Przejdź do zawartości

Język galicyjski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
galego
Obszar

Galicja (Hiszpania), Hiszpania, Portugalia

Liczba mówiących

3–4 miliony

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Galicja (Hiszpania)
Organ regulujący Galicyjska Akademia Królewska
Ethnologue 2 prowincjonalny
Kody języka
ISO 639-1 gl
ISO 639-2 glg
ISO 639-3 glg
IETF gl
Glottolog gali1258
Ethnologue glg
GOST 7.75–97 гал 147
WALS glc
SIL GLG
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku galicyjskim
Słownik języka galicyjskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Języki i dialekty Półwyspu Iberyjskiego
Procent ludności posługującej się na co dzień językiem galicyjskim na mapie regionu

Język galicyjski lub galisyjski (galic. galego, hiszp. gallego, port. galego) – język z grupy romańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ok. 3,2 mln mieszkańców hiszpańskiej Galicji (język urzędowy wraz z kastylijskim [hiszpańskim]) oraz sąsiednie prowincje Asturia, León i Zamora. Podtrzymywany jest także wśród wspólnot emigracyjnych Galisyjczyków w Argentynie, Brazylii i Meksyku.

Galicyjski bywa klasyfikowany jako dialekt języka hiszpańskiego[1].

Galicyjski powstał w wyniku nałożenia się na pierwotne języki iberoceltyckie prowincjonalnej łaciny, a potem wpływały na niego języki napływających tu germańskich Swebów i Wizygotów, później Celtów z Brytanii i Arabów. Współczesny galicyjski jest mocno zhispanizowany.

Od wieku XII do XIV stanowił rodzaj języka literackiego dla całej chrześcijańskiej części Półwyspu Iberyjskiego. Był uznawany za język ludzi wykształconych. Poematy tworzył w nim m.in. król Alfons X Mądry (Cantigas de Santa María). O literaturze tamtego okresu mówi się liryka galicyjsko-portugalska (hiszp. lírica gallego-portuguesa).

W średniowieczu w wyniku zmian politycznych (odłączenie się hrabstwa Portucale od Galicji) wyodrębnił się z niego – by dalej rozwijać się już samodzielnie – język portugalski. Często język portugalski uznawany jest, błędnie, za bardziej archaiczny od swego przodka.

Język galicyjski a język portugalski

[edytuj | edytuj kod]

Różnice w gramatyce

[edytuj | edytuj kod]

Rodzajniki

[edytuj | edytuj kod]
  • Wszystkie rodzajniki określone są takie same w obydwu językach. Nieokreślone: port. um, uma - galic. un, unha

Przyimki

[edytuj | edytuj kod]
  • Przyimki bez rodzajników:
Język portugalski Język galicyjski
a a
com con
de de
em en
para para
por por
  • Przyimki portugalskie z rodzajnikami:
  o a os as
a ao à aos às
de do da dos das
em no na nos nas
por pelo pela pelos pelas
  • Przyimek com w języku portugalskim nie łączy się z rodzajnikiem.
  • Przyimki galicyjskie z rodzajnikami:
  o a os as un unha uns unhas
a ao - (ó) á aos - (ós) ás        
con co coa cos coas cun cunha cuns cunhas
de do da dos das dun dunha duns dunhas
en no na nos nas nun nunha nuns nunhas
por polo pola polos polas        

Inne różnice gramatyczne

[edytuj | edytuj kod]
  • W języku portugalskim partykułą przeczącą jest não, w galicyjskim - non.

Czasownik

[edytuj | edytuj kod]
Odmiana czasowników posiłkowych (niektóre formy)
[edytuj | edytuj kod]
Język portugalski Język galicyjski Forma gramatyczna
ser ser bezokolicznik
é é czas teraźniejszy, l. pojedyncza, 3. osoba
são son czas teraźniejszy, l. mnoga, 3. osoba

Różnice w ortografii

[edytuj | edytuj kod]
  • Portugalskie g przed e lub przed i w galicyjskim staje się x: port. geral, álgebra, original - galic. xeral, álxebra, orixinal.
  • Portugalskie j przed u w galicyjskim staje się x: port. julho, ajuda - galic. xullo, axuda.
  • Portugalskie -lh- przed o, a w galicyjskim staje się -ll-: port. melhor, orgulho - galic. mellor, orgullo.
  • Portugalskie -nh- przed o, a w galicyjskim staje się -ñ-: port. sonhar, punho - galic. soñar, puño.
  • Wyrazy portugalskie kończące się na -m w galicyjskim kończą się na -n
  • Portugalskie -qu- przed a w galicyjskim staje się -c-: port. quatro, equação - galic. catro, ecuación.
  • Portugalskie -ss- w galicyjskim staje się -s-: port. essa, assegurar, passado - galic. esa, asegurar, pasado.

Przedrostki i przyrostki

[edytuj | edytuj kod]
  • Przyrostki:
Język portugalski Język galicyjski Uwagi
-ança -anza  
-dade -dade  
-ês -és przymiotnik od narodowości
-ção (l.poj.), -ções (l.mn.) -ción (l.poj.), -cións(l.mn.) W galicyjskim c zostaje podwojone gdzie w łac. -ctio
-vel (l.poj.), -veis (l.mn.) -ble, -bel (l.poj.), -bles, -beis (l.mn.) W galicyjskim nie oznacza się samogłoski akcentowanej: port. invencível - galic. invencible

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Witold Mańczak, Języki romańskie [w:] Języki indoeuropejskie. Tom II, pod red. Leszka Bednarczuka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1988

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]