mitan o de contaminants de noiritura o bevenda.

Los pesticidas pòdon èsser regopats segon diferents axes: per tipe d'usatge, per origina, per tipe d'activitat, per grop quimic, per mòde d'accion, etc.

Categoria per origina

Se destria los pesticidas organics (contenent de carbòni) e inorganics (sens carbòni al mens que siá carbonat o cianur). D'entre los pesticidas organics, i a los pesticidas de sintèsi (desvelopats en laboratòri e produchs en usina), pesticidas naturals (d'origina animala, vegetala o microbiana) e microorganismes. Los pesticids inorganics son de derivats d'elements minerals (exemple: sulfat de coire).

Categoria per nivèl de risc

Dempuèi 1975, l'Organizacion mondiala de la santat prepausa una classificacion dels pesticidas per nivèls de riscs.

Categoria per usatge

Aqueste regropament s'interessa a la cibla que lo pesticida es destinat a combatre. I a alara:

• los algicidas, utilizats contra las algas dins los lacs, canals, piscinas, restancas, etc;
  
• los acaricidas, utilizats contra los acarians;
• los antimicrobians e lo bactericidas, utilizats contra los bactèris;
• los corvicids o corvifugs, utilizats contra los còrbs;
• los fongicidas per tuar los fungis o enebir lor creissença;
• los erbicidas, deserbants, fitocidas o desbrossants utilzats per destruire las adventícias (« malas èrbas ») ;
• los insecticidas, utilizats contra los insèctes e autres artropòds ;
• los molluscicidas, que tuan los limaces e cagaraula (o los alunha se son de repulsius); los elicidas son especifics las cagaraulas;
• los nematicidas, utilizats contra las nematodas;
• los ovicidas, que tuan los uòus d'insèctes e acarians;
• los parasiticidas, utilizats contra los parasits;
• los piscicidas, utilizats contra los peissons;
• los rodenticidas, utilizats contra los rosegaires;
• los talpicidas, utilizats contra s talpas ;
• los virucidas, tèrme comercial designant ds produchs, censat « tuar » los virus; aqueste tèrme es incorrècte, qu'un virus, avent pas de metabolisme intèrne, es pas considerat coma vivent al sens estricte. Pòt pasmens èsser destruch o neutralizar;
• los biopesticidas, diferents tipes de pesticidas derivats de produchs naturals.

Las categorias de produchs seguent son mai especificament e comercialament designats coma « produchs fitosanitaris », son utilizadas per sonhar o prevenir las malautiás dels vegetals. Son donc pas totes de pesticidas al sens estricte (regulators ormonals de creissença per exemple):

• los anti-russetings lutan contra la rugosité de las pomas;
• los dessicants e los defoliants que destuson los fulhams de las plantas;
• los repulsius lutan contra los insèctes (moissals), la salvatgina;
• los regulators de creissença son utilizats per la prevencion de la creissença excessiva d'una planta (luta contra l'ajaçada del blat), los antigrelhs, los produchs favorizant la resisténcia de las plantas, le brocatge, l'espelida dels fruch;
• las feromònas, substéncias bioquimicas qu'atiran los insèctes e perturban lor comportament.

Autres produchs:

• los fumigants, produsent de gases o vapors per tractar bestits e sòls contra diferents bioagressors;
• los desinfectants, per tractar objèctes e material contra los microorganismes patogèns;
• los agents antifouling, utilizats contra los organismes que s'agafan a las superfícias immergidas, coma la còca de las naus.

Grafic representant (per sièis païses européens en 2009) les valeurs monétaires des marchés des produits phytosanitaires (en millions d'euros de 2009), selon l'UIPP (Union des industries de la protection des plantes), citant l'ECPA (« European Crop Protection Association », association d'industriels producteurs de phytosanitaires).

Dépenses (en euro/ha) en pesticides pour quelques productions, en France, en 2006. Il n'y a pas de relation directe entre prix et intensité du traitement (certains pesticides sont plus coûteux, mais plus efficaces à faible dose, et inversement, parfois un produit de synthèse toxique peut être remplacé par une alternative plus coûteuse (ex : utilisation de la confusion sexuelle induites chez des « insectes ravageurs » en arboriculture.
Source : INRA. L'IFT est pour l'INRA « la somme des traitements appliqués, pondérés chacun par le rapport entre la dose/ha et la dose d'homologation. Il est calculé à partir des enregistrements des traitements effectués à la parcelle, et des doses homologuées répertoriées dans la base de données e-phy du ministère chargé de l’agriculture. »

Agricultura

Las quantitats de pesticidas utilizadas dins lo mond aumentan regularament dempuèi seissanta ans. Semblan demenir dins unes païses d'Euròpa, mas a dòsi o pes egal, las matèrias activas d'uèi son mai sovent plan mai eficaças qu'aquesta de las decenniás precedentas.

