biken

Brezhoneg

Etimologiezh

→ Etimologiezh da glokaat (Ouzhpennañ)

Adverb

biken /ˈbikɛn/

1. Nep gwech, e nep mare (gant ar verb en amzer-da-zont)

   o kregiñ gant an adverb e-unan dirak ar verb :

   • — Allas ! Ma mabig kaezh, biken ne c'halli ober an dra-se. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 124.)
   • − Jezuz ! Petra a lâret ? Biken n'am bo ar galon da ober se. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/4, Al Liamm, 1989, p. 90.)
   • − [...]. Neuze me a em ruilho er pell hag er pluñv, ha biken ne ouvezo an diaoul pezh loen a diskouezi dezhañ. [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/5, Al Liamm, 1994, p. 26.)
   • — Bikenn ! bikenn, ne daimp da zoudarded ar republik. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu Lodenn 2, J.B. hag A. Lefournier, Brest, 1878, p. 7.)
   • N'hoc'h eus ket ezhomm da gaout aon !... Biken ne gredo ober dirak an estren. — (Jarl Priel, An dakenn dour, C'HOARIVA BREZHONEK, Pemp pezh-c'hoari berr, Skridoù Breizh, 1944, p. 67.)
   • Soñjal a rae : « Biken ne c'hellin dont a-benn da heñchañ ar vag pounner-mañ ; nann biken. » — (Jakez Riou, An Ti Satanazet, Skridoù Breizh, 1944, p. 95.)
   • [...], met pec'hed marvel a vefe din tremen hep ober meneg eus va goureontr Yann Dremel, rak n'eus bet biskoazh ha biken ne vo gwelet sebezusoc'h oristal o vale heñchoù Priel. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 20.)
   • Biken, Adela, ne rannin ger amañ diwar ho penn. — (Roparz Hemon, Mari Vorgan, Al Liamm, eil emb. 1975, p. 19.)
   • « Biken, emezañ evel o komz dezhañ e-unan, n'em bezo aotre digant an Tad-Mestr da skoulmañ ar seurt kengarantez ganeoc'h. » — (Youenn Drezen, Sizhun ar Breur Arturo, Al Liamm, 1971, p. 39.)
   • "Biken ne gredin, aotrou Person !" — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 63.)
   • − Biken, eme Jan-Lui, nan hellin erruout war c'horre ar puñs don-mañ." — (Marsel Klerg, Faltazi an amzerioù kent, Mouladurioù Hor Yezh, 1999, p. 31.)
   • − Biken n'em bo soñj eus kemend-all a draoù, eme Ron un deiz. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 237.)

   o kregiñ gant un elfenn all :

   • − [...]. Evit se bepred ne gavfont biken. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 26.)
   • « [...] : me, n'hoc'h ankounac'hain biken, n'ho tilezin ket, mar gellan. » — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 18.)
   • − [...]. Da varrikenn ne yelo biken da hesk, keit ma werzi he zalvoudegez eur wech bemde. [...]. — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 38.)
   • Kendalc'hit, hag ar Gouarnamant, hen kennebeut, n'hoc'h ankounac'ho biken ! — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 3.)
   • An Ap. — [...]! Hennez n'ema ket e chal gant an nevezentiou ha ne vo ket gwelet biken o vont da glask pemp troad d'ar maout ! [...] ! — (Yann-Vari Perrot, An Aotrou Kerlaban Pez farsus e 3 Arvest, Brest, 1922, p. 15.)
   • "[...]. Touiñ a ran deoc'h ne gontin biken ar pezh a zo c'hoarvezet, ha den ne ouezo ho peus kemeret an tec'h." — (Roparz Hemon, Gaovan hag an Den Gwer, 1949 kentañ emb. Embannadurioù Douar ar Yaouankiz (Al Liamm), eil emb. Levrioù Skol al Louarn (An Here), 1988, p. 62.)
   • [...], met eur marc'h na voe biskoaz ha na vezo biken e bar er bed-mañ. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 39.)
   • Ne ankouain biken ar vad he deus bet graet deomp hag, [...]. — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 42.)
   • Betek-hen, emezon, n'emañ ket ar c'hiz ober kemend-all ha tanfoeltr biken ne rin ! — (Jarl Priel, Va Buhez e Rusia, Al Liamm, 1955, p. 16.)
   • Ne c'hello biken livañ poltred ar Gened. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 70.)
   • Ar mogeriou-ze na zehint biken o veza ma'z int bet greet gand trêz-ôt. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Première Partie, 1966, p. 209.)
   • N'en em yenin ket ouzh Mari biken. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Deuxième Partie, 1970, p. 559.)
   • « [...], peogwir ne asanto biken den a iliz ebet skuilhañ war da dal dour sakr an Daspren, da vadeziñ a rin me va-unan... gant va daeroù. » — (Langleiz, Romant ar Roue Arzhur/levrenn I : Marzhin, Al Liamm, 1975, p. 21.)
   • « Gant un tamm chañs, ne gavint biken ! » emezi, en ur vinc'hoarzhin ha sec'hañ c'hwezenn he zal. — (Aleksandr Soljenitsyn, lakaet e brezhoneg gant Ernest ar Barzhig, Ti Vatriona, Al Liamm, 1976, p. 28.)
   • [...] : n'hellint ket biken 'ta lezel ar re all e peoc'h, [...]. — (Pêr Denez, Glas evel daoulagad c'hlas na oant ket ma re, Al Liamm, 1979, p. 53.)
   • Me hag a oa eno pa c'hoarvezas an traoù a zanavellan deoc'h amañ, n'ankouain biken an arvest bamus-se [...]. — (Jakez Konan, Lannevern e kañv ha danevelloù all, Al Liamm, 1980, p. 62.)
   • Yann ar Gwenn a oa dalc'hmat joaus hag hegarat, un den a wechall, seurt na vezo gwelet biken. — (Erwan Berthou, En bro Dreger a-dreuz parkoù, Mouladurioù Hor Yezh, 1985, p. 54.)
   • Lan Gonideg n'en do biken da dalañ ouzh Pêr Gwiader en ti-kêr. — (Youenn Kervalan, Dremmoù Arrasate, Embannadurioù Al Lanv, 2009, p. 35.)
   • — [...]. An dud-se ne vint ket gouest da gompren er bugel-se biken ! [...]. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 18.)
2. Dirak un anv-kadarn pe anv-gwan:
   • Biken den, emezañ, ne danvao ma jistr ... — (Erwan ar Moal, Pipi Gonto, Kemper, 1925, p. 37.)
   • Biken nemet paour ne vin. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 189.)
3. Nep gwech, e nep mare (gant ar verb en doare-divizout gallus e -fe )

