Przejdź do zawartości

Czuwaszja

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Republika Czuwaska
Чувашская Республика
Чӑваш Республики
republika
ilustracja
Godło Flaga
Godło Flaga
Hymn: Чӑваш Ен гимнĕ
Państwo

 Rosja

Siedziba

Czeboksary

Kod ISO 3166-2

RU-CU

Prezydent

Oleg Nikołajew

Premier

Ivan Motorin

Powierzchnia

18 343,2 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


1 207 875[1]

• gęstość

65,8 os./km²

Tablice rejestracyjne

21; 121

Strefa czasowa

czas moskiewski, UTC +3:00

Języki urzędowe

czuwaski, rosyjski

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Strona internetowa
Krajobraz Czuwaszji

Czuwaszja (czuw. Чӑваш Ен, ros. Чувашия), Republika Czuwaska (czuw. Чӑваш Республики, ros. Чувашская Республика) – republika w europejskiej części Federacji Rosyjskiej.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Położenie i powierzchnia

[edytuj | edytuj kod]

Północną jej granicę wyznacza rzeka Wołga. Na zachodzie graniczy z obwodem niżnonowogrodzkim, na północy z Republiką Mari El, na wschodzie z Republiką Tatarstanu, na południu z Obwodem Uljanowskim, na południowym zachodzie z Republiką Mordwy.

Stolicę – Czeboksary – zamieszkuje ok. 450 tys. mieszkańców. Inne główne miasta to: Nowoczeboksarsk, Kanasz, Ałatyr, Szumerla.

Strefa czasowa

[edytuj | edytuj kod]

Od 2014 r. Czuwaszja należy do moskiewskiej strefy czasowej (MSK). UTC +3:00 przez cały rok. Wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, na terenie republiki obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+3:00, a czas letni – UTC+4:00.

Klimat

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie kraju panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzują go dość długie, chłodne zimy i ciepłe lata. Średnia roczna temperatura powietrza to – zależnie od regionu od 3 °C do 3,7 °C. Przeciętnie w styczniu jest ok. −13 °C, zaś w lipcu przeciętna temperatura wynosi – +19 °C. Najniższa zanotowana w kraju temperatura to –46 °C, а najwyższa – +39 °C.

Pokrywa śnieżna zalega zwykle 5 miesięcy. W okresie zimowym gleba przemarza na głębokość od ponad 1 m (na północy) do 80–90 cm (w południowej części kraju).

Rocznie w Czuwaszji spada (zależnie od regionu) od 450 do 700 mm opadów, przy czym istnieją duża różnice w tym względzie w poszczególnych latach, i tak np. w jednym z najsuchszych lat – 1932 spadło tylko 280 mm, a z kolei w 1962 – znacznie ponad 700 mm. W ciągu ostatnich 250 lat zanotowano 32 lata nadzwyczaj suche i 21 – z ponadprzeciętnymi opadami.

Wilgotność względna powietrza waha się od 80–90% w grudniu i styczniu do 60% w maju i czerwcu.

Hydrologia

[edytuj | edytuj kod]
 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Szata roślinna

[edytuj | edytuj kod]

Pierwotną roślinność większości kraju (oprócz części południowo-wschodniej) stanowiły lasy, jednak ich karczowanie doprowadziło do tego, że w 1875 zajmowały już niespełna połowę (49%) kraju, a w 1926 – 31,2%. W latach kolejnych lesistość jeszcze spadła, lecz podejmowane od końca XX wieku zalesiania pozwoliły wrócić do stanu z 1926. W niektórych, słabo zaludnionych rejonach udział lasów w powierzchni ogólnej przekracza 50%.

Na terenie Czuwaszji żyje ponad 60 gatunków ssaków, 275 gatunków ptaków (z których ok. 160 gniazduje), 6 – płazów, 10 – gadów, 50 – ryb, ok. 4,5 tys. gatunków stawonogów i 41 – mięczaków.

Z gatunków mających znaczenie gospodarcze żyją tutaj łosie, norki, tchórze, kuny, lisy, zające, wiewiórki. Reintrodukowano także bobry.

Spośród ryb spotykanych w czuwaskich wodach wymienić można zwłaszcza gatunki należące do karpiowatych: leszcze, płocie i jazie.

Do rzadko spotykanych i chronionych gatunków zaliczyć można m.in. ze ssaków – wychuchola ukraińskiego i bobaka, a z ptaków – gadożera, rybołowa i orła przedniego.

W południowej części republiki znajduje się Park Narodowy „Czawasz Warmanie”[2].

Rolnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Czuwaszji hoduje się[3]:

  • zboża
  • groch
  • konopie
  • chmiel
  • bydło
  • trzodę chlewną
  • owce

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Przodkowie Czuwaszów wywodzą się z plemion starobułgarskich, które zamieszkiwały do VIII wieku na północnym Kaukazie. W VII i VIII wieku wywędrowali oni na Bałkany, gdzie stopniowo asymilowali się wśród Słowian, oraz nad środkową Wołgę. Ta druga grupa odegrała zasadniczą rolę w etnogenezie narodu czuwaskiego. Obszary zasiedlone przez Czuwaszów znajdowały się początkowo w granicach chanatu kazańskiego. W 1551 stały się one częścią Imperium Rosyjskiego. W carskiej Rosji znalazły się one w obrębie takich guberni, jak kazańska i symbirska. 24 lipca 1920 władza komunistyczna powołała do istnienia Czuwaski Obwód Autonomiczny. 21 kwietnia 1925 przekształcony został on w Czuwaską ASRR. 24 października 1990 została ona przemianowana na Czuwaską SRR. 13 lutego 1992 powstała Republika Czuwaska, autonomiczna jednostka w składzie Federacji Rosyjskiej.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Czuwaszję zamieszkuje 1 207 875 osób (2021)[1]. Liczba mieszkańców kraju od lat systematycznie spada, czego główną przyczyną jest ujemny przyrost naturalny: w 2006 urodziło się 13 230 osób, a zmarło 18.838. W ciągu 2006 populacja republiki spadła o 6,0 tys. osób, z czego 5,6 tys. to wynik ujemnego przyrostu naturalnego, a 0,4 tys. – ujemnego wskaźnika migracji.