Las moleculas comercializadas evoluisson, per contornar las resisténcias (d'insèctes, fungis o vegetals), per remplaçar de produchs interdits a causa de lor toxicitat, o quand de moleculas a priori interessantas venon en remplaçar d'autres.

Los pesticidas mai utilizats (en tèrmes de quantitat) son los deserbants. La molecula activa mai venduda coma deserbant e la mai utilizada dins lo mond es lo glifosat.

Al nivèl mondial, son los païses productors de ris (Japon, Corèa del Sud, etc.) que consomisson mai de pesticidas per ectara, quatre còp mai que la mejana europèa, d'esperela superiora a aquesta dels EUA.

Dins un entreten al jornal Libération datat del 30 de genièr de 2015, Stéphane Le Foll, Ministre de l'Agricultura, expliquèt son plan de luta contra los pesticidas. Stéphane Le Foll explica una utilizacion massissa de pesticidas en França per l'importança de las superfícias agricòlas, viticòlas e arboricòlas en França. Segon sas afirmacions, seriám en leugièra baissa al respècte de la mejana europèa. En efièch, en França, atenhèm 3,4 kg/ha alara que la mejana en Euròpa es de 4 kg/ha en 2011-2012. Lo ministre explica lo fracàs del primèr plan ecofito per son objectiu tròp ambiciòs e la manca de mejans per cambiar lo modèl de produccion.

Arma de guèrra

L'agent irange (producha a la demanda del govèrn american per las principalas industrias quimicas del país que las multinacionala Monsanto, Dow Chemical…) es lo nom donat al mai utilizat dels erbicidas utilizats per l'armada dels EUA pendent la guèrra del Vietnam, subretot entre 1961 e 1971. Alara, los efièchs patogèns sus l'èsser uman èran desconeguts. Aqueste produch èra utilizat sonque amb objectiu de desbosigar los alentorn de las installacions militàrias e d'assegurar un desboscament per d'empachar los combatents enemics de s'amagar.

Concepcion d'un pesticida

• Un pesticida es compausat d'un ensemble de moleculas comprenant:
  • una (o mai) matèria activa que dona, en tot o partida, l'efièch toxic.
  • un diluant qu'es una matèria solida o un liquida (solvant) incorporat a una preparacion e destinada a baissar la concentracion en matèra activa. Son mai sovent d'òlis vegetals dins lo cas dels liquids, d'argila o de talc dins lo cas dels solids. Dins aqueste cas lo diluant es nomenat carga.
  • d'adjuvants que son de substéncias desprovesidas d'activitat biologica, mas susceptibles de modificar las qualitats del pesticida e de'n facilitar l'utilizacion.

Las proprietats d'un pesticida venon subretot de l'estructura de sa matèria activa. aquesta presenta 3 partidas (es un destiament teoric, que pas cap departidas pòdon èsser separada):

• una estructura activa, que realiza lo poder del pesticida;
• de foncions quimicas assegurant la mai omens granda solubilitat dins l'aiga;
• una partida supòrt pels dos autres condicionnant la solubilitat dins l'òli.

Los pesticidas regropan una granda diversitat d'estructuras quimicas e cada molecula constituís una entitat que se caracteriza per un ensemble de proprietats especificas que van condicionar sa reactivitat al vejaire dels constituents del sòl. Quand un pesticida es adsorbit pel sòl ne resulta una dificultat a prejutjar de la retencion d'una molecula pel sòl, mèsme a l'interior d'una familha quimica donada.

La caracteristica principala de considerar dins un procediment de retencion pels compausats acids o basics es la constanta de dissociacion (pK). Lo caractèr idrofòb d'un pesticida aumenta quand sa solubilitat dins l'aiga demenís e ne resulta una retencion mai intensa per la matèria organica del sòl. La polaritat depend de la reparticion dels electrons al sen de l'estructura moleculara e influéncia tanben lo gra de solvatacion de la molecula en solucion e donc l'energia totala implicada dins son adsorpcion. Las caracteristicas d'una molecula pesticida devon pas èsser consideradas de biais individual, qu'interagisson de biais esimultanèu. Atal, la natura dels atòmas constitutius e los gropaments foncionals determinan l'estructura electronica, la polaritat mas tanben la valor de la constanta d'ionizacion, la capacitat d'una molecula de formar de ligams inter- e intramoleculrs e sa solubilitat.

