Dziób (zoologia)

Różne typy dziobów w zależności od rodzaju pokarmu i strategii odżywiania się

Dziób (rostrum) – rogowy twór u ptaków oraz niektórych innych zwierząt. Tworzą go przekształcone kości szczęki, kości międzyszczękowej oraz kości żuchwy. Kości te tworzą zrąb kostny pokryty pochwą rogową – ramfoteką (rhamphotheca). Część dzioba najbardziej wysunięta do przodu to wierzchołek (culmen).

U praptaka (Archaeopteryx lithographica) dziób zaopatrzony był w ostre, dobrze rozwinięte zęby, podobnie jak u gadów. Zęby Hesperornis tkwiły w rynience zębodołowej, a u Ichthyornis w zębodołach. Dzioby ptaków współczesnych są już pozbawione zębów, jedynie u niektórych gatunków traczy i kaczek jest on zaopatrzony w rogowe wypustki. Wykluwające się pisklęta mają ułatwiający im przebicie skorupy twór zwany guzem jajowym lub zębem jajowym. Po wykluciu ząb jajowy zanika.

W zależności od typu pobierania pokarmu i od jego jakości, dzioby ptaków mają różne kształty. Wewnętrzne brzegi szczęki i żuchwy, nazywane krajcami, u wielu gatunków są gładkie, u innych mniej lub bardziej pofałdowane, a np. u sokołów mają wyraźny „ząb” na szczęce, dopasowany do „szczerby” w żuchwie. U ptaków blaszkodziobych na wewnętrznej powierzchni szczęk i żuchwy wyrastają liczne blaszki rogowe (lamellae), umożliwiające przecedzanie pokarmu pobieranego z wody. U traczy występują ostre ząbki służące do przytrzymywania śliskiej zdobyczy (ryby), oraz silnie unerwiony tzw. paznokieć na końcu dzioba. U ptaków drapieżnych, sów czy papug brzegi są ostre, a sam dziób silny. U kuraków, papug oraz ptaków drapieżnych występuje zmodyfikowana, silnie unerwiona skóra, otaczający nozdrza zewnętrzne – woskówka (ceroma).

Zobacz też

inne znaczenia terminu rostrum

Bibliografia

Część II. Ptaki. W: Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk: Anatomia zwierząt. T. 3. Warszawa: PWN, 2008. ISBN 978-83-01-14078-6.