Ñati'ũ
Ñati'ũ (karaiñe'ẽme: mosquito térã zancudo) tymbachu'i ikangue'ỹva ha ipepo mokõiva.
Ñati'ũ oĩ opaichagua. Oĩ michĩva, tuicháva, ikatu sa'yju, hũ térã ipara. Umíva apytépe oĩ umi nañandesu'úiva, okambúva yvoty rykuérente, umívape ja'e ñati'ũ kavaju, tuichágui. Opa ko yvy tuichakue jajuhu ñati'ũ, ro'yhápe ha hakuhápe. Umi ho'ysãntereihápe oĩva, ro'y jave okepa. Ára haku ojerévo katu, opu'ãmba ha araícha oveve.[1]
Ñati'ũ ndoikove aréi. Umi mácho nañandesu'úi, umíva oiko yvoty rykuérente ha oikove 7 ára rupínte. Umi kuña katu ikatu oikove 5 mése peve ojuhúrõ hembi'urã.
Umi mácho ikatu ojavyky opa ñati'ũ kuña ojuhúva oikove mbykymi aja, umi kuña katu peteĩ jevýnte, ha upéva iporãma chupe ombo'a hag̃ua oikove aja pukukue. Ñati'ũ ombo'a ýpe, ha upépe umi ita'ýra okaru ojuhúvare, ikatu voi ojo'u hikuái ndojohúiramo hembi'urã. Michĩme, ñati'ũ oguenohẽ vaerã ijuru okápe ipytuhẽ hag̃ua, upévare jahecha joa chupekuéra ovevýirõ upe y apeguy rupi. Ijuru po'i puku hikuái ha upéva oguenohẽ okápe ipytuhẽ hag̃ua.
Mba'asy omyasãiva ñati'ũ
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Umi ñati'ũ mba'asy omyasãivape oje'e ñati'ũ akua, ha umíva apytépe oĩ Aedes aegypti, ipara hũ ha morotĩva. Ko'ãva ikatu oguerova ñande rehe Dengue[2], zika, chikunguña, akãnundu ro'y (paludismo/fiebre amarilla) ha leishmania. Mba'asy ova hag̃ua ñanderehe, ñati'ũ okambu raẽ vaerã peteĩ hasývare ha upéi, oúvo okambu ñandrehe, oguerova ñanderehe. Ñanti'ũ ñandesu'u jave, oimoingévo ijuru ñande ruguy oipyte hag̃ua, opoi hendy ani hag̃uatéi ñande ruguy hypy'a. Ondyvukuévo ombohasáma ñanderehe mba'asy oime rire okambu ra'e peteĩ hasývare.
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ Gatti, Carlos. 1985. Enciclopedia Guarani - Castellano de Ciencias Naturales y Conocimientos Paraguayos. Arte Nuevo Editores. Asunción.
- ↑ http://www.who.int/denguecontrol/mosquito/es/