Racjonalne usprawnienia
Zgodnie z przepisami UE jako pracodawca musisz zapewnić pracownikom z niepełnosprawnościami racjonalne usprawnienia. Wszelkie zmiany i związane z nimi koszty muszą być racjonalne i nie powinny stanowić nieproporcjonalnego obciążenia dla Twojej firmy.
To, co można uznać za proporcjonalne, zależy od wielkości i możliwości adaptacyjnych Twojej firmy, kosztów finansowych i innych (np. czasu pracy pracowników, wpływu na produktywność lub ewentualnych utrudnień) oraz od finansowania publicznego lub innej pomocy w Twoim kraju. Wielu dostosowań można dokonać bez ponoszenia żadnych kosztów.
Czym są racjonalne usprawnienia?
Racjonalne usprawnienia oznaczają wszelkie zmiany w pracy lub w środowisku pracy, które są niezbędne, aby umożliwić osobie z niepełnosprawnościami wykonywanie swoich obowiązków i czynienie postępów w pracy, a także uczestniczenie w szkoleniach.
Każdy pracownik z niepełnosprawnością ma prawo do racjonalnych usprawnień. Prawo to obejmuje wszystkie czynności związane z pracą objęte unijnymi przepisami, począwszy od procesu ubiegania się o pracę, a skończywszy na rozwiązaniu umowy o pracę. Obejmuje ono również warunki pracy i świadczenia dodatkowe.
Z życia wzięte
U Carlosa, utalentowanego twórcy oprogramowania, wykryto poważne schorzenie, które wpłynęło na jego zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy. Jego przełożony dostosował powierzone Carlosowi stanowisko i umożliwił mu pracę w elastycznych godzinach i z domu. Zapewniono mu także ergonomiczny sprzęt i dobrano zadania do jego mocnych stron. Dzięki tym racjonalnym usprawnieniom Carlos mógł nadal rozwijać się zawodowo i wnosić cenny wkład w pracę zespołu.
Rodzaje racjonalnych usprawnień
Technologie wspomagające
Technologie wspomagające umożliwiają pracownikom z niepełnosprawnościami wykonywanie swoich zadań w sposób skuteczny i niezależny. Pomagają im w przezwyciężaniu ograniczeń fizycznych, sensorycznych lub poznawczych.
Przykłady:
- czytniki ekranu dla pracowników z zaburzeniami widzenia
- oprogramowanie do transkrypcji mowy dla osób o ograniczonej sprawności ruchowej ręki
- aparaty słuchowe lub urządzenia wspomagające słuch dla pracowników z niedosłuchem
- ergonomiczne klawiatury i myszy komputerowe dla osób z urazami nadgarstka wynikającymi z jego chronicznego przeciążenia.
Z życia wzięte
Duża niemiecka placówka opieki zdrowotnej zatrudniająca 3,4 tys. pracowników i zrzeszająca wiele szpitali zapewniła racjonalne usprawnienia pielęgniarce z ubytkiem słuchu. Placówka zainstalowała ulepszony sprzęt sygnalizacyjny, w tym ostrzeżenia wizualne w dyżurce pielęgniarek i na korytarzach, a także system sygnalizacji radiowej dla pomp infuzyjnych. Zainstalowano również nowy telefon bezprzewodowy, wyposażony w regulację głośności, wibracje, migające wskaźniki świetlne oraz system Bluetooth umożliwiający połączenie z aparatem słuchowym pielęgniarki. Dzięki wprowadzonym usprawnieniom pielęgniarka, pomimo ubytku słuchu, mogła skutecznie wykonywać swoje obowiązki na oddziale onkologii dziecięcej.
Pomoc osobista
Dzięki pomocy osobistej pracownicy z niepełnosprawnościami są w stanie skutecznie wykonywać zadania, które mogą być dla nich trudne.
Przykłady:
- zapewnienie niesłyszącym pracownikom tłumacza języka migowego podczas spotkań
- zapewnienie w miejscu pracy osobom z zaburzeniami funkcji poznawczych coacha, który pomaga w szkoleniach i zarządzaniu pracą.
Z życia wzięte
Portugalskie wielonarodowe przedsiębiorstwo energetyczne zatrudniło inżyniera komputerowego z autyzmem i wprowadziło przemyślane usprawnienia. Na etapie integracji wybrano odpowiednie dla niego stanowisko pracy oraz zespół współpracowników, a także zorganizowano spotkania uświadamiające z menedżerami i innymi pracownikami. Zapewniono mu także słuchawki z redukują hałasu, aby ograniczyć wszelkie nagłe lub głośne dźwięki, które mogłyby przeszkadzać mu w wykonywaniu obowiązków. Dzięki wprowadzonym usprawnieniom, dostosowanym do jego słabych i mocnych stron, inżynier mógł wnieść znaczący wkład w pracę firmy. Firma zyskała wysoko wykwalifikowanego pracownika, wykazała się społeczną odpowiedzialnością i stworzyła bardziej inkluzyjne środowisko pracy, ponosząc przy tym minimalne koszty dostosowawcze.
Dostosowanie stanowiska pracy
Dostosowanie stanowiska pracy może polegać na usunięciu barier i stworzeniu środowiska sprzyjającego włączeniu społecznemu i dostosowanego do potrzeb pracowników z niepełnosprawnościami.
