Jump to content

Kibela

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Kibela në fron

Kibela (frig. Matar Kubileya / Kubeleya / Kubileya / Nënë Kubela", ndoshta "Nëna e Maleve"; Lidisht. Kuvava; Greqisht: Kybele, Κυβήβη Kybebe, Κύβελις Kybelis) është një perëndeshë nënë e Anadollit; ajo mund të ketë një pararendës të mundshëm në neolitin më të hershëm në Çatalhöyük, ku statuja të grave, ndonjëherë ulur, janë gjetur në gërmime. E vetmja perëndeshë e njohur e Frigjisë, ajo mund të ketë qenë hyjnia e saj kombëtare. Kolonistët grekë në Azinë e Vogël (Turqia sot) adoptuan kultin e saj frigjian dhe e përhapën atë në Greqinë kontinentale dhe në kolonitë më të largëta greke perëndimore rreth shekullit VI p.e.s.

Në Greqi, Kibela u takua me një pritje të përzier. Ajo u asimilua pjesërisht në aspektet e Perëndeshës së Tokës Gaia, apo ekuivalentin e saj minoanRea, dhe të Perëndeshës së korrjes-Nënë Demetera. Disa qytete-shtete, veçanërisht Athina, e evokuan atë si një mbrojtëse, por ritet dhe procesionet e saj më të famshme greke e tregojnë atë si një perëndeshë në thelb të huaj, e cila arrin në një karrocë të tërhequr nga luani për shoqërimin e muzikës së egër, verës, etj. dhe një vijim i çrregullt. Veçanërisht në fenë greke, ajo kishte një karakter priftëror eunuk. Shumë nga kultet e saj greke përfshinin ritet në një kantier hyjnor, kantier frigjian, i cili ishte ndoshta një shpikje greke. Në Greqi, Kibela u lidh me malet, muret e qytetit dhe qytetin, natyrën pjellore dhe kafshët e egra, veçanërisht luanët.

Romë, Kibela u bë e njohur si Magna Mater ("Nëna e Madhe"). Shteti romak adoptoi dhe zhvilloi një formë të veçantë të kultit të saj sipas orakullit Sibiline në vitin 205 p.e.s. që rekomandoi rekrutimin e saj si një aleat kryesor fetar në luftën e dytë të Romës kundër Kartagjenës (218 deri në vitin 201 p.e.s.). Mitografët romakë e rikrijuan atë si një perëndeshë trojane, një perëndeshë stërgjyshore të popullit romak me anë të princit trojan Enea. Ndërsa Roma përfundimisht vendosi hegjemoninë e saj mbi botën mesdhetare, format e romanizuara të kulteve të Kibelas u përhapën në gjithë Perandorinë e Romës. Shkrimtarët grekë dhe romakë debatuan dhe diskutuan kuptimin dhe moralin e kulteve dhe priftërive të saj, të cilat mbeten tema të diskutueshme në rrethet moderne.

  • Beard, Mary, The Roman and the Foreign: The Cult of the 'Great Mother' in Imperial Rome, in Nicholas Thomas and Caroline Humphrey, eds., Shamanism, History, and the State (Ann Arbor, University of Michigan, 1994) pp. 164–90.
  • Burkert, Walter, 1982. Greek Religion (Cambridge:Harvard University Press), especially section III.3.4
  • Cameron, Alan, The Last Pagans of Rome, Oxford University press, 2011.
  • Duthoy, Robert, The Taurobolium: Its Evolution and Terminology, Volume 10, Brill, 1969.
  • Lane, Eugene, (Editor) Cybele, Attis, and Related Cults: Essays in Memory of M.J. Vermaseren, Brill, 1996.
  • Laroche, Emanuel, "Koubaba, déesse anatolienne, et le problème des origines de Cybèle", Eléments orientaux dans la religion grecque ancienne, Paris 1960, p. 113–128.
  • Motz, Lotte, The Faces of the Goddess, Oxford University Press US, 1997. ISBN 0-19-508967-7
  • Roller, Lynn E., "Attis on Greek Votive Monuments; Greek God or Phrygian?" Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, Vol. 63, No. 2 (Apr. – Jun., 1994), pp. 245–262.
  • Roller, Lynn Emrich (1999). In Search of God the Mother: The Cult of Anatolian Cybele. Berkeley and Los Angeles, California: University of California Press. ISBN 0-520-21024-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Roscoe, Will, "Priests of the Goddess: Gender Transgression in Ancient Religion", History of Religions, Vol. 35, No. 3 (Feb., 1996), University of Chicago Press, pp. 195–230.
  • Vassileva, Maya (2001). "Further considerations on the cult of Kybele". Anatolian Studies. British Institute at Ankara. 51, 2001: 51–64. doi:10.2307/3643027. JSTOR 3643027. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  • Virgil, The Aeneid trans from Latin by West, David (Penguin Putnam Inc. 2003) p. 189-190 ISBN 0-14-044932-9