Los autres constituents: la formulacion d'un pesticida

La « formulacion » d'un pesticida a per objectiu de presentar la matèria activa jos una forma establa e permetent son aplicacion li apondent de substéncias destinadas a melhorar e facilitar son accion. Son los adjuvants. Compreneon de tensioactius, d'adesius, d'emulsionants, d'estabilisants, de fotoprotectors, d'antitranspirants, de colorants, de substéncias repulsivas, d'emetics (vomitius) e a vegada des antidòts.

• La formulacion d'un pesticida deu respondre a 3 objectius essencials:
  • assegurar una eficacitat optimala a la matèria activa: la matèria activa deu accedir dins las melhoras condicions a sa cibla bioquimica, es a dire i capitar mai rapidament possible amb lo minim de pèrda. Se limita atal son espandiment dins l'environament (cost ecologic) e lo dosatge a l'ectara necessàri (cost economic). Dins aqueste objectiu se melhora lo contacte amb l'organisme cibla per l'adjonccion d'agents molhants. Los « molhants » son d'adjuvants que melhoran l'espandiment del pesticida sus la superfícia tractada. Demenisson l'angle de contacte de las gotetas amb l'ajuda vegetal (o animal), amb doas consequéncias: una melhora adesion  una mai granda superfícia de contacte e d'accion. Pels produchs sistemics se cerca a melhorar la velocitat e los equilibris de penetracion coma lo transpòrt (per la saba: sistemic total; de cellula en cellula: sistemic local) de produchs dins la planta. La formulacion pòt tanben melhorar l'eficacitat biologica de la molecula activa per d'efièchs de sinergia, d'aditius que retardan sa degradacion, perlongant atal sa durada d'accion. Al contrari, d'autres aditifs pòdon accelerar son eliminacion per las plantas de protegir o dins lo sòl. En mejana, sol 0,3 % dels pesticidas atenhon lor cibla.
  • limitar los riscs d'intoxicacion pel manipulator: en cecant una toxicitat minimala per contacte e inalacion, prevenant las ingestions accidentalas per l'adjonccion de colorant, de repulsiu, d'antidòt o de vomitiu. Dins lo cas dels liquids, los solvants mens toxics son retenguts. La dilucion de la matèria activa es tant mai fòrta qu'aqueste darièra es nautament toxic.
  • rendabilizar la matèria activa: lo solvant utilizat per l'utilisaire es mai sovent carestiós e aisidament disponible. Difrents aditius melhoran la conservacion a l'estocatge e/o evitan la corrosion del material d'espandiment.

Un còdi internacional de 2 letras majusculas, plaçadas a la seguida del nom comercial indic li tipe de formulacion. Los principals tipes de formulacion son los seguents:

• Las presentacions solidas:
  • Las polveras molhablas (WP): la matèria activa es finament trissada (solida) o fixada (liquida) sus un supòrt adsorbant o porós (silici). D'agents tensioactius (dodecilbenzèn, lignosulfonat de Ca, Al o Na) e de cargas de dilucion (caolin, talc, greda, silicat d'alumini e magnèsi o carbonat de Ca) son aponduts tant que d'agents antiredeposicions, antiestatic o antimossa. D'estabilizators (antioxigèn e tampon pH) son inclutz pels far compatibles amb d'autras preparacions. Aquestas polveras devon èsser espandidas dins l'aiga al moment de l'emplec.
  • Los granulats a espandir (WG): granulats obtenguts per l'aglomeracion amb un pauc d'aiga de matèria activa, de carga e d'agents ligants e espandissents, seguit d'un secatge. Aquestas polveras devon èsser espandidas dins l'aiga al moment de l'emplec.
  • Los microgranulats (MG): identics als WG mas d'una talha mai pichona (0,1 a 0,6 mmModèl:Unité/2).

