Abydos

Abydos

Państwo	Egipt
Położenie na mapie Egiptu Abydos
26°11′05,50″N 31°55′08,00″E

„Wielka świątynia” Setiego I w Abydos

Abydos (eg. Abdżu, arab. Arabat El-Madfurnah – Pogrzebany Arabat) – starożytne miasto w Górnym Egipcie, obecnie maleńka wioska na zachodnim brzegu Nilu. W starożytności w pobliżu znajdowało się miasto Tinis, z którego, zgodnie z przekazem, miał pochodzić Narmer.

Abdżu – nazwa Abydos zapisana hieroglifami.

W okresie Nagada II Abydos stało się jednym z centrów osadniczych Górnego Egiptu, by pod koniec tego okresu wyodrębnić się jako ośrodek władzy. W pobliskim Umm el-Qaab powstała nekropola władców I i II dynastii; z tzw. „0” dynastii (3120–3080 p.n.e.) pochodzą groby królów Iry-Hor i Ka. Możliwe jednak, że znajdowały się tam jedynie cenotafy królów, a właściwym miejscem ich pochówku było Sakkara.

Grób faraona Dżera, odnowiony w czasach XVIII dynastii, zaczęto otaczać czcią jako miejsce pochówku Ozyrysa. Cmentarz predynastyczny i wczesnodynastyczny (składający się z trzech wyodrębnionych chronologicznie części), został założony na pustynnym płaskowyżu u wylotu skalnej doliny, którą Egipcjanie uważali za bramę w Zaświaty.

Na cmentarzu „U” z okresu predynastycznego odkryto grób tzw. Skorpiona I z bogatym wyposażeniem i tabliczkami z pierwszymi hieroglifami. Z okresu wczesnodynastycznego zachowały się stele, np. znajdująca się w Luwrze stela faraona Dżeta, oraz ślady świątyń. Lokalnym bóstwem Abydos był bóg zmarłych Chentiamentu („Pierwszy z Zachodnich”).

W czasach VI dynastii Abydos stało się miejscem kultu Ozyrysa. Bóstwo Chentiamentu zachowywało swoje znaczenie i przywileje jeszcze przez kilka wieków. Dopiero za panowania XI dynastii przeszło pod władanie Ozyrysa (Chentiamentu został utożsamiony z Ozyrysem – „Ten, który przewodzi Zachodnim”). Zgodnie z wierzeniami starożytnych Egipcjan w Abydos Izyda pochowała szczątki swojego męża zabitego przez Seta, według innych podań – jego głowę. Abydos stało się celem pielgrzymek; od czasów XII dynastii (1985-1795 p.n.e.) odbywały się tam słynne misteria ku czci Ozyrysa. Największy rozkwit miasta nastąpił w okresie panowania XIX dynastii.

Wśród ruin odkopanych w 1859 r. przez francuskiego archeologa Auguste Mariette i zachowanych do naszych czasów, pozostała świątynia przebudowana w latach 1300–1233 p.n.e. za czasów Setiego I i Ramzesa II. Sanktuarium złożone z 7 kaplic poświęcone było siedmiu bogom: po lewej stronie Ozyrysowi, Izydzie i Horusowi jako trójcy ozyriackiej. W środkowej części znajdowała się kaplica poświęcona Amonowi. Kolejne dwie umieszczone po prawej stronie były poświęcone Ptahowi, Re-Horachte, ostatnia – Setowi.

Ściany świątyni pokrywają reliefy przedstawiające króla z synem Ramzesem składających ofiary przodkom. Dwie tablice – jedna z czasów Setiego, druga z czasów Ramzesa II (ta w British Museum w Londynie) są bezcennym źródłem informacji o władcach Egiptu.

Zobacz też

• Umm el-Qaab – nekropola władców starożytnego Egiptu z okresu I i II dynastii
• Lista z Abydos
• Architektura i rzeźba starożytnego Egiptu
• Władcy Egiptu

Bibliografia

• Mała encyklopedia kultury antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968