Jan Krieg

Jan Krieg lub Hans Krieg, Joan Krieg, Johan Krieg^[1] (ur. ok. 1590 w Speicherdorf k. Królewca, obecnie Южный, zm. między 1643 a 1647 w Pelplinie) – gdański malarz i rysownik okresu manieryzmu.

Życie

Zapewne był synem menonickich uchodźców z Holandii lub Niemiec. Kształcił się w Królewcu, prawdopodobnie podróżował do Niderlandów. W 1615 przybył do Gdańska, gdzie w 1616 został mistrzem cechu malarzy, w drodze wyjątku bez składania egzaminu. W 1627, jako zamożny mieszczanin, kupił kamienicę przy ul. Rzeźnickiej. Zapewne pod wpływem żony przyjął wiarę katolicką. Po jej śmierci w 1632 wstąpił do zakonu cystersów w Pelplinie. Na rzecz konwentu przekazał swoją kamienicę, znaczną kwotę pieniężną oraz srebra. Pracował nad wyposażeniem kościoła opackiego, wykonując prace marmoryzatorskie, pozłotnicze oraz 4 emblematy do ołtarza św. Jakuba Starszego.

Twórczość

Widok Gdańska od północnego zachodu ze sztafażem (Przypowieść o Bogaczu i Łazarzu), Muzeum Narodowe w Gdańsku ok. 1620

Jedynymi jego sygnowanymi pracami, które zachowały się do dzisiaj, są rysunki wykonane piórkiem i tuszem, kolorowane akwarelą. Początkowo wykonywał przedstawienia o charakterze alegorycznym, których bohaterami były personifikacje idei ogólnych, często zaczerpnięte z mitologii (np. niezachowana Alegoria pięciu zmysłów – 1624). W późniejszym okresie w jego rysunkach pojawia się tematyka rodzajowa (np. Spacerująca para – po 1620) oraz przedstawienia religijne (np. Archanioł Michał zwyciężający smoka – 1637). Jego twórczość cechuje właściwe stylistyce manieryzmu teatralne ujęcie tematyki, znakomity zmysł obserwacyjny oraz racjonalna, rzeczowa interpretacja. Widoczne są w niej silne wpływy manieryzmu niderlandzkiego.

Wybrane dzieła

Widok Gdańska z Biskupiej Górki – po 1620, Muzeum Narodowe w Gdańsku

Obraz namalowany na desce, która zapewne była wiekiem wyprawowej skrzyni ślubnej lub pokrywą instrumentu muzycznego, prawdopodobnie wirginału, przedstawia zaślubiny pary gdańskich mieszczan. Nowożeńcy otoczeni są wieloma innymi postaciami (wytworne towarzystwo na ganku bogatej budowli, żebrak, jeźdźcy w polskich strojach, młody mężczyzna z psem, chłopiec trzymający sokoła itp.) oraz ukazanymi z niezwykłą drobiazgowością scenkami rodzajowymi. W tle umieszczono panoramę Gdańska.

Powitanie św. Urszuli w Kolonii – ok. 1640, Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie, predella ołtarza św. Urszuli

Scena przedstawia przybycie świętej do Kolonii, którą malarz umiejscowił nad brzegiem morza. Przy nabrzeżu portowym z przycumowanymi dwoma okrętami trwają prace przeładunkowe. Z fotograficzną wręcz dokładnością odtworzony został roboczy dzień w porcie gdańskim w latach 40. XVII w. Wśród tłumu kręcącego się po nabrzeżu widzimy m.in.: kobiety dostarczające pożywienie marynarzom, starego wilka morskiego z fajką, żebraczkę z worem na plecach, plotkujące zamożne mieszczki, ulicznego sprzedawcę jaj, księdza z ministrantem spieszącego do chorego marynarza oraz cztery kobiety odprowadzające przyjaciółkę^[2]. Malowidło cechuje subtelna kolorystyka, emalierska faktura i drobiazgowa, miniaturowa metoda obrazowania. Całość utrzymana jest w konwencji obrazu rodzajowego, jedynie wizerunek gołębicy na tle nieba ponad głowami pierwszoplanowych postaci przypomina o pozaziemskiej sferze zdarzenia^[3]. Obraz uważany jest za najdoskonalszy widok marynistyczny polskiego baroku.

Apoteoza św. Barbary – lata 40. XVII w., Klasztor Cysterek w Żarnowcu (przypisywany)

Obraz z cyklu 12 scen przedstawiających legendę o św. Barbarze. Obraz główny otaczają małe malowidła ze scenkami z życia świętej (2 w predelli, po 3 w uszakach ołtarza oraz 3 w jego zwieńczeniu). Malowidła te wzbogacone są scenkami rodzajowymi^[4].

Zachowane rysunki

Wezwanie dla sztuki (Przemijanie sławy) – 1617, Muzeum Narodowe w Poznaniu
Alegoria – 1617, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
MUSICA – 1618, Muzeum Grafiki i Rysunku, Berlin
Dyskurs Minerwy z Chronosem – 1619, Muzeum Grafiki i Rysunku, Berlin
Bellona – 1620, Muzeum Narodowe w Warszawie
Pokój w więzach wojny – 1622, Muzeum Narodowe w Poznaniu
Alegoria QUIT AD TE – 1622, Muzeum Grafiki i Rysunku, Berlin
Archanioł zwyciężający smoka – ok. 1630, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Spacerująca para – po 1620, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Madonna zjawiająca się św. Hieronimowi – po 1620, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Michał zabijający smoka – 1637, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Jeździec przed tarasem pałacowym – 1643, Muzeum Narodowe w Gdańsku
Skalisty pejzaż – ok. 1640, Muzeum Narodowe w Gdańsku

Przypisy

↑ Inne formy nazwiska: Kriag, Kriegck, Krig.
↑ M. Karpowicz, Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1975, s. 98.
↑ Sztuka polska, t. 4, Warszawa 2013, s. 222.
↑ Niektóre źródła autorstwo obrazów przypisują Janowi Peterhacke, zięciowi Hermana Hana.

Bibliografia

Jarosław Wojciechowski, Krieg Jan, [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, pod red. Stanisława Gierszewskiego, t. 2, Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1994, ISBN 83-902351-0-2
Janusz St. Pasierb, Katedra w Pelplinie, wyd. 3, Pelplin: Bernardinum, 2007.
Wielka encyklopedia malarstwa polskiego, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2011, ISBN 978-83-7447-118-3

Linki zewnętrzne

[1] Inne formy nazwiska: Kriag, Kriegck, Krig.

[2] M. Karpowicz, Sztuka polska XVII wieku, Warszawa 1975, s. 98.

[3] Sztuka polska, t. 4, Warszawa 2013, s. 222.

[4] Niektóre źródła autorstwo obrazów przypisują Janowi Peterhacke, zięciowi Hermana Hana.

[1]

[2]

[3]

[4]