• Las presentacions liquids:
  • Los concentrats solubles (SL): es una solucion de matèria activa de diluir dins l'aiga, aponduda d'agents tensioactius.
  • Las suspensions concentradas (SC): las matèrias activas solidas, insolublas dins l'aiga son mantengudas en suspension concentrada dins l'aiga, en preséncia de produchs molhants, d'espandisseires, d'espessissents (bentonita, silici) o d'agent antiredeposicion, d'antigèl (etilèn glicòl, urèa) d'antimoussants e a vegada de bactericidas (metanal o formòl). Aquestas preparacions son diluidas dins l'aiga al moment de l'emplec.
  • Las concentradas emulsionables (EC): las matèrias activas son misas en solucion concentrada dins un solvant organic e aponduda d'emulsificants cargats d'estabilizar las emulsions obtengudas al moment de l'emplec per dilucion dins l'aiga.
  • Las emulsions concentradas (EW): la matèria activa es dissolguda dins un solvant organic. La solucion aponduda d'agents emulsificants es espandit dins una pichona quantitat d'aiga. Aquesta presentacion es mens toxica e mens inflamabla que los concentrats emulsionables.

Efièch sus la qualitat dels produchs

Los fabricants estiman que los pesticidas melhoran la qualitat dels produchs, per exemple en redusent lo risc de desvolopament d'uns bactèris o fungis produsent de toxinas.

Los detractors dels pesticidas o de lor utilizacion sistematica arguisson que:

1. unes d'aquestes parogèns desvolopan pauc a pauc de resisténcias a unes pesticidas, coma los bactèris lo fan fàcia als antibiotics tròp utilizats;
2. unes rèstes de pesticidas presents sus e dins los vegetals o los produchs animals, se s'accumulan, poirián pausar de problèmas de santat;
3. de rèstes de pesticidas poirián pausar problèma pels animals que consomisson los degalhs de l'industria agroalimentària;
4. los sòls, lor microfauna e lor biodiversitat que se degradan jos l'accion dels pesticidas acabariá per produire de fruchs e legums de qualitat mendre, mens resistants a las escasenças climaticas.

Efièch sus l'environament

Espandiment aerian de pesticidas. Aqueste mòde d'espandiment es aqueste qu'es ma susceptible de polluir l'aire. Es pauc utilizat en Euròpa, mas frequent als EUA.

Las relacions entre pesticidas (unas 900 moleculas activas sul mercat en 2012) e mitan son de doble sens: los pesticidas modifican l'environament que ecotoxics, metent en òbra un centena de mecanismes ecotoxics, e invèrsament l'environament (Cf. Oxigèn, ozòn, umiditat, pH, metals, metalloïds, bactèris, fungis, etc.), modifican los pesticidas, lors impuretats (dioxinas dins l'agent irange per exemple) e lors metabolits. Per fòrça produchs ancienament plaçats sul mercat la fotoalteracion dels produchs, de lor impuretats, moleculas de degradacion o metabolits dins l'aire e sos efièchs environamentals foguèron pauc estudiats.

Las impuretats; indésirablas mas presentas e gaireben economicament inevitables dins unes procediments de fabricacion son a vegada la primièra causa de toxicitat e ecotoxicitat d'un produch. Per exemple los efièch advèrses ecologics de l'exaclorocicloexan suls mamifèrs son benlèu essencialament deguts als 5 a 14 % d'isomèrβ qu'es bioaccumulable a long tèrme dins las grassas.

Un dels problèmas mai greus a podut èsser lo 2,3,7,8-tetraclorodibenzo-p-dioxin (TCDD), una impuretat de l'erbicida 2,4,5-T (acid 2,4,5-triclorofenoxiacetic) ara interdit) que la DL50 orala (dòsi letala mediana) èra compresa entre 0.6 e 2.1 μg/kg pels Pòrcs marins, de 1,100 a 5,000 μg/kg pels àmster. L'administracion intraperitoneala de [3H]TCDD e de mirgas mostrèt un metabolisme feble, veire nul, una persisténcia excepcionalament longa, e una fòrta localizacion dins lo reticulum endoplasmic epatic. Pasmens s'aquestes exemples pòscan èsser extrèmas, mòstran lo besonh per de produchs pesticidas de nauta puretat.

La cinetica dels pesticidas dins l'aiga

Se trapa dins las tubas e pluèjas, dins las aigas superficialas, dins las aigas de jaç e en mar (amb los antifoolings) e per unas moleculas e dins unas regions dins l'aiga del robinet. Segon lor tension de vapor, las moleculas pesticidas o lor metabolits son mai o mens solubles dins la vapor d'aiga o l'aiga liquida.

Las talvèras enerbadas fan partit de las mesuras qu'an per objectiu de limitar lo tansferiment de pesticidas dels camps cap als cors d'aiga.

