Migdol
Migdol (hebr. migdōl – wieża, staroegip. mktr) – zachodniosemickie określenie warownej wieży lub podobnego umocnienia występującego na starożytnym Bliskim Wschodzie w architekturze świeckiej i sakralnej. Również pochodna od tego nazwa topograficzna.
W architekturze
[edytuj | edytuj kod]W fortecach kananejskich starożytnej Palestyny mianem tym określano wzniesioną z kamienia wieżę bramną z rozmieszczonymi na piętrach oknami (otworami) służącymi celom obronnym. Zapewne też z podobnej wieży w biblijnym Jizreel dostrzeżono nadciągające wojska Jehu (2 Krl 9,17). Jak świadczą odkryte pozostałości budowli z epoki brązu (np. w Pelli), wieże takie mogły również flankować umocnione wejście do sanktuarium[1].
Konstrukcję tę następnie przejęto i stosowano też w architekturze starożytnego Egiptu[2]. Znana jest przede wszystkim z wejścia w kompleksie obwarowań budowli z czasów Ramzesa III, zachowanych w Medinet Habu pod Luksorem, gdzie wyposażona w blanki zachowała swój tradycyjnie obronny charakter[3].
W szerszym znaczeniu egipskie maktar odnoszono do umocnień i łączonych z nimi konkretnych nazw topograficznych.
W topografii
[edytuj | edytuj kod]
W Starym Testamencie termin ten przede wszystkim ma wielokrotnie odniesienie do nazw miejscowych. Wywodzony jest z hebrajskiego מגדּלה מגדּל, מגדּל מגדּול, co oznaczało wszelkie miejsce wzniesione (również w znaczeniu umocnień, fortyfikacji). Pochodne nazwy miejscowości – Migdal-Gad na terytorium Judy, Migdal-El na terytorium Naftalego, wymienia Księga Jozuego (Joz 15,37; 19,38). Z określeniem tym można również łączyć nazwę miejsca pochodzenia Marii z Magdali (Magdaleny) wspomnianej wielokrotnie przez Ewangelistów (Mt 27,56; 27,61; 28,1, Mk 15,40; 15,47; 16,9, Łk 8,2, J 19,25; 20,1; 20,18). Utożsamiane ze starożytną Taricheą i talmudycznym Migdol Nunaja (dosł. Wieża Rybacka), mogło być niewielkim portem rybackim położonym na zachodnim brzegu jeziora Genezaret[4]. Współcześnie występuje w nazwie miasta Migdal ha-Emek w północnym Izraelu niedaleko Nazaretu[5].
U starożytnych Egipcjan określenie to najwidoczniej odnosiło się do umocnień budowanych zwykle w strefie nadgranicznej i pełniących rolę punktu kontrolnego dla handlarzy, podróżnych, posłańców oraz wędrujących koczowników[6]. W tej funkcji najwidoczniej wspomniano je w Księdze Wyjścia, gdzie mowa o obozie Izraelitów rozbitym „pod Pi-Hachirot pomiędzy Migdol a morzem” (Wj 14,2), i w Księdze Liczb, gdzie zapisano, że „rozbili obóz przed Migdol” (Lb 33,7). Z ksiąg proroków (Jr 44,1; 46,14, Ez 29,10; 30,6) wynika, że chodzi o ważną miejscowość położoną na dalekiej północy Egiptu, którą z dużym prawdopodobieństwem można utożsamiać ze znanym w czasach rzymskich Magdolum (dzis. Tell er-Herr) niedaleko Peluzjum w delcie Nilu. Z tekstów staroegipskich znane są na wschodzie Delty cztery różne miejscowości noszące tę nazwę[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Połączenie świątyni z wieżą (poza jej naturalną funkcją obronną) wynikało z pradawnej symboliki religijnej czyniącej z sanktuarium miejsce pewnego schronienia i bastion bezpieczeństwa (M. Lurker: Słownik obrazów i symboli biblijnych. Poznań: Pallotinum, 1989, s. 264), a przez to – symbol bóstwa (por. Ps 61,4: „Ty jesteś dla mnie obroną, wieżą warowną przeciwko wrogowi”).
- ↑ W egiptologii termin ten uznany jest za kananejski (F. Daumas: Od Narmera do Kleopatry, dz. cyt. w bibliografii, s. 375).
- ↑ F. Daumas: Od Narmera do Kleopatry, dz. cyt., s. 411, il. 159.
- ↑ W pobliżu dawnej arabskiej wsi El-Medżdel – Bibel-Lexikon (red. H. Haag), dz. cyt. w bibliografii, kol. 1074.
- ↑ Dosłownie Wieża Doliny – bo góruje nad północną częścią Doliny Jezreel.
- ↑ Rainer Hannig: Grosses Handwörterbuch Ägyptisch-Deutsch (2800-950 v. Chr.). Mainz: von Zabern, 2006, s. 394.
- ↑ Bibel-Lexikon (red. H. Haag), dz. cyt., kol. 1153.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- François Daumas: Od Narmera do Kleopatry. Cywilizacja starożytnego Egiptu. Warszawa: PWN, 1973
- Bibel-Lexikon (red. H. Haag). Leipzig: St. Benno-Verlag, 1970
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Poznań-Warszawa: Pallotinum, 1980