Liatra
Liatra kłosowa | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj |
liatra | ||
Nazwa systematyczna | |||
Liatris Gaertn. ex Schreb. Gen. 2: 542. Mai 1791 | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
Liatris squarosa (L.) Michx[3] | |||
Synonimy | |||
|
Liatra, bezmian[5] (Liatris Gaertn. ex Schreb.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 42 gatunki[4]. Występują one w środkowej i wschodniej części Ameryki Północnej (w północno-wschodnim Meksyku, w Stanach Zjednoczonych na wschód od Kordylierów i w południowej Kanadzie od Alberty po Quebec oraz na Bahamach)[4][6]. Większość gatunków rośnie w miejscach suchych, w formacjach bezdrzewnych, niektóre związane są z brzegami cieków[7].
Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne (najczęściej liatra kłosowa L. spicata o kwiatach u różnych odmian rozmaicie zabarwionych od białych do fioletowych[7]), niektóre wykorzystywane są także jako rośliny lecznicze[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Byliny o wzniesionych pędach osiągających od 0,2 do 1,8 m wysokości. Łodygi (pojedyncze i nierozgałęzione lub z rozgałęzieniami u nasady) wyrastają z kulistawej, burakowatej, spłaszczonej lub wydłużonej bulwy, czasem kłącza, z korzeniami przybyszowymi[8].
- Liście
- Odziomkowe i łodygowe, skrętoległe, odziomkowe czasem ogonkowe, poza tym siedzące. Blaszki zwykle jednożyłkowe, rzadziej trój- i pięciożyłkowe, równowąskie do jajowato-lancetowatych, całobrzegie[8].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w koszyczki tworzące złożone kwiatostany groniaste lub kłosokształtne[8]. Te ostatnie są wyjątkiem w rodzinie astrowatych[6]. Kwiatostany też rozkwitają w sposób nietypowy dla rodziny astrowatych, mianowicie poczynając od wierzchołka kłosa w dół[9]. Okrywy poszczególnych koszyczków są dzwonkowate do półkulistych i walcowatych, o średnicy od 3 do ponad 20 mm. Listków okrywy jest 18–40 i ułożone są one w 3–7 rzędach, są zwykle nierówne i mają kształt od lancetowatego do jajowatego. Na brzegach są zwykle błoniaste, a na wierzchołku białoróżowe. Dno koszyczka jest płaskie i bez plewinek[8]. W koszyczkach występują wyłącznie kwiaty rurkowate[9][7]. Jest ich od 3 do 85. Korona ma barwę lawendową do ciemnoróżowofioletowej, rzadziej białą[8].
- Owoce
- Niełupki pryzmatyczne[8] do walcowatych[7], 8–11-żebrowe, zwykle owłosione i ogruczolone. Puch kielichowy trwały, z 12–40 piórkowatymi włoskami wyrastającymi w 1 lub 2 rzędach[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae. W obrębie rodziny klasyfikowany jest do podrodziny Asteroideae, plemienia Eupatorieae, podplemienia Liatrinae[10].
- Liatris acidota Engelm. & Gray
- Liatris aestivalis G.L.Nesom & O'Kennon
- Liatris aspera Michx. – liatra szorstka
- Liatris boykinii Torr. & A.Gray
- Liatris bracteata Gaiser
- Liatris bridgesii (Mayfield) G.L.Nesom
- Liatris carrizana (Gaiser) G.L.Nesom
- Liatris chapmanii Torr. & A.Gray
- Liatris cokeri Pyne & Stucky
- Liatris compacta Rydb.
- Liatris cylindracea Michx. – liatra walcowata
- Liatris cymosa K.Schum.
- Liatris elegans (Walter) Michx. – liatra wytworna
- Liatris elegantula K.Schum.
- Liatris fallacior (Lunell) Rydb.
- Liatris × freemaniana J.R.Allison
- Liatris × frostii Gaiser
- Liatris garberi A.Gray
- Liatris × gladewitzii (Farw.) Farw. ex Shinners
- Liatris glandulosa G.L.Nesom & O'Kennon
- Liatris gracilis Pursh
- Liatris helleri Porter
- Liatris hesperelegans G.L.Nesom
- Liatris hirsuta Rydb.
- Liatris × johnsonii Matt White
- Liatris laevigata Nutt.
- Liatris lancifolia (Greene) Kittell
- Liatris ligulistylis (A.Nelson) K.Schum.
- Liatris × macdanieliana J.R.Allison
- Liatris microcephala K.Schum.
- Liatris ohlingerae B.L.Rob.
- Liatris oligocephala J.R.Allison
- Liatris × orzellii G.L.Nesom
- Liatris patens Kral & G.L.Nesom
- Liatris pauciflora Pursh
- Liatris pilosa Willd. – liatra trawolistna
- Liatris × platylepis (Small) K.Schum. – liatra łuskowata
- Liatris provincialis R.K.Godfrey
- Liatris punctata Hook. – liatra kropkowana
- Liatris pycnostachya Michx. – liatra grubokłosowa[5], l. gęstokłosowa[11]
- Liatris quadriflora (Chapm.) E.L.Bridges & Orzell
- Liatris × ridgwayi Standl.
- Liatris scariosa (L.) Willd. – liatra pomarszczona
- Liatris spheroidea Michx.
- Liatris spicata (L.) Willd. – liatra kłosowa
- Liatris squarrosa (L.) Michx.
- Liatris squarrulosa Michx.
- Liatris × steelei Gaiser
- Liatris tenuifolia Nutt.
- Liatris tenuis Shinners
- Liatris virgata Nutt.
- Liatris × weaveri Shinners
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].
- ↑ a b c d Liatris Gaertn. ex Schreb.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-05].
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 108, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b c David J. Mabberley , Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 507, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 348. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f g Guy L. Nesom: Liatris Gaertner ex Schreber. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-06].
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
- ↑ Genus Liatris Gaertn. ex Schreb.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-06].
- ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 114. ISBN 978-83-925110-5-2.
- BioLib: 111340
- EoL: 38400
- Flora of China: 118496
- Flora of North America: 118496
- GBIF: 3104263
- identyfikator iNaturalist: 48690
- IPNI: 9826-1
- ITIS: 37906
- NCBI: 102782
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:325929-2
- Tela Botanica: 86702
- identyfikator Tropicos: 40006364
- USDA PLANTS: LIATR
- CoL: 62X3K