La cinetica dels pesticidas dins los sòls

Pendnet un tractament, mai de 90 %Modèl:Unité/2 de las quantitats utilizadas de pesticidas capitan a aténher lo destruci en mira. L'essencial dels produchs fitosanitaris acaban dins los sòls. Sins los sòls subisson de fenomèns de percolacion e d'espandiment. Los riscs per l'environament son tant mai grands qu'aquestes produchs son toxics, utilizats sus de superfícia e a de dòsis/frequéncias nautas e que sont persistants e mobils dins los sòls.

Lo sòl compòrta d'elements minerals e organics mas tanben d'organismes vivents. Aquestes darrièrs participan tanben als transferiments, d'imobilizacion, modificacion (biodegradacion, metabolizacion), bioturbacion e degradacion.

Los fenomèns de transferiment

• Los transferiments a la superfícia del sòl concernisson qu'una febla partida dels produchas aplicats (mai sovent mens de 5 %Modèl:Unité/2). Contribuisson a la pollucion de las aigas de superfícia que son levats, o a l'estat dissolgut o retengut sus las quiatas de particulas de tèrra levadas.

Los transferiments dins lo sòl son mai importants. I son levats per l'aiga de pluèja e s'i desplaçan segon la circulacion de l'aiga. Aquestes desplaçaments varian fòrça segon lo regim idric, la permeabilitat dels sòls, la natura del produch.

Los fenomèns d'immobilizacion

• Aqueste fenomèn es degut a l'adsorpcion, que resulta de l'atraccion de las moleculas de matèria activa en fasa gasosa o en solucion dins la fasa liquida del sòl per las superfícias dels constituents minerals e organics del sòl. Fòrça factors influéncian sus la capacitat d'adsorpcion d'un sòl, ligats o a las caracteristicas de la molecula, a aquestas del sòl (compausant minerals e organics, pH, quantitat d'aiga). Del mèsme, los fenomèns de desorpcion quecorrespond a la liberacion de la molecula dins lo sòl (fenomèn invèrs de l'adsorpcion).

De pesticidas son en majoritat adsorbits rapidament per las matèrias umicas del sòl (colloïds minerals e organics).

Una moleculda adsorbida es pas pus en solucion dins la fasa liquida o gasosa. Essent pas pus disponibla, sos efièchs biologics son suprimits; es pas pus degradada pels microorganismes del sòl çò qu'aumenta sa persiséncia. Es pas pus levada per l'aiga, çò qu'empacha la pollucion d'aquesta darrièra. Sa desorpcion li torna totas sas capacitats biotoxicas.

Aquestas moleculas son mai fortament retengudas mai sovent dins los sòls argiloses o ric en matèrias organicas.

Los fenomèns de degradacion

• Quand las moleculas son biodegradablas, unes sols son d'ecosistèmas de capacitat nauta de detoxificacion. Los procediments de degradacion de las matèrias activas menan fin finala a l'obtencion de moleculas mineralas coma HModèl:SubO, COModèl:Sub, NHModèl:Sub.

La degradacion es realizada subretot pels organismes biologics de la microflora del sòl (bactèris, actinomicètas, fungis, algas, levaduras), aquestas podent aténher una tona de matèria seca a l'ectara. Son accion s'exercís subretot dins los primièrs centimètres del sòl.

Existís tanben de procediements fisics o quimics de degradacion, coma la fotodecomposicion. Aquestas accions contribuisson a demenir la quantitat de matèria activa dins lo sòl e donc a reduire los riscs de pollucion.

La cinetica de degradacion d'una molecula donada es determinada en estimant la persisténcia del produch. Per aquò, se determina sa semivida qu'es la durada a l'eissit de que sa concentracion iniciala dins lo sòl foguèt reducha de mitat. Aquesta semivida pòt variar amb la temperatura, lo tipe de sòl, l'ensolelhament, etc: atal, aquesta del DDT es d'unes 30 meses en region temperada e de 3 a 9 meses en climat tropical.

Los sòls se compòrtan, segon las escasenças, coma un luòc de sèrva provisòri o un filtre passiu o actiu, segon lor natura mai o mens « fixatritz » (adsorbanta) e segon que permeton o non la degradacion o biodegradacion d'unes produchs fitosanitaris.

Aqueste « filtre » es mai o mens selectiu, que las moleculas de pesticidas o lors rèstes son mai o mens capables de se fixar sul sòl o d'èsser metabolizats per la via del sòl (bactèris, fungis…).

