Galaktyka spiralna

Galaktyka spiralna – typ galaktyk, wyróżniony w klasyfikacji galaktyk Hubble’a^[1], mających postać dysku z ramionami spiralnymi wychodzącymi ze środka zwanego jądrem galaktyki. Przy spojrzeniu na dysk „z góry” wyraźnie widać jego spiralną strukturę. Galaktyki spiralne stanowią 75% jasnych galaktyk nieba.

Galaktyki spiralne oznacza się literą S i w zależności od stopnia rozwinięcia ramion dzieli na typy a, b, c, d. Typ Sa (15% ogółu) ma duże jądro i słabo rozwinięte ramiona. Typ Sc (28% ogółu) – na odwrót – małe jądro i bardzo silnie rozwinięte ramiona spiralne, typ Sb (20% ogółu) jest typem przejściowym pomiędzy poprzednimi dwoma. Typ Sd (poniżej 1%) ma najbardziej rozbudowane, lecz luźne ramiona, z ledwie widocznym jądrem. Typ ten zaproponował w połowie XX wieku de Vaucouleurs. Przykładem tego typu galaktyk jest NGC 3077^[2]. Rozróżnia się galaktyki spiralne z poprzeczką, bez poprzeczki oraz typ pośredni.

Galaktyki spiralne są typem galaktyk charakteryzujących się następującymi własnościami fizycznymi:

posiadają duży moment pędu
zbudowane są z centralnego jądra otoczonego dyskiem. Czasem jądro otoczone jest bezpośrednio jeszcze zgrubieniem centralnym (około 75%).
- Jądro jest na ogół supermasywną czarną dziurą.
- Zgrubienie centralne przypomina galaktykę eliptyczną, zawiera wiele starych gwiazd II populacji.
- Dysk jest płaskim rotującym zbiorowiskiem materii międzygwiezdnej, młodych gwiazd I populacji i otwartych gromad gwiazd.

Galaktyki spiralne są tak nazwane od obserwowanych jasnych ramion – obszarów formowania się gwiazd w dysku. Dysk galaktyk spiralnych otoczony jest sferoidalnym halo gwiazd II populacji, większość z których zgrupowana jest w gromadach kulistych, które okrążają centrum galaktyki.

Szacuje się, że 71% galaktyk to galaktyki spiralne bez poprzeczki, natomiast galaktyki spiralne z poprzeczką stanowią 15% wszystkich galaktyk. Galaktyki spiralne z poprzeczką również dzieli się na cztery typy. Galaktyki typu SBa (4%) mają jądro najściślej opasane ramionami, galaktyki typu SBb (5%) mają jądro średnio owinięte ramionami, galaktyki typu SBc (6%) mają luźne ramiona. Czwarty typ SBm (poniżej 1%) ma nieregularne ramiona, a galaktyki tego typu są nazywane magellanicznymi. Przykładem może być NGC 3109 w Hydrze^[2].

Zobacz też

Przypisy

↑ E.P. Hubble: The Realm of the Nebulae. New Haven: Yale University Press, 1936. ISBN 0-300-02500-9. (ang.).
↑ ^a ^b Marek Substyk: Atlas Nieba 2000.0. AstroCD, Sylwia Substyk, s. 0. ISBN 978-83-932019-3-8.

[1] E.P. Hubble: The Realm of the Nebulae. New Haven: Yale University Press, 1936. ISBN 0-300-02500-9. (ang.).

[atlas-2] Marek Substyk: Atlas Nieba 2000.0. AstroCD, Sylwia Substyk, s. 0. ISBN 978-83-932019-3-8.

[1]

[2]

Morfologia	dyskowa soczewkowata spiralna anemiczna z poprzeczką wełnista grand design wieku średniego magellaniczna bez poprzeczki karłowata eliptyczna nieregularna sferoidalna spiralna eliptyczna cD nieregularna z poprzeczką osobliwa pierścieniowa biegunowa
Struktury	jądro galaktyki aktywnej poprzeczka zgrubienie halo ciemnej materii dysk galaktyka dyskowa halo korona centrum galaktyki płaszczyzna galaktyki galaktyczny grzbiet rentgenowski ośrodek międzygwiazdowy protogalaktyka ramiona spiralne supermasywna czarna dziura
Aktywne jądro	blazar LINER Markariana kwazar radiogalaktyka w kształcie X dżet Seyferta
Energetyczne	emiter Lyman-alfa jasna podczerwona gwiazdotwórcza groszek słaba niebieska Hot DOG
Mało aktywne	galaktyka o niskiej jasności powierzchniowej skrajnie rozproszona ciemna galaktyka
Oddziaływanie	polowa pływ galaktyczny grupa galaktyk gromada galaktyk najjaśniejsza galaktyka klastra zderzenia galaktyka meduza satelitarna strumień gwiazd supergromady włókna pustki
Zobacz też	astronomia pozagalaktyczna astronomia galaktyczna współrzędne galaktyczne kwadrant galaktyczny diagram kolor-jasność powstawanie galaktyk krzywa rotacji galaktyki pył międzygalaktyczny gwiazda międzygalaktyczna lot międzygalaktyczny gwiazdy III populacji