   o kregiñ gant an adverb e-unan :

   • − [...]. Un den hek eo a-dra-sur, met biken n'afe da glask laerezh un dra bennak lakaet gant Dumbledore da ziwall en ul lec'h diogel. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 190.)

   o kregiñ gant un elfenn all :

   • − [...]. Mes lâret din hag un den, ganet eus ur wreg, a c'hallfe biken ober kement-se ? — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 35.)
   • − [...] ; met taolet pled mat e ouvezfe biken den netra a gement-mañ, pe ho po eus ma c'heloù c'hoazh. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 55.)
   • − Jezuz , aotrou kaezh, ober goap ouzhoc'h ? Na me na ma den na gredfe biken soñjal ober se. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/4, Al Liamm, 1989, p. 23.)
   • − [...] ; ne ve biken evit va c'haout eus a-dre daouarn Morgan. [...]. — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 26.)
   • « Mamm gaezh, emezi, panevet d'am faotr bihan, biken ne chomfen gant hennezh ! » — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 48.)
4. Nep gwech, e nep mare (gant ar verb en doare-divizout dic'hallus)

   o kregiñ gant an adverb e-unan :

   • "[...], rak biken n'am bije gallet, me, ober kemend-all. [...]." — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 79.)
   • Biken n'ho pije soñjet gwelout anezho o lakaat biz pe dorn e-barzh kevrin pe tra iskis ebet, rak amzer da goll n'o devoa ket gant seurt diotachoù. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 5.)

   o kregiñ gant un elfenn all :

   • Kemer a reont kalon, o welet kement-se, hag e savont hag e valeont etrezek ar c'hastell a soñje gante ne gavjent biken. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 55.)
   • [...], hag e lâras ne zimezje biken ur gristenez da un touseg. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/2, Al Liamm, 1985, p. 78.)
   • [...], ma lâras na dimezje ken biken, nemet kavout a raje unan hag a zereje dezhi en pep tra abidoù eured e wreg kentañ. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 25.)
   • Met allas ! marv e oa, ha marv-mat, evit bezañ c'hoantaet na varvje biken ! — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/4, Al Liamm, 1989, p. 100.)
   • − Ma ! me a soñje din n'am bije biken a heritour. [...]. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/5, Al Liamm, 1994, p. 122.)
   • Hag en divije gouezet n'en divije biken kredet e vijent bet ken disakret ; [...]. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 39.)
5. Gant ar verb en amzer-dremenet (ral)
   • Vel na welent takenn ne c’halljont biken mont e-maez ar c’hoad, — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 18.)
6. er stumm goulennata
   • − Penaos e c'halli-te biken dont a-benn da ober ul labour ken burzhudus ? a lâras da Arzhur, o reiñ dezhañ ar votez. — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/1, Al Liamm, 1984, p. 27.)
   • − Ha penaos e fell dit-te, ma bugel kaezh, am c'homerfe biken da bried ? — (Fañch an Uhel, Kontadennoù ar Bobl/3, Al Liamm, 1988, p. 101.)
   • − [...]. Penaos biken e c'hallje Lily ha James bezañ bet lazhet en ur gwallzarvoud karr-tan ? — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 61.)
7. er stumm kadarnaat
   • Daleañ en dije talvet kement ha biken. — (Youenn Drezen, Sizhun ar Breur Arturo, Al Liamm, 1971, p. 67.)

Gerioù heñvelster

• birviken

Troioù-lavar

• a-viskoazh da viken
• betek biken
• biken da viken
• biken ebet
• biken ken
• da viken
• evit biken
• foeltr biken
• tanfoeltr biken

Rimadelloù

• Fanch,
  Ul logodenn en e vanch,
  Un all en e vragou,
  Biken ne zistago ! — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 365.)
• Dominus vobiscum.
  - Kouezet ar person en dour tomm,
  Hag ar c'hure en dour yen,
  Biken kure ne vo ken. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 371.)

Krennlavarioù

• Eus vi torret da alumenn
  Ne zigloro labous biken
• Gad diwar c'had
  Biken ne rat

Troidigezhioù

• kembraeg : byth ^(cy)
• galleg : jamais ^(fr)