Zmiany liczby mieszkańców kraju
rok liczba mieszkańców[a]
2007 1 286 200
2006 1 292 200
2005 1 299 300
2002 1 313 754

Ludność miejska (736,6 tys. osób) stanowi 57,3% populacji, a wiejska – 42,7% (549,6 tys. osób). 77% całej populacji miejskiej zamieszkuje w dwóch miastach: Czeboksarach i Nowoczeboksarsku.

Średnia gęstość zaludnienia w regionie to 70,4 os./km².

Narodowości

[edytuj | edytuj kod]

Autochtoniczni mieszkańcy kraju – Czuwasze stanowią ok. 2/3 ludności republiki i są czwartą co do wielkości rdzenną narodowością Federacji Rosyjskiej.

Wyniki spisu powszechnego z 2002 wykazały, iż na terenie kraju żyją przedstawiciele 106 narodowości. Najliczniejsi są:

Zmiany udziału procentowego poszczególnych narodów w populacji republiki na przestrzeni lat (według deklaracji ze spisów powszechnych)
Narodowość
(liczebność i udział procentowy)
1939 1959 1970 1979 1989 2002
Czuwasze 777 202 (72,2%) 770 351 (70,2%) 856 246 (70,0%) 887 738 (68,4%) 906 922 (67,8%) 889 268 (67,7%)
Rosjanie 241 386 (22,4%) 263 692 (24,0%) 299 241 (24,5%) 338 150 (26,0%) 357 120 (26,7%) 348 515 (26,5%)
Tatarzy 29 007 (2,7%) 31 357 (2,9%) 36 217 (3,0%) 37 573 (2,9%) 35 689 (2,7%) 36 379 (2,8%)
Mordwini 22 512 (2,1%) 23 863 (2,2%) 21 041 (1,7%) 20 276 (1,6%) 18 686 (1,4%) 15 993 (1,2%)
Ukraińcy 3629 (0,3%) 3837 (0,3%) 4487 (0,4%) 6122 (0,5%) 7302 (0,5%) 6422 (0,5%)
Pozostali 3074 (0,3%) 4759 (0,4%) 6443 (0,5%) 8752 (0,7%) 12 304 (0,9%) 17 177 (1,3%)

Miasta

[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew w stolicy kraju – Czeboksarach
Miasta i osiedla typu miejskiego[b]
Nazwa polska Nazwa czuwaska Nazwa rosyjska Liczba mieszkańców
Czeboksary Шупашкар Чебоксары 442 616
Nowoczeboksarsk Çĕнĕ Шупашкар Новочебоксарск 125 467
Kanasz Канаш Канаш 49 069
Ałatyr Алатăр Алатырь 42 669
Szumerla Çĕмĕрле Шумерля 35 194
Ciwilsk Çĕрпӳ Цивильск 12 852
Kozłowka Куславкка Козловка 12 356
Kugiesi Кӳкеç Кугеси 11 677
Wurnary Вăрнар Вурнары 10 876
Jadrin Ĕтерне Ядрин 10 232
Mariinskij Posad Сĕнтĕрвăрри Мариинский Посад 10 195
Ibriesi Йĕпреç Ибреси 9328
Nowyje Łapsary Çĕнĕ Лапсар Новые Лапсары 7801
Urmary Вăрмар Урмары 6258
Sosnowka ? Сосновка 3051
Buinsk(inne języki) ? Буинск 1602

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

Powierzchnia Czuwaszji podzielona jest na 21 rejonów. Oprócz nich jako odrębne jednostki administracyjne wydzielane są największe miasta: Ałatyr, Czeboksary, Kanasz, Nowoczeboksarsk i Szumierla.

mapa konturowa Czuwaszji z zaznaczonymi dużymi miastami
Budynek Akademii Rolniczej w Czeboksarach

Rejony:

Tablice rejestracyjne

[edytuj | edytuj kod]

Tablice pojazdów zarejestrowanych w Czuwaszji mają oznaczenie 21 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. stan na 1 stycznia; dane szacunkowe. 2002 – stan na 9 października – dane spisowe
  2. stan na 1 stycznia 2005

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Nasielenije riegionow Rossii 2021: czislennostʹ, krupnyje riegiony Rossii i fied. okruga spisok23.03.2021. [w:] Sajt o stranach, gorodach, statistikie nasielenija i pr. [on-line]. www.statdata.ru, 23.03.2021. [dostęp 2021-06-19]. (ros.).
  2. Национальный парк "Чаваш вармане", Чувашия, Шемурша [online], npark21.ru [dostęp 2021-07-31].
  3. CZUWASZJA – Encyklopedia w Interia.pl [online], encyklopedia.interia.pl [dostęp 2019-06-09] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]