Impactes ecotoxicologics

Fòrça efièchs de pesticidas suls animals an estat observats. Son complèxes, imediats o diferits dins l'espaci e dins lo temps, e varian segon fòrça factors, amb en particular:

• La toxicitat e ecotoxicitat de la matèria activa, dels subrefactants o adjuvants associés, de lors produchs de degradacion (a vegada mai toxics que la molecula-maire) e/o de lors metabolits;
• sa remanéncia; de pesticidas remanents pòdon, longtemps après lor utilisation, persistir e passar d'un compartiment a l'autre; o passivament (desorpcion, evaporacion, erosion…) o activament via de procediments biologics (metabolizacion, bioturbacion, bioconcentracion, etc.).
• Una accion sinergica (efièch coctèl) eventuala amb d'autres polluents o compausats del mitan o de l'organisme tocat;
• La durada de semivida de la matèria activa o dels metabolits (se la matèria activa es biodegradabla o degradabla).
• Lo temps d'exposicion e la dòsi (exposicion cronica de feble dòsi, exposicion e de dòsis nautas pendent un temps brèu) ;
• La sensibilitat relativa dels organs, de l'organisme, de l'ecosistèma expausat, al moment de l'exposicion e dins la durada se lo produch o sos efièchs son remanents; A de dòsis mòstrant pas cap d'efièch agut suls adults, d'efièchs de perturbacion endocriniana pòdon noire a la reproduccion d'espècias agronomicament importantas (lombrics per exemple) ;
• L'edat de l'organ o l'organisme exposé (embrion, fètus, cellulas al multiplicar son mai sovent mai sensibles als toxics).

Los pesticidas pòdon èsser responsables de pollucions difusas e cronicas e/o agudas e accidentelas, pendent lor fabricacion, transpòrt, utilizacion o pendent lo degalhatge de produchs en fin de vida, degradats, inutilizat o enebits. Lors rèstes difusats dins l’environament per las aigas de netejatge, las femadas e los cadavres d'animals empoisonats pòdon tanben induire l'aparicion de socas de plantas resistentas als erbicidas, d'insèctas resistent a d'insecticidas e de micròbis antibioresistents dins la natura.

En tèrmes de risc d'exposicion al produch, unas espècias de salvatgina presentan de vulnerabilitats particularas. Se son pas tuadas per aqueste « empoisonaments secondaris », aquestas espècias pòdon difusar lo contaminant (bioturbacion) e a vegada lo bioconcentrer dins lo ret trofiic.

Los pesticidas, lors produchs de degradacion e lors metabolits (a vegda mai toxics que la molecula maire) pòdon contaminar totes los compartiments de l'Environament. De contraròtle regulars dels mitan de vida sont realizats per d'organismes independants e especializats:

• Aire (exterior, interior)
• Aigas (saladas, aigasal, doças, de jaç, de superfícia). Las aigas meteoriticas (pluèjas, nèu, granissa, bruma, rosada son tanben concernidas)
• Sòl. De pesticidas pauc degradables son fortament adsorbits suls sòls que pòdon polluir durablament (clordecòna, paraquat, coivre, per exemple).

Se los trapa jos forma de « residús » (molecula maire, produchs e sosproduchs de degradacion o metabolits) dins nos aliments e bevendas. De leis o directivas de l'Union europèa impausan de lindals a pas passar, e tanben dins l'aiga potabla.

Dins los aliments, aquestas limitas son los LMR (Limita maximala reglamentària, en mg de residú per kg d'aliment), plan inferioras a las Dòsis Jornalièras Admissiblas, d'esperelas al mens 100 còps mai febles que los Dòsis Sens Efièch observadas pendent d'estudis de toxicitat.

Efièchs sus la santat umana

L'OMS avisa contra los dangièrs dirèctes e indirèctes ligats d'una partida a l'utilizacion de pesticidas, d'autra partida a l'exposicion als pesticidas. En 1990, un rapòrt de l'OMS identifiacava 220 000 mòrts deguts als pesticidas, amb 91 % per suicidi. a l'escala mondiala, 30 % dels suicidis se debanèron par empoisonament als pesticidas. Segon una revista de literatura de l'universitat de Lund (Suèci) de 2013, qu'utiliza la fint precedenta, unas 200 000 personas morisson cada annada d'intoxicacion aguda per de pesticidas.