Skandowce

Grupa →	3 IIIB
↓ Okres
4	21 Sc
5	39 Y
6	71 Lu
7	103 Lr

Skandowce

Skandowce – pierwiastki 3 (daw. IIIB lub III pobocznej) grupy układu okresowego.

Klasyfikacja

Grupa skandowców, podobnie jak inne grupy należące do bloku d układu okresowego, powinna zawierać cztery pierwiastki, jednak nie ma zgodności co do przypisania pierwiastków z 6 i 7 okresu. Dwa pierwsze pierwiastki, skand (Sc, okres 4) i itr (Y, okres 5), nie budzą kontrowersji, natomiast pozostałe dwa klasyfikowane są różnie. IUPAC zalicza do tej grupy lutet (Lu) i lorens (Lr)^[1]^[2]^[3], według niektórych autorów są to natomiast lantan (La) i aktyn (Ac)^[4]^[5]^[6]^[7]. Czasem przyjmuje się też, że grupa ta zawiera wszystkie lantanowce i aktynowce (łącznie 32 pierwiastki) lub przeciwnie, zalicza się do niej tylko skand i itr, a wszystkie lantanowce i aktynowce klasyfikuje się osobno.

Skand, itr i lantanowce są nazywane łącznie metalami ziem rzadkich.

Właściwości

Spośród pierwiastków przypisywanych do skandowców wszystkie poza lorensem występują naturalnie, jednak lutet jedynie w ilościach śladowych. Lutet przypomina swoimi właściwościami itr, co jest zgodne z ogólnym podobieństwem metali 6 okresu do swoich sąsiadów z okresu 5. Sztucznie syntetyzowany lorens ma prawdopodobnie właściwości podobne do lutetu i itru, co zostało częściowo potwierdzone doświadczalnie. Lorens nie ma trwałych izotopów.

Jak do tej pory, nie zostały przeprowadzone eksperymenty aby zsyntetyzować następne pierwiastki które mogłyby należeć do 3 grupy układu okresowego.

Skandowce
skand
itr
lutet

Położenie w układzie okresowym

Skandowce leżą w bloku d układu okresowego. Należą do grupy tzw. metali przejściowych. Ogólna konfiguracja elektronowa skandowców to [GS](n-1)d¹ns². Gdzie [GS] to konfiguracja poprzedzającego gazu szlachetnego.

Występowanie w przyrodzie

Skand oraz itr są średnio rozpowszechnione w skorupie ziemskiej, lutet jest rzadko rozpowszechniony, natomiast lorens jest pierwiastkiem sztucznym (nie występuje naturalnie w skorupie ziemskiej).

Właściwości fizyczne

Skandowce są srebrzystobiałymi, miękkimi metalami. Związki chemiczne skandowców są bezbarwne. Wodorotlenki skandowców są słabo rozpuszczalne w wodzie.

Właściwości chemiczne

Skandowce są bardzo podobne pod względem chemicznym. Charakteryzują się niską elektroujemnością. W związkach są na III stopniu utlenienia. W podwyższonej temperaturze reagują z tlenem, tworząc tlenki. Z wodą tworzą wodorotlenki, których charakter zasadowy rośnie "w dół" grupy. Wodorotlenek skandu jest amfoteryczny.

Otrzymywanie

Skandowce są otrzymywane głównie przez elektrolizę ich stopionych soli.

Zobacz też

klasyfikacja lantanowców i aktynowców

Przypisy

↑ E.R. Scerri: The Periodic Table, Its Story and Its Significance. New York City, New York: Oxford University Press, 2007, s. ?.
↑ Mendeleev's Periodic Table Is Finally Completed and What To Do about Group 3. IUPAC. [dostęp 2014-05-11].
↑ G. Jeffery Leigh. Periodic Tables and IUPAC. „Chem. Int.”. 31 (1), s. 3-4, 2009.
↑ Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 488-491.
↑ J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: PWN, 1997, s. 308-309, 395. ISBN 83-01-12352-4.
↑ Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 991. ISBN 83-01-13654-5.
↑ Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.

Bibliografia

Mirosław Grębosz, Szczepan Zapotoczny: Słownik szkolny chemia. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2003. ISBN 83-7389-037-8.
Piotr Chmielewski, Adam Jezierski: Słownik chemiczny. Wrocław: Wydawnictwo Europa, 2003. ISBN 83-88962-27-2.

[Scerri-1] E.R. Scerri: The Periodic Table, Its Story and Its Significance. New York City, New York: Oxford University Press, 2007, s. ?.

[Scerri-IUPAC-2] Mendeleev's Periodic Table Is Finally Completed and What To Do about Group 3. IUPAC. [dostęp 2014-05-11].

[Leigh-3] G. Jeffery Leigh. Periodic Tables and IUPAC. „Chem. Int.”. 31 (1), s. 3-4, 2009.

[Trzebiatowski-4] Włodzimierz Trzebiatowski: Chemia nieorganiczna. Wyd. VIII. Warszawa: PWN, 1978, s. 488-491.

[Lee-5] J.D. Lee: Zwięzła chemia nieorganiczna. Wyd. 1. Warszawa: PWN, 1997, s. 308-309, 395. ISBN 83-01-12352-4.

[Bielanski_2002-6] Adam Bielański: Podstawy chemii nieorganicznej. Wyd. 5. Warszawa: PWN, 2002, s. 991. ISBN 83-01-13654-5.

[Encyklopedia-7] Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.

[8] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[9] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[i]

[ii]

Grupy	1 – litowce (metale alkaliczne) 2 – berylowce (metale ziem alkalicznych) 3 – skandowce 4 – tytanowce 5 – wanadowce 6 – chromowce 7 – manganowce 8 – żelazowce 9 – kobaltowce 10 – niklowce 11 – miedziowce 12 – cynkowce 13 – borowce 14 – węglowce 15 – azotowce (pniktogeny) 16 – tlenowce (chalkogeny) 17 – fluorowce (chlorowce, halogeny) 18 – helowce (gazy szlachetne)
Okresy	1 2 3 4 5 6 7 8
Bloki	blok s blok p blok d blok f blok g