Pratulin
52°10′12″N 23°26′07″E/52,170000 23,435278| wieś | |
 Kościół św. Piotra i Pawła | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
83 |
| Kod pocztowy |
21-504[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LBI |
| SIMC |
0018419[5] |
Położenie na mapie gminy Rokitno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bialskiego  | |
| 52°10′12″N 23°26′07″E/52,170000 23,435278[1]
| |
Pratulin (Język staroruski, język poleski: Pratulin, Пратулин) – nadbużańska wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie bialskim, w gminie Rokitno[6][5]. Leży w malowniczym falistym terenie w zakolu Bugu, przy granicy z Białorusią, naprzeciwko Czyżewicz.
Pratulin uzyskał lokację miejską w 1732 roku[7]. Prawa miejskie do 11 stycznia 1820[8][9]. Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[10].
Wieś jest sołectwem w gminie Rokitno[11]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 67 mieszkańców[12].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0018425 | Kaczorek | część wsi |
| 0018431 | Wierzchołek | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś pierwotnie zamieszkana prawdopodobnie przez ludność pochodzenia rusińskiego[potrzebny przypis], która przyjęła polską tożsamość narodową najpóźniej w drugiej połowie XIX wieku. Wzmiankowana od 1478 r. pod nazwą Hornów, Hornowo, Ornowo. Znajdował się tu zamek obronny „Paleniowszczyzna”.
W XV w. miejscowość leżała na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego; od 1566 r. w powiecie brzeskim województwa brzeskolitewskiego I Rzeczypospolitej. Początkowo była własnością Hornowskich, następnie, Ostrowskich (2 poł. XVII w.). W XVII w. właścicielem miejscowych dóbr został Józef Franciszek Sapieha, który w 1732 r. zmienił nazwę miejscowości na Pratulin (łac. pratum, prata – łąka, łąki) i wystarał się dla niej o prawa miejskie. Od 1754 r. stanowił własność rodu Potockich. Dzięki staraniom Joachima Karola Potockiego Pratulin otrzymał od króla Augusta III przywilej na jarmark dwutygodniowy. Jednakże osada zachowała charakter wsi.
Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Pratulin przejściowo wszedł w skład zaboru austriackiego, w latach 1807–1815 był włączony w granice Księstwa Warszawskiego, aż ostatecznie w 1815 r. Pratulin znalazł się w zaborze rosyjskim, w którym zostawał przez kolejne ponad 100 lat[13]. Od 1820 r. był Pratulin własnością Wieruszów–Kowalskich, następnie ponownie Potockich.
W 2 poł. XIX w. wieś znajdowała się w gminie Bohukały (pierwotnie powiat bialski, następnie powiat konstantynowski) w guberni siedleckiej (od 1867 r.). W 1861 r. w obrębie parafii pratulińskiej mieszkało 1850 katolików obrządku greckiego, 1251 katolików obrządku łacińskiego, 62 żydów, 32 chrześcijan niekatolików i 14 muzułmanów, ludność była w większości polskojęzyczna.
Podczas akcji przymusowego przyłączenia unitów do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, 26 stycznia 1874 r., trzynastu unitów z Pratulina zostało zastrzelonych przez wojsko rosyjskie, gdy nie chcieli dopuścić nowego kapłana do parafialnej cerkwi.
Dopiero po ukazie tolerancyjnym z 1905 r. oporni unici mogli wrócić do katolicyzmu, ale wyłącznie w obrządku łacińskim, gdyż unia brzeska w Imperium Rosyjskim nie została restytuowana.
W czasie wojny polsko-bolszewickiej w miejscowości toczyły się walki z atakującymi oddziałami Armii Czerwonej. Na miejscowym cmentarzu złożono zwłoki obrońców świeżo zdobytej niepodległości.
W okresie międzywojennym Pratulin wrócił w granice odrodzonego państwa polskiego i należał do gminy Bohukały w województwie lubelskim. Spis powszechny z 1921 r. wymienia wieś i folwark Pratulin. We wsi było 6 domów, na folwarku 3 (zapewne czworaki). We wsi mieszkało 37 osób: 20 mężczyzn, 17 kobiet. Wszyscy mieszkańcy deklarowali wyznanie rzymskokatolickie i narodowość polską. Większe zróżnicowanie było na folwarku Pratulin, gdzie mieszkały 92 osoby: 44 mężczyzn, 48 kobiet. Pod względem wyznaniowym 81 było rzymskimi katolikami, 9 prawosławnymi, a 2 żydami. Do narodowości polskiej przyznawało się 81 osób, 9 deklarowało się jako Rusini[a], a 2 jako Żydzi[14].
Przed II wojną światową część dóbr pratulińskich stała się uposażeniem fundacji założonej przez Jakuba Ksawerego Potockiego, część jego majątku wzbogaciła także fundację do walki z rakiem i gruźlicą[13].
W latach 1945–1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa lubelskiego, natomiast potem w latach 1975–1998 do województwa bialskopodlaskiego.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]We wsi działa parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Pratulinie, której kościół parafialny jest jednocześnie sanktuarium poświęconym zamordowanym w 1874 unitom.
Parafialny późnoklasycystyczny kościół św. Piotra i św. Pawła powstał w 1838 r. Znajduje się w nim cenna ikona Matki Boskiej z XVII w. wykonana na blasze. Na miejscu męczeństwa postawiono w 2012 r. drewniany kościół przeniesiony ze Stanina. To miejsce nazwano Martyrium Pratulińskim.
We wsi znajduje się cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej poległych w 1944 r. w walce z niemieckim okupantem[15].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Narodowość inna niż oddzielnie traktowana narodowość białoruska.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 109955
- ↑ Wieś Pratulin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-12-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1032 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 62–63.
- ↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6735 z 11 listopada 1820; według Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
- ↑ Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 106.
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2023-12-03]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ a b Dzieje Hornowa – Pratulina – Pratulin – Sanktuarium Błogosławionych Męczenników Podlaskich [online], sanktuariumpratulin.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 4: Województwo lubelskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1925, s. 42. [dostęp 2016-11-16].
- ↑ Zapal świeczkę w niedzielę na mogiłach Rosjan, Gazeta Wyborcza Lublin, 7 maja 2010.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Pratulin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 20.
- Historia Męczeństwa Unitów. diecezja.radiopodlasie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-16)].
- Zabytki i historia Pratulina
- Strona Sanktuarium
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części wsi |
|
