Przejdź do zawartości

się

Z Wikisłownika – wolnego słownika wielojęzycznego
Podobna pisownia Podobna pisownia: Siesie
wymowa:
IPA[ɕɛ], AS[śe], zjawiska fonetyczne: zmięk.denazal. ?/i
?/i ?/i ?/i
znaczenia:

zaimek zwrotny

(1.1) …używany w stronie zwrotnej – konstrukcji, w której wykonawca lub wykonawcy czynności jednocześnie doznają jej skutków
(1.2) …używany jako forma bezosobowa
(1.3) …używany dla oznaczenia zbiorowości wykonującej czynność
odmiana:
(1.1-3) opis polskich zaimków na stronie aneksu
przykłady:
(1.1) Krzysztof poruszył się przez sen.
(1.1) Anna się umyła.
(1.1) Dzioby wielkich ptaków drapieżnych z wiekiem coraz bardziej zakrzywiają się i na koniec wierzchnie ostrze, zagiąwszy się, dziób zamyka, i ptak z głodu umierać musi. To mniemanie gminne przyjęli niektórzy ornitologowie[1].
(1.2) Robi się późno.
(1.3) Mówi się, że Janek ma się ożenić z Judytą.
składnia:
kolokacje:
synonimy:
(1.1) siebie
antonimy:
hiperonimy:
hiponimy:
holonimy:
meronimy:
wyrazy pokrewne:
związki frazeologiczne:
etymologia:
prasł. *[2]
por. bułg. се, czes. se, dłuż. se, głuż. so, mac. се, ros. -ся, ros. -сь, scs. сѧ, słc. sa i słń. se
por. łac. se
uwagi:
  • Istnieją czasowniki (np. bać się) używane zawsze z zaimkiem się. Są również takie czasowniki, które z zaimkiem się mają zupełnie inne znaczenie niż bez niego (np. stawać oraz stawać się).
  • Zaimek się nie powinien stać ani na początku zdania, ani na końcu (chyba że zdanie składa się z samego czasownika, np. Wypogodziło się), ani po przyimku. Najlepiej umieszczać go przed czasownikiem, można go nawet oddzielić od czasownika innymi wyrazami, np. Chciałbym się z tobą spotkać o drugiej (nie: Chciałbym z tobą spotkać się o drugiej)[3][4]. Ponieważ jest nieakcentowany, jego miejsce w zdaniu zależy od wyrazów akcentowanych[5].
  • Jeśli w zdaniu występują dwa wzajemnie zależne czasowniki z zaimkiem się, jeden z zaimków należy opuścić, np. Starał się nią opiekować jak najlepiej (nie: Starał się nią opiekować się jak najlepiej)[3].
  • W zaimku się wystąpiła nieregularna redukcja grupy nagłosowej. Jej ślad przetrwał w formie swój[6].
tłumaczenia:
źródła:
  1. Adam Mickiewicz: Pan Tadeusz, objaśnienia poety do ks. IV w. 536–537.
  2. Hasło „-ся” w: Vasmer's Etymological Dictionary.
  3. 3,0 3,1 Słownik poprawnej polszczyzny PWN, Warszawa 2000.
  4. Edward Łuczyński, Jolanta Maćkiewicz, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, wyd. II rozszerzone i uzupełnione, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 112.
  5. Roman Zawiliński, Gdzie jest miejsce w zdaniu dla zaimka zwrotnego się i cząstki by?, „Poradnik Językowy” nr 1/1922, s. 1.
  6. Witold Mańczak, O zjawisku, które w tekstach polskich występuje w ponad 60% wyrazów, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze” nr 29/2015, s. 66.