Przykłady:
- obniżenie wysokości biurek lub zapewnienie biurek o regulowanej wysokości dla pracowników korzystających z wózków inwalidzkich
- poszerzenie drzwi w celu dostosowania do urządzeń do przemieszczania osób z niepełnosprawnością
- zainstalowanie podjazdów lub wind dla pracowników, którzy nie mogą korzystać ze schodów
- zapewnienie dostępności wspólnych przestrzeni, takich jak kuchnie czy stołówki.
Z życia wzięte
W Belgii sąd dostosował warunki pracy dla sędziego, który w wyniku wypadku na nartach doznał porażenia czterokończynowego, poprzez zapewnienie mu odpowiedniego stanowiska pracy w domu. Dzięki temu sędzia mógł pracować zdalnie kilka dni w tygodniu. Inne usprawnienia obejmowały elastyczny czas pracy i wsparcie finansowe w celu modyfikacji przestrzeni roboczej. Dzięki wprowadzonym usprawnieniom sędzia mógł wrócić do pracy i wykonywać swoje obowiązki równie skutecznie jak jego współpracownicy. Takie podejście belgijskiej administracji pozwoliło doświadczonemu sędziemu kontynuować pracę i jednocześnie było wyrazem zaangażowania na rzecz włączenia społecznego i różnorodności oraz stworzyło precedens dla racjonalnych usprawnień w sektorze publicznym przy umiarkowanych kosztach.
Elastyczny czas pracy
Dzięki elastycznemu czasowi pracy pracownikom łatwiej jest zająć się swoimi problemami zdrowotnymi, przestrzegać planów leczenia i zarządzać swoim poziomem energii, a tym samym utrzymać większą produktywność i satysfakcję z pracy.
Przykłady:
- umożliwienie elastycznego czasu rozpoczynania i kończenia pracy pracownikom, którzy ze względu na swój stan zdrowia są zmuszeni do odbywania wizyt lekarskich lub mają zmienny poziom energii
- oferowanie skróconego tygodnia pracy (np. 10-godzinny dzień pracy przez cztery dni w tygodniu) w celu zmniejszenia liczby dni dojazdów do pracy
- zapewnienie możliwości pracy w niepełnym wymiarze godzin lub podziału pracy dla pracowników, którzy nie są w stanie pracować w pełnym wymiarze godzin.
Z życia wzięte
W Chorwacji duża firma telekomunikacyjna zatrudniająca kobietę, której dziecko było dotknięte wieloma niepełnosprawnościami, podjęła działania mające ułatwić jej opiekę nad dzieckiem. Aby pomóc jej w godzeniu obowiązków zawodowych i osobistych, zapewniono jej elastyczne godziny pracy oraz wspierającą, kolegialną atmosferę w zespole. Dzięki temu kobieta mogła jednocześnie wywiązywać się ze swoich obowiązków zawodowych i zapewnić opiekę swojemu dziecku. Firmie udało się zatrzymać wysoko wykwalifikowaną informatyczkę z 20-letnim doświadczeniem i jednocześnie wzmocnić swój wizerunek inkluzywnego miejsca pracy, a nawet znaleźć się w gronie przedsiębiorstw, które uhonorowano tytułem pracodawcy roku dla osób z niepełnosprawnościami. Poniesione koszty były niewielkie, najwyżej umiarkowane, i wynikały głównie ze zmian administracyjnych mających zapewnić elastyczne i wspierające środowisko pracy.
Elastyczna organizacja zadań
Dostosowanie sposobu przydzielania lub wykonywania zadań może pomóc pracownikom z niepełnosprawnościami skuteczniej pracować, ponieważ pozwala dopasować obowiązki do ich możliwości.
Przykłady:
- reorganizacja pracy poprzez powierzenie bardziej marginalnych zadań, których pracownik z niepełnosprawnościami nie może wykonywać, innym członkom zespołu
- umożliwienie pracy zdalnej pracownikom, którzy mają trudności z dojazdem do pracy lub potrzebują kontrolowanego środowiska ze względu na wrażliwość sensoryczną
- zmiana obowiązków zawodowych, tak aby skoncentrować się na mocnych stronach i zdolnościach pracownika, a nie na jego ograniczeniach, np. przydzielenie pracownikowi z wadą wzroku zadań angażujących głównie słuch.
Z życia wzięte
W hotelu w Wilnie (Litwa) wdrożono strategię „rzeźbienia” miejsca pracy, aby dostosować się do potrzeb pracowników z różnymi niepełnosprawnościami mających trudności z tradycyjną pracą w hotelu. Strategia polegała na dostosowywaniu ról zawodowych w oparciu o indywidualne oceny w celu podkreślenia wyjątkowych umiejętności pracowników z niepełnosprawnościami. Strategia pozwoliła zmaksymalizować ich produktywność i zadowolenie z pracy, jednocześnie promując różnorodność i inkluzywność w miejscu pracy. Dzięki wykorzystaniu wyjątkowych kompetencji pracowników z niepełnosprawnościami hotel skutecznie obsadził stanowiska o różnych profilach, zwiększając różnorodność w miejscu pracy i podkreślając swoje zaangażowanie w odpowiedzialność społeczną. Początkowe koszty indywidualnych ocen i „rzeźbienia” miejsca pracy były minimalne lub umiarkowane i zostały zrekompensowane korzyściami płynącymi z właściwie obsadzonych stanowisk pracy.
Zobacz również
Racjonalne usprawnienia w praktyce – przewodnik po obiecujących praktykach
Szczegółowe informacje i linki do portali krajowych są dostępne na stronie Równe traktowanie w miejscu pracy.
Informacje o poszczególnych krajach