Tenes

Tenes

liwermor ← tenes → oganeson
At ↑ Ts ↓ Uhs 117 Ts
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	tenes, Ts, 117 (łac. tennessine)
Grupa, okres, blok	17, 7, p
Masa atomowa	[294]
Właściwości atomowe Konfiguracja elektronowa [Rn]5f146d107s27p5 (przewidywana) Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 32, 18, 7 (wizualizacja powłok)
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 293Ts {syn.} 14,2 ms α 10,91–11,14 289Mc 294Ts {syn.} ~77,9 ms α 10,81 290Mc
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.

Tenes (Ts, łac. tennessine) – syntetyczny pierwiastek chemiczny, transuranowiec o liczbie atomowej 117. Po raz pierwszy zsyntetyzowano go w drugiej połowie 2009 roku w laboratorium w Dubnej w Rosji.

Obserwowane szeregi promieniotwórcze jąder ²⁹³Ts i ²⁹⁴Ts. Czarne liczby to dane eksperymentalne, błękitne to przewidywania

Badania

W lipcu 2009 w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Rosji rozpoczęto eksperyment mający na celu uzyskanie pierwiastka 117 przez reakcję syntezy:

4820Ca + 24997Bk → 297117Ts^* → 294117Ts + 310n

4820Ca + 24997Bk → 297117Ts^* → 293117Ts + 410n

Berkel użyty w tym eksperymencie został wytworzony w amerykańskim Oak Ridge National Laboratory. Informacja o powodzeniu syntezy ukazała się w kwietniu 2010 w czasopiśmie Physical Review Letters. Powstało sześć jąder dwóch izotopów pierwiastka 117, które uległy dalszym przemianom. Izotop ²⁹⁴Ts rozpadał się przez długi szereg przemian α, prowadzący do jądra ²⁷⁰Db, które uległo spontanicznemu rozszczepieniu. Szereg rozpadów nuklidu ²⁹³Ts był dwukrotnie krótszy. Przy okazji wytworzonych zostało 11 nieznanych dotąd izotopów kilku innych pierwiastków superciężkich, bogatych w neutrony.

W 2012 zespołowi z Dubnej udało się powtórzyć eksperyment, co jest warunkiem koniecznym dla uznania odkrycia przez IUPAC. Niezależne potwierdzenie wyników tego eksperymentu przyniosły badania międzynarodowego zespołu w Instytucie Badań Ciężkich Jonów w Darmstadt, który zsyntetyzował kilka kolejnych jąder tego pierwiastka.

Nazwa

Przed zatwierdzeniem nazwy tego pierwiastka stosowano nazwę systematyczną wynikającą z liczby atomowej – ununseptium.

W 2016 fani Terry’ego Pratchetta zwrócili się do Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej o nazwę dla tego pierwiastka brzmiącą octarine, z proponowanym symbolem Oc.

8 czerwca 2016 IUPAC zarekomendowała dla ununseptium nazwę tennessine (Ts). Została ona zaproponowana zgodnie z tradycją upamiętniania miejsca lub regionu geograficznego, gdzie dokonano odkrycia – w tym przypadku uhonorowano stan Tennessee, gdzie znajduje się Oak Ridge National Laboratory. 28 listopada 2016 IUPAC zatwierdziła tę nazwę. Według wstępnej opinii Komisji Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego nazwą tego pierwiastka w języku polskim jest tenes.

Zobacz też

• historia odkryć pierwiastków chemicznych